بخشی از مقاله
چکیده
گردشگری صنعتی است که توسعه آن نیازمند آگاهی و شناخت کافی از مسائل و عوامل مؤثر اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است. در واقع شناخت توانهای طبیعی، اقتصادی، اجتماعی و غیره در هر منطقه، به برنامهریز این امکان را میدهد تا بر اساس وضع موجود و توانهای منطقه، توسعه و جهت آن را شناسایی کند. هدف کلی این تحقیق بررسی جاذبهها و دافعه های منطقه نمونه گردشگری دلفارد میباشد. روش تحقیق این پژوهش ترکیبی از روشهای توصیفی، اسنادی و تحلیلی است.. همچنین از مدل برنامه ریزی استراتژیکSWOT برای تحلیل وضعیت موجود و برنامه ریزی توسعه آتی توریسم در این منطقه از شهرستان مورد مطالعه، بهره گرفته شد.
منطقه دلفارد شهرستان جیرفت در استان کرمان به دلیل موقعیت جغرافیایی آن، دارای پتانسیلهای فراوان گردشگری به ویژه اکوتوریسم است که تا کنون به دلایل گوناگون از جمله عدم ساماندهی و توانمندسازی این منطقه گردشگری توسط بخش دولتی، عدم ایجاد امکانات رفاهی و خدماتی مناسب و متعدد برای گردشگران، ایجاد امنیت پایدار در منطقه، استفاده بهینه از این فرصتها نشده است. علاوه بر این، نتایج تحلیل SWOT نشان میدهد ساماندهی مکانهای گردشگری، نیازمند بازنگری و ارائه سیاستهای مناسب در جهت رفع ضعفها و تهدیدها با استفاده از نقاط قوت و فرصتها میباشند.
مقدمه
گردشگری امروز به عنوان یکی از صنایع بسیار مهم در توسعه فرهنگها و ارتباطات ملل، نقش ممتازی در استقرار صلح و آرامش در جهان ایفا کرده است .[1] با توجه جایگاه با ارزش صنعت توریسم در دنیا به عنوان یکی از سه صنعت پردرآمد جهان، که در دهه های اخیر، اهمیت گردشگری در سطح بینالمللی هم از لحاظ تعداد گردشگران و هم از لحاظ درآمد ارزی همواره و به طور بی سابقه ای در حال افزایش بوده است [14] پیش بینی میشود تا سال 2010 سالانه بیش از یک میلیارد جهانگرد در سراسر جهان سفر کنند. درآمد از طریق گردشگری با رشد معادل 10/3 درصد بین سالهای 2003 و 2004 به 622 میلیارد دلار در سال 2004 بالغ شد.
از کل درآمدهای جهانی توریسم در سال 2004، از نظر منطقه ای 52 درصد به کشورهای اروپایی، 21 درصد به قاره آمریکا و 20 درصد به کشورهای آسیایی و اقیانوسیه تعلق داشته است [16]. ولی متأسفانه درآمد کشور ایران، علی رغم دارا بودن پتانسیلهای بسیار بالای گردشگری، معادل 1/777 میلیارد دلار یعنی تنها یک هشتم ترکیه گزارش شده است و این در حالی است که کشور ایران که از لحاظ جاذبه های گردشگری جزء ده کشور اول جهان و از نظر تنوع گردشگری جزء 5 کشور اول جهان میباشد.[
15] و بالاخره در بین جاذبه گردشگری، اکوتوریسم گرایش نوین در صنعت جهانگردی است. چشم اندازهای و مناظر زیبای طبیعت از کانونها و جاذبه های توریست پذیر این نوع جهانگردی است بر طبق برآوردی که سازمان جهانی جهانگردی به عمل آورده است در نخستین دهه سال 2000 رشد بخش اکوتوریسم بین 10 تا 30 درصد خواهد بود.[5] بنابراین در بسیاری از مناطق جهان زیباییهای طبیعی و جذابیتهای زیست محیطی، علت اولیه و اصلی برای جذب توریستها و توسعه صنعت توریسم بودهاند .[ 6] که یک نمونه از این مناطق، منطقه نمونه گردشگری دلفارد در شهرستان جیرفت میباشد و موقعیت طبیعی منطقه و چشم اندازهای آبشار منطقه جلوه های اعجاب انگیزی پدید آورده است که هر بیننده ای را مجذوب میکند. هم آمیزی درختان جنگلی و توپوگرافی کوهستانی، دره ای، زیبایی این منطقه را دو چندان کرده است.
و از طرفی، نباید فراموش کنیم که وجود مراکز تفریحی به عنوان یک نیاز حیاتی، بخصوص آنکه زندگی شهر و مشکلات روانی ناشی از آن این ضرورت را دو چندان میکند و از طرف دیگر متکی بودن کشور ایران به درآمدهای نفتی و مشکلات ناشی از آن ضروری است تا با استفاده از جاذبه های گردشگری این منطقه از کشور، بالاخص جاذبه های طبیعی که یک نمونه آن منطقه دلفارد در این شهرستان میباشد که با برنامه ریزی و مدیریت صحیح جهت استفاده مطلوب از این پتانسیلها در جهت جذب گردشگر به این شهرستان باشیم. و با توجه به این که این منطقه تاکنون از لحاظ توریستی چندان مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار نگرفته، و به مطالعات گسترده و کارهای میدانی زیادی نیاز دارد. تا در آینده مسایل مشکلات گردشگری این منطقه از شهرستان جیرفت برطرف گردد.
مفاهیم: توریسم1
لغت گردشگری از کلمه tour به معنای گشتن اخذ شده است که ریشه در لغت لاتین turns به معنای چرخیدن و رفت و برگشت بین مبدأ و مقصد و چرخش دارد که از یونانی به اسپانیایی و فرانسه و در نهایت به انگلیسی راه یافته است. در فرهنگ و بستر گردشگری به سفری که در آن مسافرتی به مقصد انجام میگیرد و سپس بازگشتی به محل سکونت را در بردارد،گفته میشود.[2]
اکوتوریسم2
اکوتوریسم از ترکیب دو واژه اکولوژی و توریسم تشکیل شده است.در سطح بینالملل اکوتوریسم به عنوان مفهومی که ریشه در حفاظت منابع طبیعی وآرمانهای توسعهی پایدار دارد، مطرح شده است. اکوتوریسم یا طبیعت گردی گونه ای از جهانگردی است که رو به رشد دارد و افرادی را که از زندگی در شهرهای شلوغ به ستوه آمدهاند ، به سوی خود جذب میکند .[3] گردشگری در طبیعت یا اکوتوریسم در بر گیرندهی تمام مسافرتهایی است که به منظور لذت بردن از طبیعت انجام میگیرند و در آن حفاظت از محیط زیست و پایداری جاذبه های طبیعی ، اهمیت بسیار دارد. همچنین افزایش درآمد و اشتغال یا به طور کلی سطح رفاهی جامعهی محلی نیز مد نظر است .[9]
اکوتوریسم پایدار
توریسمی که از نظر اکولوژیکی پایدار باشد یعنی به نیازهای فعلی اکوتوریست ها پاسخ دهد و به حفظ و بسط فرصتهای اکوتوریستی برای آینده بپردازد و بجای صدمه زدن به اکولوژی در جهت پایداری آن تلاش ورزد، اکوتوریسم پایدار خوانده میشود. .[6]در اکوتوریسم پایدار انگیزه اصلی مسافرت به طبیعت، دیدار از جذابیتهای طبیعی یک منطقه شامل ویژگیهای فیزیکی و فرهنگ بومی است و اکوتوریست پس از مشاهده جذابیتها، بدون اینکه خللی در آنها وارد آورد و به تخریب آنها بپردازد، محل را ترک میکند . به این ترتیب، ضمن شناختن فرهنگ، سوابق تاریخی و نمودهای طبیعی منطقه، شأن و جایگاه اکوتوریسم را حفظ کرده، فرصتهای اقتصادی و درآمد زایی را برای مردم محلی ایجاد میکند.
مناطق نمونه گردشگری
مناطق نمونه گردشگری به محدودهی جغرافیایی اطلاق میشود که در آن، یک یا چند یا مجموعه ای از جاذبه های تاریخی، طبیعی و فرهنگی وجود دارد و وجود آنها، انگی زه ای برای سفر و اقامت گردشگران خواهد بود. به عبارت دیگر، مناطق نمونه گردشگری منطقه یا مناطقی هستند که در جوار جاذبه های تاریخی، فرهنگی، مذهبی، طبیعی قرار دارند که به منظور ارائهی خدمات به گردشگران توسط بخش غیر دولتی تاسیس و اداره میشوند. .[7]
موقعیت جغرافیایی شهرستان جیرفت
شهرستان جیرفت با وسعتی معادل 9127کیلومتر مربع در جنوب استان کرمان در مختصات 56 45 تا 58 31 طول جغرافیایی و 28 10 تا 29 20 عرض جغرافیایی قرار گرفته است.و از شمال به شهرستان کرمان، از شمال غرب و غرب به شهرستان بافت و رابر ،از جنوب به شهرستان کهنوج و از شرق و شمال شرقی به شهرستان بم محدود میشود. بر اساس آخرین تقسیمات کشوری و نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1390 دارای514 آبادی با جمعیتی برابر با 265000 هزار نفر میباشد که 58 درصد از این جمعیت 154000 - نفر - ساکن مناطق شهری و 42 در صد 111000 - نفر - ساکن مناطق روستایی میباشند و مشتمل بر چهار بخش مرکزی، جبال بارز، ساردوئیه و اسماعیلی و سه شهر جیرفت، جبال بارز و درب بهشت است.
تحلیل چالشها و فرصتهای توسعه منطقه گردشگری دلفارد
این مدل Swot یکی از ابزارهای استراتژیک تطابق نقاط قوت و ضعف درون سیستمی با فرصتها و تهدیدات برون سیستمی است، این مدل تحلیل سیستماتیکی را برای شناسایی این عوامل و انتخاب استراتژی که بهترین تطابق بین آنها را ایجاد مینماید، ارائه میدهد. و رایجترین کاربرد آن فراهم کردن یک چهارچوب منطقی برای هدایت نظامند بحثهای سیستم، راهبرد های مختلف و در نهایت انتخاب راهبرد است[4]اساساً. روش Swot - نقاط قوت، ضعف، فرصتها و تهدیدات - یک ابزار استراتژیک است[13] روش Swot - نقاط قوت، ضعف، فرصتها و تهدیدات - نتیجه مستقیم مدل دانشکدهی تجاری هاروارد میباشد.
