بخشی از مقاله
کتاب نصاب الصبیان در قرن هفتم هجری با هدف آموزش زبان عربی به فارسی زبانان منظوم گشته است و تا قرن حاضر به عنوان منبع مهمی در آموزش زبان و واژگان عربی مورد توجه بوده است. استفاده از بحور مختلف شعر
فارسی، هدف دار بودن اشعار تعلیمی،آموزش امور دینی و مذهبی و ارائه اطلاعات عمومی از مهمترین خصوصیات نصاب الصبیان است. به لحاظ اهمیت و اعتبار نصاب الصبیان، کتب زیادی به تقلید از آن برای آموزش زبان سروده شده است .
واژگان کلیدی: نصاب الصبیان، ابونصر فراهی ، زبان فارسی ، زبان عربی.
مقدمه
در سده های میانه زبان عربی به عنوان زبان دین اسلام بسیار ارزشمند بود و ایرانیان بدلیل اینکه برخلاف سایر جوامع مسلمان زبان عربی را نپذیرفتند ناگزیر برای فهم بهتر قرآن کریم و احادیث نیازمند آموزش زبان عربی بودند بهمین جهت، اهتمام ویژه ای برای یادگیری زبان عربی داشتند و در این راستا به تالیف کتاب هایی در زمینه آموزش زبان عربی پرداختند، در میان این نوشته ها کتاب نصاب الصبیان ابونصر فراهی ویژگیهای ابتکاری و منحصر به فردی دارد که موجب ماندگاری آن در طول دور های بعدی گردیده است.
ابونصر فراهی
حاجی خلیفه وی را ابونصر مسعود بن ابی بکر بن حسین بن ابی جعفر الادیبی السجزی معرفی می کند(حاجی خلیفه،،بی تا (1954/2 برخی نام او را بدر الدین محمد نیز دانسته اند( صفا،1370، (284/(1)3 از تاریخ تولد وی اطلاع دقیقی در دست نیست اما زمان حیات وی همزمان با حمله مغول به ایران بوده است و تاریخ وفات ابونصر فراهی را 640هجری ثبت کرده اند(حاجی خلیفه،،بی تا .(1954/2 ابونصر فراهی نابینا زاده شده بود ، و با این وجود در شعر و ادب فارسی و عربی مقامی بلند یافت و ظاهرا با زبانهای هندی و ترکی نیز آشنایی داشته است خواند میر در خصوص هوش و ذکاوت ابونصر فراهی می گوید " آن مقدار فراست و کیاست داشت که زیاده بر آن تصور نتوان نمود" (خواند
میر ،21387،(628/ و لقب سجزی نیز بدلیل اینکه اهل سیستان بود به وی اطلاق شده است.( صفا،1370، همانجا . غلامیان،320،.1374شریفی1387،(84 شهر محل تولد وی شهر .1 دانش آموخته کارشناسی ارشد تاریخ و تمدن ملل اسلامی ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران ، jfathi88@gmail.com فراه یا فره است که اکنون در افغانستان واقع شده است. 1 مقبره او در قریه رج از توابع فره واقع است و هم اکنون نیز مقبره ابونصر فراهی موجود است .( غلامیان،1374،همانجا)
نصاب الصبیان
نصاب الصبیان مهمترین و ارزشمند ترین کتاب ابونصر فراهی است که هدف از تالیف آن همانگونه که از نامش بر می آید آموزش زبان عربی به خردسالان طالبان علم بوده است و بدلیل ساختار خاص خود همواره مورد توجه مدرسین
بوده است . این کتاب در کنار گلستان سعدی یکی از مواد درسی برای خردسالان محسوب می شده است(الماسی،1384، (379 نصاب الصبیان سالها در مدارس ایران تدریس می شده است و کمک زیادی به تعلیم زبان عربی به خردسالان و
محصلین می نموده است (ریپکا،1383،.750/2 صفا،1370،.(284/(1)3 نصاب الصبیان منظومه ای مشتمل بر دویست بیت است که در طی تاریخ ابیاتی نیز به آن افزوده شده است اما اصل کتاب همان دویست بیت ابونصر فراهی است که وجه تسمیه آن به نصاب نیز به همین تعداد ابیات باز می گردد ، چون هرگاه تعداد سکه های نقره به دویست عدد برسدزکات به آن تعلق می گیرد و آن را نصاب نقره می گویند (دهخدا، 3، .19906/1372 نصاب الصبیان،1402 ق، مقدمه ،(8 کسی که این دویست بیت را از بر کند گویی به ازای هر بیت درهمی کسب نموده است و هر بیت در پاکی و روشنی به منزله ی یک درهم سیم خالص است که هر کس حافظ آن شود
غنی شمرده می شود. در ابتدا این دویست بیت در هفت بحر و چهل بند بوده اند (غلامیان1374، ، همانجا) که به مرور زمان افرادی بر ابیات آن افزوده اند و تعداد ابیات به چهارصدو پنجاه رسیده است.(نصاب الصبیان،1402ق مقدمه ،(9
ویژگی های نصاب الصبیان
