بخشی از مقاله
چکیده
زالزالک با نام علمی Crataegus sp، نام انگلیسی Hawthorn از سلسله نهاندانگان و خانواده گلسرخ - Rosaceae - میباشد. جوانهزنی بذر زالزالک به سختی انجام میگیرد و دو تا سه سال ممکن است طول بکشد. بذر آن دارای پوسته چوبی بسیار سختی است که یکی از موانع جوانهزنی محسوب میشود. با توجه به شرایط سخت جوانهزنی، زادآوری و توسعه این گیاه میتواند از سایر روشهای ازدیاد از جمله ریزازدیادی موردتوجه باشد. برای ریشهزایی گیاهچههای پرآوری شده به سه محیط کشت MS، LP و WPM ریشهزایی منتقل شدند. این مرحله با اثر دو هورمون IBA با چهار غلظت - صفر، 0/1، 0/5و 1 میلیگرم در لیتر - و BAP با غلظت 0/1 میلیگرم در لیتر انجام گرفت. پس از ریشهدار شدن گیاهچهها، تعداد نمونههای ریشهدار شده شمارش گردید و طول ریشه اندازهگیری شد. در محیط کشت MS و تیمار یک میلیگرم در لیتر IBA بیشترین میزان ریشهزایی با 87/67 درصد به دست آمد که با دیگر تیمارها اختلاف معنیدار داشت. محیط کشت MS بلندترین طول ریشه را با 4/25 سانتیمتر در بین تیمارهای محیط کشت به خود اختصاص داد. گیاهان ریشهدار شده برای سازگاری به شرایط طبیعی به لیوانهای یک بار مصرف با بستر استریل - پرلایت، پیت ماس - انتقال یافتند. تغذیه گیاه ها با مواد غذایی شامل یک گرم در لیتر N.P.K و 100 میلیگرم در لیتر آهن قرمز - Fe- EDDHA - صورت میگرفت. بعد از گذشت 30 روز گیاهچهها به گلخانه انتقال داده شدند تا رشد عادی خود را شروع کنند.
کلمات کلیدی: زالزالک، هورمون گیاهی، ریشهزایی،سازگاری، محیط کشت
.1مقدمه
زالزالک با نام علمیCrataegus sp ، نام انگلیسی Hawthorn از سلسله نهاندانگان و خانواده گلسرخ - Rosaceae - میباشد. زالزالک درختچهای است با ارتفاع 6 تا 10 متر که دارای ساقه باریک و محکم با پوست قهوه ای مایل به خاکستری و دارای شکاف های عمیق طولی است و برگهایش بادبزنی تا تخم مرغی، به طول 3 تا 6 و عرض 5/2 تا 5/6 سانتی متر، دارای 5 لوب عمیق، دمبرگ کوتاه، با سطح پشتی کرکینه پوش است. گلها سفید رنگ، مجتمع در گل آذین های حامل تا 14 گل، کاسبرگ ها مثلثی، گلبرگها تخم مرغی تاتقریباً مدور، دارای 2خامه و به ندرت 3 تا است. میوه زالزالک سته، گوشتی، زرد مایل به قرمز به قطر 2B1/5 سانتیمتر میباشد و طعم ترش و شیرین دارد. زالزالک یک گیاه دارویی با ارزش است که امروزه در ضایعات قلبی و گردش خون به ویژه به عنوان ضدعفونت، آنتیاکسیدانت، تببر، خوابآور ضعیف، حلکننده سنگهای ادراری و قابض استفاده میشود
جوانهزنی بذر زالزالک به سختی انجام میگیرد و دو تا سه سال ممکن است طول بکشد. بذر آن دارای پوسته چوبی بسیار سختی است که یکی از موانع جوانهزنی محسوب میشود. با توجه به شرایط سخت جوانهزنی، زادآوری و توسعه این گیاه میتواند از سایر روشهای ازدیاد از جمله ریزازدیادی موردتوجه باشد. در این پروژه یکی از گونههای بومی زالزالک در آذربایجان مورد تحقیق و بررسی قرار گرفت. استان آذربایجان - شرقی و غربی - در شمالغربی ایران با ارتفاع 1800 متر از سطح دریا قرار دارد. آذربایجان در 46 درجه و 25 دقیقه طول شرقی و 38 درجه و 2دقیقه عرض شمالی از نصفالنهار گرینویچ قرار دارد. این استانها در منطقه کوهستانی قرار دارد و دارای آب و هوایی با زمستانهای سرد و طولانی و تابستانهای معتدل میباشد.
از اهداف این تحقیق به ریشهزایی و بهینهسازی آن در شرایط درون شیشهای، بررسی بهترین محیط کشت برای کشت بافت زالزالک، حفظ گونه بومی منطقه از نظر ژنتیکی و تولید انبوه نهالهای همگن اشاره کرد. نهالهای حاصل از این تحقیق در پارک های جنگلی تبریز مورد استفاده قرار خواهند گرفت. از آنجایی که زالزالک به عنوان یک گیاه دارویی مورد استفاده میباشد و تکثیر آن از طریق بذر چند سال طول میکشد، از طریق کشت بافت میتوان آن را به طور سریع ازدیاد کرد و به عنوان گیاه دارویی استفاده نمود.
.2مواد و روشها
این تحقیق در آزمایشگاه کشتبافت پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی غرب و شمالغرب کشور در شهر تبریز انجام گرفت. ریزنمونههای تحقیق از درختچههای زالزالک کوههای واقع در شهر نقده استان آذربایجانغربی جمعآوری شدند. سه محیط کشت MS، LP و WPM در داخل آزمایشگاه آمادهسازی شدند. برای تهیه یک لیتر محیط کشت عناصر پرمصرف، عناصر کممصرف و ویتامینها به میزان لازم هر محیط کشت افزوده شد و 30 گرم در لیتر ساکارز به هر محیط کشت اضافه شد و به حجم نهایی رسید و pH آن توسط pH متر اندازهگیری شد و 6/5 گرم در لیتر آگار به محیط کشت اضافه شد. سپس محیط کشتهای آماده و شیشههای کوچک دربدار به داخل اتوکلاو منتقل شدند و استریل گردیدند و در زیر هود لامینار ایرفلو ابتدا هورمونها به وسیله فیلتر به محیط کشتها اضافه شدند و سپس حدود 25 میلیگرم از محیط کشت به شیشههای کوچک دربدار ریخته شدند.
در مرحله ریشهزایی، گیاهچههای پرآوری شده با طول حدود 4 سانتیمتر - شکل - 1 به سه محیط کشت MS، LP و WPM منتقل شدند. این مرحله با اثر دو هورمون IBA با چهار غلظت - صفر، 0/1، 0/5و 1 میلیگرم در لیتر - و BAP با غلظت 0/1 میلیگرم در لیتر انجام گرفت. ابتدا گیاهچههای حاصل از مرحله رشد و آمادهسازی به مدت 7 روز تحت اثر این تیمارها در تاریکی قرار گرفتند، سپس گیاهچهها به اتاقک رشد منتقل شدند. پس از 21 روز گیاهچهها ریشهدار شدند - شکل 2، 3 و - 4 و تعداد نمونههای ریشهدار شده و طول ریشه اندازهگیری شد. این آزمایش در قالب طرحکاملاً تصادفی در 3 تکرار انجام شد که هر واحد آزمایشی شامل 5 شیشه و در هر شیشه 3 نمونه کشت شد.
برای سازگاری، گیاهچههای ریشهدار شده از شیشههای کوچک کشت خارج و بقایای محیط کشت از روی ریشهها حذف شد. زیرا در صورت باقی ماندن محیط کشت بر روی ریشهها، محیط مناسب جهت رشد باکتریها فراهم شده و باعث پوسیدگی ریشهها میشود. سپس برگهای پایینی گیاهچهها به وسیله قیچی جدا شد تا استقرار گیاهچه در بستر گلدان دچار اشکال نشود. در این مرحله از ترکیب پرلیت و پیتماس به عنوان بستر گلدان استفاده شد و گیاهچهها پس از حذف محیط کشت از روی ریشههایشان، در بستر پرلیت و پیتماس در یک لیوان پلاستیکی قرار گرفتند و با آب استریل آبیاری شدند
