بخشی از مقاله
چکیده
زیبایی جاذبه الهی است که هنر معماری پل ارتباطی بین انسان و زیبایی میباشد و پیرو پرداختن به زیبایی هنری به جای طبیعی، مفهوم هنر و زیبایی،تحت عنوان بیانی انسانی و تاریخی، در راستای آزادی و آگاهی قرار میگیرد. هدفی که انسان به سوی آن میرود این است که زیبایی را در فرم جستجو کند و آن را در تزئینات به کار گیرد. و وقتی که چیزی را زیبا میبینیم به نحو غریزی صحت آن را نیز تائید میکنیم. هدف بر آن است که زیبایی منحصر به فردمسجد کبود تبریز و تزئینات آن مورد بررسی قرار بگیرد و با استفاده از روش مطالعات کتابخانه ای و میدانی با حضور در خود مسجد کبود و با رویکرد توصیفی تحلیلی انجام شده و نتایج بدست آمده از این تحقیق نشان میدهد که مسجد کبود تبریز یک نمونه موفق در زیبایی شناسی معماری به حساب میاید.
مقدمه
امروزه معماری یکی از رشته های هنر به حساب میاید و بدون تردید زیبایی یکی از پدیده های مهم هستی است و ادراک آن از بزرگترین امتیاز معنوی انسان محسوب میشود. انسان همواره زیبایی را درک کرده و مجذوب آن شده و به آفرینش آن دست پیدا کرده است. زیبایی شناسی در آغاز، شناختی تجربی یا عملی بوده ولی به تدریج به دانش بشری مبدل گردیده است و سرانجام در سده هیجدهم بصورت یکی از مباحث فلسفی در آمد و ظاهرا اولین کسی که در مورد هنر زیبایی سخن گفته است افلاطون میباشد که وی زیبایی را به عنوان واقعیتی عینی مورد تاکید قرار داده و اذعان نمود که اشیائ زیبا از این نظر زیبا هستند که از زیبایی کلی سهمی دارندو همچنین اقلاطون آنرا امری نسبی می شمرد. در نهایت این زیبایی هنری را در مسجد کبود تبریز در کنار معماری ویژه تلفیقی و اعجاب انگیز آن ، و بیشتر به خاطر کاشی کاریهای معرق، و معماری خاص آن را مورد مطالعه قرار خواهیم داد.
مفاهیم زیبایی و زیبا شناسی در معماری
برای لغت زیبایی شناختی - استتیک - در اصل یونانی است و به معنای ادراک است. علم زیبایی شناختی به معنی وسیع کلمه به بررسی و روشهای احساسی محیط و موقعیت فرد در داخل آن می پردازد. واژه استتیک تقریبا در مفهوم جدید خود از زمان باومگارتن، فیلسوف قرن هیجدهم آلمانی رواج یافته است او زیبایی شناسی را علم چگونگی شناخته شدن اشیائ و امور از راه حواس تعریف می کرد اما استتیک در اندیشه جدید بی تردید معنای خاص تری دارد و فقط به ادراک حسی بطور کلی مربوط نمیشود و ادراک زیبایی دارای معیارهای اصلی می باشد که شامل فرم و صورت - رنگ- علائم و نمادها - تزئین است.
عواملی مهم در زیبایی شناسی تزئینات داخلی همچون روشنایی و تاریکی- رعایت مقیاس و هندسه منظم- یگانگی در بافت - فضای محصور و باز - نظم - توازن و تعادل - - قابل فهم بودن- سفیدی کارها - سادگی و در عین حال استفاده از عناصر مختلف برای جلوگیری از سادگی بیش از حد و...... که شکل دهنده زیبایی شناسی معماری میباشد باستی توجه ویژه ای داشته باشیم که به مفهوم آن در چندین مورد اشاره میکنم:
-1 علاوه بر زیبایی حسی، زیبایی معقول نیز وجود دارد به عبارت دیگر علاوه بر زیبایی جسمی یا ظاهری، زیبایی روحانی یا درونی نیز وجود دارد.
-2 علاوه بر زیبایی ناکامل که از طریق تجربه حسی میشناسیم، یک زیبایی کامل و الهی نیز وجود دارد.
-3 زیبایی ناکامل بازتاب زیبایی کامل است و به واسطه زیبایی کامل و در درون آن وجود دارد.
-4 زیبا به لحاظ مفهومی از خیر متمایز است، اما این دو در واقع متفاوت نیست، زیرا آنچه خیر است زیباست و هر آنچه زیباست خیر است.
-5 زیبایی عباتست از هماهنگی یا تناسب - هم نوایی - و وضوح است.
معماری مسجد کبود تبریز
مسجد کبود یا مسجد جهانشاه، یکی از بناهای مهم و تاریخی شهر تبریز است که به استناد کتیبه سر در آن در تاریخ 870 ه. ق و در زمان سلطان جهانشاه از حکمرانان سلسله قره قویونلو بنا شده است. و به جهت استفاده از رنگه لاجوردی و کبود در کاشی های معرق به فیروزه اسلام شهرت دارد. بنای اصلی در مقام مسجد مقبره و دارای صحن وسیعی که در آن مجموعه ای از ساختمانها از جمله مدرسه،حمام، خانقاه ، کتابخانه و غیره ساخته شده بود که متاسفانه در اثر زلزله ای در سال 1193 ه.ق آسیب فراوانی دید و گنبدهای مسجد فرو ریخت تعمیرات مسجد به منظور حفاظت از بخشهای باقی مانده شامل طاقها و پایه ها از سال 1318 آغاز شد و در سال 1355 کارهای ساختمانی آن به پایان رسید و بازسازی گنبد اصلی آن توسط مرحوم استاد رضا معماران انجام شد.
