بخشی از مقاله
چکیده
مقاله پژوهشی حاضر با روش توصیفی – کتابخانهای، به دنبال شناخت نقش زنان در نهادینه کردن فرهنگ ایثار و شهادت میباشد. عقیده براین است که نقش زنان در این امر را نمیتوان تنها از طریق اندازهگیری میزان فعالیت آنها در نظام اجتماعی یعنی مصرف قدرت تبیین کرد بلکه شناسایی عواملی مهم است که موجب میشود زنان، نقش تعیینکننده در امر نهادینه کردن و توسعه فرهنگ ایثار و شهادت بعنوان مهمترین سرمایه فرهنگی – اجتماعی و دستاورد انقلاب اسلامی، داشته باشند.
نتایج نشان میدهند که؛ مکانیزم باز تعریف نقش زنان در تولید و توزیع قدرت یعنی در تصمیمسازی و تصمیمگیری در کنار نقش مصرف قدرت و روابط رفتاری آنها در نهادینه کردن فرهنگ ایثار و شهادت نقش محوری و اساسی دارد. عوامل موفقیت در نهادینه کردن این فرهنگ، توجه و کاربست ارزشهای مورد نظر شهدا شامل اطاعت از ولایت، عدالت خواهی، مشارکت بدور از تبعیض، علمآموزی و روشنی هدف، تعهد و ایمان، شهامت، اشتیاق به برنامهریزی، انعطاف داشتن و... می باشد.
پیشگفتار
انسان موجودی زیستمند و نیازمند آفریده شده که برای رفع نیازها، با همنوعانش به همکاری میپردازد. - سیف الهی، ١٣٨١ : ٤٩‐٥٠ و رفیع پور، ١٣٧٨ : ٣٤٠‐ ٣٢٠ - در این همکاری چنانچه احساس امنیت داشته باشد، زندگی در سایه آرامش و نظام اجتماعی بر مبنای وفاق و انسجام امکان پذیر میگردد١ - دورکیم ، ١٣٦٨ و رفیع پور، ١٣٧٨ - . اما همیشه اینگونه نیست و با به خطرافتادن امنیت جامعه، نیروهای -1 براي اطلاع بیشتر به کتاب قواعد روش جامعه شناسی ، تالیف دورکیم و کتاب آناتومی جامعه ، تالیف رفیع پور مراجعه شود. مردمی با هدف ایثار و از خودگذشتگی، برای حفظ کیان و سرزمین و از سویی حفظ ارزشها و فرهنگ جامعه، پای در رکاب دفاع گذاشتهاند.
همچنین گروههای مختلفی از زنان به طرق گوناگونی در صحنههای سرنوشت ساز انقلاب و جنگ حاضر شده و آن را از نزدیک لمس کردهاند. نقشهای مختلف پرستار، امدادگر، خبرنگار، مسئول تدارکات، راننده، مسئول کفن و دفن و پاسبان قبرهای شهدا از نقشهای دیگری است که در کنار نقش همسری، مادری و فرزندی رزمندگان قرار دارد - جمشیدیها و حمیدی، ١٣٨٦ :٨٢ - . این نیروها با ایثار تمام هستی خود و لالهگون کردن دشت دفاع، درس استقامت و شهادت را به نسلهای آتی آموختند و از طرفی مسئولیت مسئولین را در حفظ ارزشهایی که به خاطرش جان شیرین خود را نثارنمودند، دو چندان ساختند و زنان به عنوان نیمی از پیکر جامعه نقش اساسی در پیام رسانی این ایثارگریها و شهادت طلبیهای عاشقان االله در وادی عشق و عرفان دارند. این مقاله نیز به این موضوع میپردازد.
مقدمه
فرهنگ ایثار، فرهنگ شهادت است و مفهوم و واﮊهی شهادت در دین اسلام همراه با ارزشهای دینی ظهور پیدا کرد. نمونههای بارز این فداکاریها به وسیلهی پیامبر اکرم - ص - صورت گرفت، او بارها به وسیلهی دشمنان تهدید شد و مورد حمله قرار گرفت تا جایی که بارها تا مرز شهادت پیش رفت، اما از هدف خود دست نکشید و هربار تیمار کننده جسم و دل مجروح او، فاطمه - س - و به تعبیر پدر گرامیش ام ابیها بود.
بسیاری از یاران حضرت در این راه به شهادت رسیدند،ازجمله ،سمیه،که اولین زن شهید در اسلام می باشد.این شهادت طلبی ها بعد از پیامبر اکرم - ص - همچنان ادامه داشت. علی - ع - بارها با شجاعت به دل دشمن میزد و روحیهی شهادت طلبی را به یاران خود میآموخت - سبحانی،٣٧١۱و شاعری، ١٣٨١ - .روحیهی شهادت طلبی در مذهب شیعه با ظهور حسین - ع - به اوج خود رسید و یکی از الگوهای مهم و تاثیرگذار در تحولهای عمدهی تاریخی و سیاسی برای نسلهای بعدی شد و پیام رسانی و استقامت زینب - س - مهمترین عامل این تاثیر گذاری بود.
روحیه شهادت طلبی دلیر مردان ایران در انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی نیز الگو گرفته از دین اسلام و قیام حسین - ع - میباشد و زنان با دست شستن از جگر گوشههایشان و راهی نمودن آنها به صحنههای جنگ و با اقتدا به پیام رسان کربلا حضرت زینب - س - ، حمایت و پشتیبانی خود را تا آخرین لحظه، دریغ نکردند و پس از گذشت ٣٠ سال همچنان مدافع انقلاب و ارزشها می باشند و شاهد این ادعا ، تاثیر شگرف راهپیمایی عظیم مردمی و حضور گسترده زنان در کنار مردان ،در راه پیمایی ٩/١٠/٨٨ علیه شورشهای روز عاشورا - ٦/١٠/٨٨ - توسط منافقین و سرسپردگان عمال خارجی است که چون شمشیری برنده مغرضان را بر جای خود نشاند.
تداوم این مقاومتها و شهامتها به نوع تربیت در جامعه بستگی دارد. چنانچه جوانان ارزشهای شهدا و ایثارگران در بدو انقلاب را بیاموزند آنها را درونی کنند، گرایش آنها به سمت فرهنگ غرب کم خواهد شد ﻭ نقش زنان به عنوان متولیان درجه اول تعلیم و تربیت نسل جوان در سنگرهای چهارگانه مادر، همسر، خواهر،دختر، توان نقش آفرینی در حفظ و حراست از ارزشهای ایثارگرانی را دارند که تا عرش خدا عروج کردند و جز به لقای حق راضی نشدند. زنان به عنوان پیام رسانان کربلاهای همیشه جاوید تاریخ، مهمترین رسانه خبری با حداقل هزینه و بهرهوری بالا در مدیریت زمان و بحران عمل کرده اند و سرمایه اجتماعی ﻭ فرهنگی جامعه را غنا بخشیدهاند.
پیام رسانی کربلای حسین - ع - با شیر زنی بود که زبان علی در کام و قلبی آکنده از مهر، نسبت به دوست و پر ز کین نسبت به دشمن خدا و قرآن و رسول مکرم اسلام و وصی برحق او داشت. او کسی نبود جز زینب - س - . زنی که با شجاعت در کاخ ظلم ، از عدالت و حق سخن گفت و لرزه بر دل اهریمن صفتان انداخت - مطهری ، ١٣٧٧ ،ج٢ و٣ - . او بود و گفت تا کربلا جاودانه گشت و فرهنگش در قلب تاریخ ماندگار شد. حال سئوال این است که نقش زنان ایران در قبال شهدای کربلاهای ایران کدام است؟ با کدام مکانیزم می توانند فرهنگ ایثار و شهادت را نهادینه کنند؟ جامعه چه امکانات و شرایطی را باید فراهم سازد تا بستر مناسب نهادینه شدن این فرهنگ توسط زنان فراهم شود؟
ضرورت و اهمیت مساله
آگاهی از ارزشهای ملی – دینی تجلی یافته در سیره عملی شهدا و حفظ و تقویت این ارزشها یک وظیفه دینی – اخلاقی و اجتماعی است و نقش زنان در توسعه این ارزشها، اساسی میباشد . سهم واقعی ایشان در تولید اجتماعی اگر بیشتر از مردان نباشد کمتر از آنان نیست. نقش واسطه ای زن در فراهم آوردن شرایط مطلوب برای مردان در نقش همسر و تربیت مردان آگاه و با کفایت، در نقش مادر است - بهزاد پور، ١٣٧٤ و ترکمانی ، ١٣٧٤ - . همچنین باید شرایطی را فراهم آورد که زنان هر چه بیشتر به ایفای نقشهای مهم اجتماعی خود بپردازند.
