بخشی از مقاله
چکیده:
گردشگری باتاکید برمشخصه های انحصاری هرمنطقه سبب سودرسانی به گردشگران و ساکنان منطقه شده و هدف آن کمک گرفتن از گردشگران برای غنی سازی این دستاورد هاو مشخصه هاست .منابع توریسم هرمنطقه را طبیعت آن عرضه می کند .دسته بندی مقاصد طبیعت گردی متفاوت خواهد بود.وجود این شرایط می تواند نیاز طبیعت گردان علاقه مند به تجربه مکان های دیدنی و لمس طبیعت و دیدار از مناطق بکر وپدیده های جالب طبیعی را تامین نماید.ژئوتوریسم با تکیه برپدیده های زمین شناسی به موضوع گردشگری می پردازد.
مشاهده بیابان ،غار ،چشمه های آب گرم ،آبشارها...قسمتی از فعالیت های مربوط به ژئوتوریسم را تشکیل می دهد.استان مرکزی بخشی از فلات مرکزی ایران است که بین رشته کوه های البرز ،زاگرس و درمجاورت کویر ایران مرکزی بین 33 درجه و30دقیقه تا35 درجه و35 دقیقه عرض شمالی و48 درجه و57 دقیقه تا51 درجه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ قرار گرفته است. دامنه شمالی با طبیعت سرسبز وزیباوکوهستانی،در قسمت جنوبی نیز چشمه های معدنی آبگرم ،توجه تمام گردشگران رابه سمت خود جلب می کند.که از آن جمله می توان تالاب و کویرمیقان،چشمه های آب گرم محلات،آتشکده خورهه محلات، منطقه حفاظت شده الوند و غار کوه گر خمین ،آبشار چناقچی، قلعه دخترساوه یا قیز قلعه، غارنخجیر دلیجان نام برد.
مقدمه :
صنعت ژئوتوریسم به عنوان زیر شاخه ای از صنعت توریسم در کنار دیگر صنایع مربوط به علم زمین ،همچون صنایع معدنی ،زمینه بلقوه ای را برای اشتغال عده کثیری از متخصصان وابسته به علوم زمین رادارا است.که می تواند با تشکیل پایگاه داده ها و همکاری سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی ،نظام مهندسی معدن ،میراث فرهنگی و گردشگری وانجمن های دانشگاهی وابسته به جغرافیادانان،سازمان یابد.
همچنین این صنعت می تواند کشور رابه سوی تکامل صنعتی رهنمون سازند. یک ژئوتوریست نیز به دنبال مشاهده جاذبه های زمین شناسی زمین ریخت شناسی و موزه های معدنی در مقصد است.این نوع از گردشگری باتاکید برمشخصه های انحصاری هرمنطقه سبب سودرسانی به گردشگران و ساکنان منطقه شده و هدف آن کمک گرفتن از گردشگران برای غنی سازی این دستاورد هاو مشخصه هاست تااین مناطق رابه قله های گردشگری ویژه تبدیل کند.توریسم درمانی نیز به منظور بهره گیری از فواید درمانی و تاثیرات مثبت جسمی و روانی مناطق خاص ،مورد توجه قشر وسیعی از گردشگران قرار گرفته است.ازجمله مناطق در استان می توان به چشمه آب گرم محلات اشاره کرد.که در ادامه به توضیح همه این موارد می پردازیم.
بحث :
استان مرکزی بخشی از فلات مرکزی ایران است که بین رشته کوه های البرز ،زاگرس و درمجاورت کویر ایران مرکزی بین 33 درجه و30دقیقه تا35 درجه و35 دقیقه عرض شمالی و48 درجه و57 دقیقه تا51 درجه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ قرار گرفته است. مساحت کل استان حدود 29127 کیلومتر مربع می باشد.دامنه شمالی با طبیعت سرسبز وزیبا ،آب و هوای ییلاقی ،تنوع زیست محیطی و فرهنگی و میراث های زمین شناسی فراوانی نظیر و دره ها ،کوه های سربه فلک کشیده و در قسمت جنوبی نیز چشمه های معدنی آبگرم ،توجه تمام گردشگران رابه سمت خود جلب می کنددر اینجا به تفکیک به گوشه کوچکی از نقاط دیدنی استان می پردازیم.
کویرمیقان
درموقعیت جغرافیاییN3411 E4950 در استان مرکزی واقع است. کویر میقان به وسعت 120کیلومتر مربع در شمال شرقی اراک واقع است و در سال های اخیر گسترش زیادی داشته است که در بخش های شرقی آن اقداماتی در جهت جلوگیری از پیشروی کویر به عمل آمده است و اکنون از بخش های مرکزی آن سولفات سدیم استخراج می گردد.زمین شناسی حوضه میقان اراک،حوضه رسوبی میقان از دریاچه فصلی توزلوگول ،دشت های آبرفتی فراهان و اراک ،مخروط افکنه ها و کوهپایه ها است این حوضه متعلق به کمربند ولکانیکی ارومیه - دختر بوده و بخش وسیعتر آن در زون سنندج - سیرجان قرار دارد که با رویدادهای تکتونیکی مزوزوئیک متحمل چین خوردگی ،گسل خوردگی ،ماگماتیزم گردیده است.
کهن ترین ته نشست منطقه متعلق به پرمین است که در جنوب خاوری هفتاد قله است. بخش شمال شرقی حوضه در کمربند ولکانیکی ارومیه - دختر در دوره کواترنر فعال تر بوده است.نهشته های کواترنر سطح حوضه میقان را پوشانده و ضخامت این رسوبات به حدود 500 تا700متر تخمین زده شده است.سرعت رسوبگذاری در کویر میقان در حدود2,5 متر در هزار سال بوده. در حوضه میقان رویداد تکتونیکی با شدت های متفاوت عمل نموده است در شمال و شمال شرقی نهشته های آبرفتی ولکانیکی ضمن چین خوردگی خفیف با رویداد پاسادنین به میزان 200 متر افزایش یافته است و ارتفاع این تراست ها 3,5 تا4 متر است و درحوالی داودآباد ارتفاع تراس ها به 1,5 متر می رسد.
یکی از اشکال ژئومورفولوژیکی در حوضه میقان است که دارای سطح نمکی بوده و در آب و هوای مرطوب تشکیل شده است 94 درصد از سطح آن را دریاچه فصلی توزلوگل از قشر نمک پوشانده و محل اختتام آب های حوضه می باشد و رسوبات این پلایا عموما از جنس رس و سیلت بوده ودرحاشیه آن رسوب ها تبخیری ناشی از جریان آب های سطحی برجامانده اند.کویر میقان دارای تغییرات فصلی و سالانه می باشد در زمستان و بهار که میزان بارندگی زیاد است.سطح آن راآب گرفته و به دریاچه تبدیل می شود و در تابستان به علت تبخیر شدید قشر نمکی سخت آن را می پوشاند و اشکال مختلف نمک را درسطح کویر بوجود می آورد.شکل - - 1
چشمه های آب گرم محلات
چشمه های آب گرم محلات دارای سابقه باستانی زیادی هستند . که به عنوان بخش توریسم درمانی این منطقه منظور می گردد.چشمه های آبگرم محلات شامل 6 چشمه به نام های شفا ،دنبه،روماتیسم ،حکیم ،سودا - بختیاری - و سلیمانیه است که دراین میان چشمه حکیم دمای کمتری نسبت به چشمه های دیگر دارد. چشمه های محلات ازنوع آب های گرم عمقی هستند که از بخار خمیره سنگ های سوزان درون پوسته زمین بوجود آمده و به سطح زمین می رسند .
عمق این آب ها گاهی به هزارمتر و گرمای آنها متناسب با سرعت بالا آمدن گاهی به 100درجه سانتیگراد هم می رسد. چشمه های معدنی آب گرم ناحیه محلات از نظر ترکیبات شیمیایی به چشمه های معدنی سولفاته کلسیک خیلی گرم است ومنشا عمیق زیرزمینی دارند.چشمه های معدنی آب گرم ناحیه محلات از نظر ترکیبات شیمیایی به چشمه های معدنی سولفاته کلسیک بانیردوبیگور فرانسه شبیه است. دسترسی به این محل از دو طریق ممکن است: -1 از طریق جاده دلیجان ،محلات
-2 از طریق جاده اصلی قم ،اصفهان - ازطریق جاده دودهک ،خورهه - امکان پذیر است. استفاده از چشمه های آب گرم معدنی محلات سابقه باستانی داشته و می توان تاریخ استفاده از آن رابا آثار باستانی خورهه در یک جهت پنداشت. چشمه های آب گرم محلات از شهرت زیادی در ایران برخوردار است.آب این چشمه از ترکیب آب های سولفاته کلسیک و از دسته آب های هیپوترمال است دردرمان بیماری کبدی ،صفراوی،کلیوی و دستگاه گوارش و وِیژهب بیماری های رماتیسمی استخوانی و پوستی بسیار موثر است.
یکی دیگر از مواهب طبیعی موجود در ترکیبات معدنی این آب گرم ،گاز رادون است که موجب درمان انواع بیماری های ریوی می شود . طبق نظر کارشناسان سازمان انرژی اتمی کشور گاز رادون فقط دراین محل درصد قابل توجهی دارد. چشمه آبگرم محلات ازنوع آب های گرم عمقی است که بیش تر از بخار خمیره سنگ های سوزان درون پوسته زمین به وجود می آید و به سطح زمین می رسد. عمق این نوع آب های گرم گاهی به20هزار متر و گرمای آنها متناسب با عمق و سرعت بالا آمدن ،گاهی به100 درجه سانتی گراد هم می رسد.درجه حرارت آب این چشمه 50درجه سانتی گراد است .که تجهیزات تفریحی نیز در این منطقه ترتیب داده شده است.شکل - - 2
چشمه حکیم محلات
چشمه حکیم درحدود یک کیلومتر جنوب شرقی چشمه شفا واقع شده است . مظهر این چشمه دردونقطه همجوار یکدیگر است واطراف آن هاباسنگ چینی به دوحوض محصور تبدیل شده است.
به طورکلی منشاء آب های معدنی سلیمانی و حکیم درردیف آب های معدنی سولفاته کلسیک خیلی گرم است و منشا عمیق زیر زمینی دارند.گرمی ومقدار قابل ملاحظه کلسیم آن ها خواص آرام بخش،ملین،ضد مسمویت دارد.
چشمه آب شفا محلات
این چشمه آب گرم در بالای تپه مجاور سرچشمه محلات در محلی نزدیک تخته سنگ های از دهانه چاهی خارج می شود و به حمام های اطراف آن هدایت می گردد.در گذشته ازاین دهانه مقدار کمی آب خارج می شد و مظهر اصلی چشمه در حدود 100متری غرب آن بود،ولی در اثر زلزله مظهر اصلی چشمه تقریبا خشک شده و قسمت عمده آب از مظهر فعلی آن جاری است. دهانه مظهر با در fآهنی پوشانیده شده دریک چهار دیواری محفوظ گردیده است. مقدار آب این چشمه در حدود 12 لیتر ر ثانیه است. علاوه بر آب حکیم آب سیلیمانی آب شفا ،آب رماتیسم،آب دنبه و گبری هم وجود دارد که این چشمه ها با یکدیگر فاصله چندانی ندارند.
آتشکده خورهه محلات
مجموعه بقایا و ستون های خورهه از جمله مهم ترین آثار برجای مانده از دوران باستانی ایران زمین است که مورخان ازاین مجموعه به عنوان آتشکده ،معبد ،کاخ و مرکز برگزاری جشن ها و مراسم های مذهبی و ملی ،عمارت و منزل ییلاقی و قبرستان یاد کرده اند خورهه در اوستا به مفهوم محل برآمدن خورشید است و ازسویی کلمه خور دراین کتاب به مفهوم منطقه ییلاقی است.این منطقه در شمال شرق محلات و در بین روستاهای محلات و در بین روستاهای دودهک ،ورین و آب گرم ،در کنار رودخانه خورهه قرار دارد . بررسی تحقیقات انجام شده و آثار کشف شده دردشت و ارتفاعات خورهه نشان می دهد سابقه سکونت و قدمت منطقه به هزاره دوم قبل از میلاد باز می گردد این منطقه دارای اسناد تاریخی است و لویی واند برنبرگ در کتاب
باستان شناسی ایران باستان به نقل از هرتسفلد آورده است .
