بخشی از مقاله
چکیده:
یکی از مکتبهای فکری تحت تأثیر سلفیگری در شبه قاره هند، مکتب دیوبندی است. مکتب فقهی دارالعلوم دئوبند،تحت تاثیر تعالیم »شاه ولی االله دهلوی« شکل گرفت که علیه استعمار بریتانیا مبارزه میکرد و از این رو توانست به تدریج نهضتی اسلامی در شبه قاره هند پدید آورد که در قرن بعد حتی به ظهور گروههای اسلامگرا و افراطی، نظیر طالبان هم انجامید. این پژوهش ریشههای شکلگیری گروه طالبان را با مفروض گرفتن این نکته که عملکرد جنبش طالبان نشانگر تأثیرپذیری آنها از جریانات سلفیگری به خصوص تفکرات مدرسه دینی دیوبندیه هندی باشد و اندیشه سیاسی طالبان نشأت گرفته از اندیشههای شاه ولیاالله و مدارس دیوبندی است را بررسی مینماید. روش پژوهش این تحقیق، توصیفی و تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانهای و اسنادی میباشد.
مقدمه
طالبان مانند هر گروه ائدیولوژیک دیگری، دارای مبانی متنوع اعتقادی و فکری است که در گذر زمان با اندکی فراز و فرود، به طور پیوسته تداوم داشته است. به علت آنکه اصول فکری و مذهبی طالبان در عمق اعتقادات و باورها حلول کرده و در روح و سطوح سنتها و سمبلهای اجتماعی قبایل و طوایف نفوذ نموده است، تمامی رفتارها،پندارها،آموزه ها و تعاملات فردی و اجتماعی اعضای این گروه را شکل بخشیده است .بخشی از مبانی فکری و رفتاری طالبان، ریشه در تفکرات وارداتی سلفی اعم از دیوبندی، تکفیری و وهابی دارد.
- صفاری، - 15 :1395 طلاب علوم دینی مناطق جنوب افغانستان که اکثر آنان از نژاد پشتون هستند، اندیشه سلفیگری تکفیری را در مدارس مذهبی دیوبندی آموخته و با تأثیرپذیری از مبانی فکری افراطی اهل حدیث »وهابیت« از مکتب فقهی امام ابوحنیفه دست کشیده و علیه تصوف و حنفیت وارد جنگ شده و زیارتگاهها و قبور مردان صالح و مقدس آنها را ویران کردند. - الیویهروا، - 95 :1390 اندیشه تکفیری طالبان در افغانستان ریشه در مدارس اهل حدیث نواحی مرزی پاکستان با افغانستان داشته که سران تکفیری به صورت خزنده و پنهانی پیش از انقلاب اسلامی افغانستان مشغول به ترویج اندیشه تکفیری وهابیان و مکتب دیوبندیه در میان مردم و جوانان منطقه بودند.
تعاریف
-1طالبان
طالبان به معنای طلبهها - جمع طلاب - است. طلبها از دیدگاه تباری، تقریباً همه پشتون و سنی مذهبند و به هنگام تحصیل در مدارس دینی علاوه بر پرورشهای مذهبی و عمومی، امور نظامی را نیز فرامیگیرند. طالبان در افغانستان و جهان عرب به کسانی گفته میشود که در مکاتب و مدارس دینی تعالیم اسلامی را فرا میگیرند. - رشیدی و شاه قلعه،
-2 دیوبندیه
ریشههای فکری- فلسفی دیوبندیه را میبایست در شرایط مسلمانان شبه قاره، در زمان استعمار بریتانیا جست و جو کرد. »دیوبندیسم«ماهیتاً جنبشی فرهنگی- عقیدتی است که از آغاز، به اقتضای شرایط حاکم با گرایشهای جهانی همراه شد. به تعبیر دیگر، این مکتب در سیر تکاملی خود به تئوریزه کردن »جهاد« به عنوان یگانه را جبران عقب ماندگی مسلمانان شبه قاره اقدام کرد. مکتب دیوبندیه، اهل سنت و جماعتاند و در فقه، تابع فقه حنفی هستند و در سلوک و مسائل اخلاقی، صوفی هستند و از لحاظ عقیدتی پیرو ابومنصور ماتریدیاند. - ابیاسامه، - 9 :1419
ریشههای شکلگیری مکتب دیوبندیه
مهمترین رویداد تاریخی که به شکلگیری دیوبندیسم و باور جدی به »جهاد« منجر شد، شکست قیام مسلمانان در سال 1857 م بود که علیه بریتانیا صورت گرفت. در نتیجه این شکست، امپراتوری مغول مدلمان فرو پاشید و این سؤال مطرح شد که چرا مسلمانان قدرت خود را در هند از دست دادهاند؟ آنها که در شورش سال 1857م دست داشتند، پس از تعمق درباره علل شکست تیام، به این نتیجه رسیدند که ضعف مسلمانان و نه قدرت انگلیس عامل اصلی بوده است.
لذا آنها برای جبران این ضعف مدرسه مذهبی دیوبند را تأسیس کردند تا با تقویت بنیانهای مذهبی و اعتقادی مسلمانان باور و اندیشه جهاد را نیز تقویت کنند و از این طریق مسلمانان را به جایگاه و قدرت سابق خود بازگردانند. - سجادپور، :1386 - 12-13محمدقاسم نانوتوری که در سال 1867م اقدام به بنیانگذاری این مکتب »دیوبندیه« کرد، از پیروان و شاگردان مکتب شاه ولیاالله دهلوی بود که تفکرات قوی جهادی علیه استعمارگران داشت. رهبران دیوبندیسم با هدف تربیت مجاهد در مدارس خود بر محوریت فراگیری آیات جهاد و انتشار اسلام با اتکا بر باورهای جهادگراینه، تأکید میکردند.
