بخشی از مقاله
چکیده :
پیامبر - ص - برترین الگوی جامعه اسلامی بوده و شناخت ابعاد شخصیت عظیم وآسمانی ایشان کاملابرای ما میسّر نیست وگستره دانش آدمی به کرانه وجود آن حضرت نخواهد رسید، ولی از آنجا که ایشان الگویی یگانه برای هر فردی میباشند باید تمام تلاشها در جهت کسب معرفت هر چه بیشتر از وجود با برکت ایشان صورت گیرد، پس چه زیبا است که از آینه نهجالبلاغه به تبیین شخصیت وی پرداخته شود .
هدفی که در این پژوهش دنبال میشود زیبایی شناسی ارزشهای اخلاقی و اجتماعی رسول أکرم - ص - از نگاه کسی است که زمانی طولانی را در کنار ایشان سپری کرده و بهتر از هر انسان دیگری قادر است تا ابعاد وجودی آن حضرت را به عرصه ظهور گذارد. روشی که در این تحقیق بر آن تکیه می شود توصیفی تحلیلی بوده و طبق بررسیهایی که صورت گرفته، برآیند پژوهش حاکی از آن است که علی - ع - در مجموع 241 خطبه نهج البلاغه در 32 جا از خطبهها پیرامون رسول أکرم - ص - سخن گفته و در بین آنها از همه بیشتر کلام را به سمت خصائص ایشان و بعثت و رهآوردهای آن سوق داده است که این امر ناشی از شناخت و پیوند عمیق و إیمان قوییست که ایشان نسبت به پیامبر - ص - داشته است .
-1مقدمه:
رسول اکرم - ص - آئینه تمامنمای جمال وجلال خداوند ذوالجلال بوده و پروردگار بزرگ که آفریدگار همه زیباییهاست در کتاب خود، بارها به تعریف وتحسین این پیامبر برگزیده پرداخته و او را مایه رحمت برای همه جهانیان ودارای خلق عظیم معرفی کرده است. اگرچه عقل از ادراک و زبان از توصیف و قلم از ترسیم سیمای محمد - ص - به طور کامل عاجز است، با این وجود حضور ثمرهبخش ایشان در دوره جاهلیت و تغییر افکار اعراب آن دوره از بتپرستی به پذیرش یگانگی خداوند بر کسی پوشیده نیست - توفیقی، 1379ش: - 174، درواقع وضعیت عربستان در زمان ظهور پیامبر اکرم - صلی االله علیه و آله - محدود در جاهلیت محض بود و مردم در جهل مرکب به سر میبردند نه تنها جاهل بودند حتی بر جاهلیت خود نیز جاهل بودند.
انسان اگر بداند که جاهل است در رفع جهلش تلاش می کند، اما اگر نداند که جاهل است، بسیار از خود راضی بوده و خود را عقل کل میداند و دیگران را جاهل فرض میکند. در واقع پیامبر - ص - جامعهشناسی چیرهدست و تحلیلگری زبده است که با دقت بسیاری به بیان افکار جامعه خود میپردازد و در این میان علی - ع - به عنوان دستپرورده و از نزدیکترین اشخاص به ایشان، به نوعی راوی و تبیینکننده افکار و اعتقادات آن حضرت بوده است و این افکار به زیبایی در نهج البلاغه تبلور یافتهاست.
علی - ع - پرورشیافته مکتب رسول اکرم - ص - بوده و از چشمه صفات والای ایشان بهره بسیاری بردهاند از این رو نوع کلام ایشان در نهج البلاغه کاملا مؤیّد خلوص و إرادت آن حضرت نسبت به پیامبر گرامیست و این خود بر کسی پوشیده نیست به گونهای که ایشان حتی در خطبههایی که بیانگر حالات رنج و اندوه ایشان از وفات رسول أکرم - ص - می باشد، به توصیف رابطه نزدیک و خالصانه خود با آن حضرت پرداخته، که به جرات می توان گفت که احدی از مسلمانان چنین ارتباطی را با پیامبر اکرم نداشت.
-1-1سؤالات پژوهش:
علی - ع - در خطبههای خود چه تصویری از پیامبر - ص - ارائه میدهد؟
مهمترین ارزشهای اجتماعی و اخلاقی که علی - ع - در مورد پیامبر گرامی اسلام مطرح میکند، کدام است؟
-2-1پیشینه پژوهش:
در زمینه پرداختن به سیمای پیامبر - ص - در نهج البلاغه کتاب و مقالاتی نگاشته شده که بیشتر آنها مبتنی بر موضوع خود به بخشی از سخنان ایشان در إرتباط با پیامبر - ص - استناد میکنند، که از آن جمله کتابی در مورد "سیمای پیامبر - ص - در نهج البلاغه" در سال 1384 توسط عبد المجید زهادت، "سیمای پیامبر اعظم - ص - در آینه نهجالبلاغه" از غلامعلی عزیزی کیا در سال 1390ش، مقالهای با عنوان "سیمای پیامبر أکرم - ص - از منظر علی - ع - " توسط أحمد حاتمیان در سال 1388ش، نوشته شده است که در همه آنها نگاه به ویژگیها و خصایص پیامبر - ص - ، إجمالی و کلی بوده و به تک تک خطبهها نگاه تحلیلی و جزئی صورت نگرفته است و به همه نظرات علی - ع - نسبت به پیامبر - ص - إشاره نشده است، از این رو پژوهش حاضر بر آنست تا با قراردادن یک تقسیم بندی در مضامین خطبههایی که در محتوای خود پیامبر - ص - و ویژگیهای اجتماعی و اخلاقی ایشان را نشانه رفتهاند، نگاه جدیدی از پیامبر - ص - را از منظر علی - ع - بیان دارد.
-2شخصیت پیامبر اکرم - ص - :
شش قرن بعد از مسیح، شخصی به دنیا آمد که دنیا را با پدیدههای شگرفی در همان لحظات اولیه آمدنش، متحیر ساخت و فضایل اسلامی را بنیان نهاد، به گونه ای که نشر و گسترش این آیین بدون صفات و فضیلتهای رسول اکرم امکان پذیر نبود - مونتگمری، 1344ش: - 294 -296، او کسی بود که بخاطر ادب و احترام و امین بودنش، نامش در سرزمینی فراگیر شده بود که در آن جز جهل وگمراهی، نفرت و عداوت، جنگ و خونریزی قد علم نکرده بود .
آن محمدی که قبل و بعد از بعثتش همگان را - جز تعداد افرادی که منفعت خود را در خطر میدیدند - شیفته اخلاق و رفتار و منش خود کرد، و این رأفت و مهربانی و عشق ورزیدن ایشان به خلق بودکه قلبهای مرده را تسخیر خود ساخته و به دنبال خود میکشاند . قلب او چنان سرشار از مهر و محبت بود که تحمل گمراهی دیگران را نداشته و خود را برای هدایت آنان، چنان به رنج و مشقت میانداخت که خدا به او فرمودلعلّک:» باخع نفسک الاّ یکونوا مؤمنین ؛ ای رسول ما تو چنان در اندیشه هدایت خلقی که خواهی جان عزیزت را از اینکه ایمان نمی آورند.
بعثت پیامبر آن چنان تأثیری در جغرافیای دینی و فرهنگی زمان خود داشت که پیامدهای آن تا به امروز ادامه داشته و تا روز قیامت نیز ادامه خواهد یافت، در واقع جغرافیای دینی تغییر کرد و ساکنان جزیرهالعرب ایمان آوردند و اسلام در راستای تحقق وعده الهی که همان »هو الذی ارسل رسوله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله« - التوبه: - 33 است، رهسپار دیگر نقاط کره خاکی گردید؛ پیروان مسیحیت در جزیره العرب و مناطق مجاور، گمشده خود را در اسلام یافتند و جز اندکی، که در صومعهها و کلیساهای خویش باقی ماندند، همگی به این دین جدید، ایمان آوردند.
