بخشی از مقاله
چکیده
در حوزه طراحی هدف یک معمار این است که عناصر را به ترتیبی شکل دهد که بهطور کامل کارکردهاي خود را به انجام برسانند. هدف از ارائه این مقاله مطالعه جنبه هاي فیزیکی و شیمیایی یک الگوي طبیعی و معرفی آثاري است که از ساختارهاي جانوري الگوبرداري شدهاست. با تاملی در این آثار در مییابیم که الگوبرداري از این ساختارها نهتنها در فرم ساختمانها تاثیرگذار هستند بلکه در سازه ساختمان نیز بسیار مورد استفاده قرار میگیرند. روش تحقیق در این مقاله بهصورت توصیفی و تحلیلی بوده و با مطالعه کتابها و مقالات و دستاوردهاي مرتبط با این موضوع تهیه و تحلیل شدهاست.
واژههاي کلیدي: معماري،الگو برداري، ساختارهاي جانوري، بیونیک
-1 مقدمه
انسانها در اوایل پیدایششان به طبیعت بسیار نزدیک بودند. رابطه بلاواسطه و سازگار آنها به هماهنگی یا دستکم تقارب متوازن منتهی می شد. با گذشت زمان دیدگاه آنها نسبت به پیرامون خود تغییر کرد و حس قدرت و برتري در آنها شکل گرفت و همین باعث شد تا ناخواسته به دشمنی با طبیعت دست بزنند. آنها از طبیعت روي گرداندند وبنا به گفته گورتازار، در آن هنگام از بهشت بیرون انداخته شدند.کتاب طبیعت را نمی توان در نگاه اول تفسیر کرد. معماران، مهندسین و دانشمندان تلاش می کنند تا پیام آن را استخراج کنند. در طبیعت طیف گستردهاي از پدیده هاي طبیعی همچون اعضاي بدن مارمولک یا قورباغهها، تار عنکبوتها، پرواز یک پرنده، چگونگی عملکرد حشرات یا طرح و شکل رفتار یک ماهی در آب وجود دارند.
آنها اصول مرتبط با اقلیم هاي حیوانی،گیاهی و مواد معدنی را مشاهده می نمایند تا آنها را در زندگی انسان به کار بندند و بنابراین آن را بهبود بخشند. استفاده از ساختارهاي فرمی حیوانات در معماري معاصر، شیوهاي است متداول و با سابقه؛ خواه به منظور دادن وجه سمبولیک به طرح یا دست یافتن به راهحلهاي کاربردي و یا صرفا به دلیل مسائل زیباشناختی.معماران بزرگ و صاحبنامی چون رنزو پیانو، نورمن فوستر، فرانک گهري در تعداد قابل ملاحظهاي از جدیدترین طرحهاي خود از ساختار شکلی حیوانات استفاده کردهاند. فقدان تکنولوژي اقوام اولیه را وادار می کرد تا رابطه تنگاتنگی با دیگر اورگانیسم ها داشته باشند؛ در نتیجه همان گونه که بسیاري از متخصصان خاطرنشان می کنند، احتمال بسیار دارد که انسان آفریده هاي حیواناتی که با آنها همزیستی داشته است را تقلید کرده است.
قابلیت انسان در ذخیره کردن تجربیات یا انتقال اطلاعاتی از نسلی به نسل دیگر و همچنین قدرت تجسم و تخیلاتش در زمینه ساخت ساز، او را از منابع الهامبخش وي در هنر ساختن، متمایز کردهاست. به همین ترتیب بشر تکنیکهاي مخصوص به خود و ابزار مناسب آن را به گونه اي خارق العاده بسط و گسترش داده است. برتري و تخصصی که انسان نسبت به حیوانات به دست آورده است، باعث شده است که به ندرت معماري حیوانات را که به ظاهر ابتدایی و آسیبپذیر هستند، شایسته و مورد توجه بداند.مطالعه و بررسی ساختارهاي حیوانی معادل با حرکت در زمان و فهمیدن اولین قدم هاي معماري است که زمینهساز و شکلدهنده معماري است و آن را تعریف کرده است.
مشاهده مجدد رفتارهاي حیوانات که ما آنها را رفتارهاي انسانی تلقی میکنیم، وسیلهاي است تا به ما یادآوري کند که از کجا آمدهایم و از چه چیزي ساخته شدهایم.قو که هرشب تخت - محل خواب - خود را مرتب می کند؛ پرستوها که داراي اقامتگاه دومی هستند تا زمستان را در آن بگذرانند، قورباغههاي درختی که براي محافظت از بچه قورباغههاي کوچک، مهد کودك می سازند و یا این که شانه به سر لانه دیگران را اشغال می کند؛ همه حکایت از عجایبی مخصوص دنیاي حیوانات دارد که ما آن را در دنیاي انسانی خود نیز پیدا می کنیم.بنابر نمونههاي ذکر شده می توان فهمید که طبیعت، نهتنها مواد و مصالح را براي ما تهیه می کند؛ بلکه غالبا الگوها و معیارهاي چگونه ساختن را نیز در اختیار ما قرار می دهد .
-2 معماري پایدار و ارتباط آن با طبیعت:
در این جهان، معماران نیز همسو با سایر دستاندرکان در پی یافتن راهکارهاي جدیدي براي تامین زندگی مطلوب انسان بودهاند. بدیهی است که زندگی، کار، تفریح، استراحت و... همه و همه فعالیتهایی میباشند که در فضاهاي طراحی شده توسط معماران صورت پذیرفتهاند. هدف کلی از طراحی پایدار در یک ساختمان این است کهبه واسطه بهرهوري صحیح از انرژي و منابع طبیعی تاثیر سوء بر محیطزیست کاهش یابد. بنابراین گسترش محیط زیست طبیعی و به تبع آن استفاده از انواع معماري پایدار و کشف اصول حاکم بر آن در طبیعت ما را در رسیدن به معماري پایدار هم از لحاظ زیستمحیطی، سازهاي و طراحی یاري خواهد کرد.[cook,1996]
-1-2طبیعت:
طبیعت شامل مجموعه عوامل طبیعی کره زمین، زیستی و غیرزیستی میشود که منحصرا در نظر گرفته میشوند، در حالی که عبارت محیط زیست با توجه به برهم کنشهاي میان انسان و طبیعت و از دیدگاه وي توصیف شده است.]کاظمی،[1390
-2-2الگوبرداري و تفکر الگویاب:
الگو عبارت است از طرحی کامل و پاسخگو که جنبه کلی و فراگیر دارد و فارغ از محدودیتهاي زمانی و مکانی است در صورتی که شرایط مناسب در موضوع مورد استفاده قرار گیرد، هدف مورد نظر را تامین می کند. شاخص بارز الگو، پرهیز از سعی و خطا و انجام کار با استفاده از حداقل صرف زمان و انرژي است.]تقی زاده،[1385
-3-2عملکرد در طبیعت:
اگر شکل و ویژگی هاي بسیاري از چیزهاي موجود در طبیعت را بررسی کنیم، درمیابیم که دلایل دقیقی براي شکل آنها وجود دارد، شکلهاي آنها کارکردها را به انجام می رسانند.بهقول اریک هوفر: طبیعت ماشینی خودساخته است. نسبت به هر ماشین اتوماتیک، اتوماتیکوارتر کار میکند.خلق چیزي از روي تصویر طبیعت، خلق یک ماشین است، و انسان با یادگیري عملکردهاي درونی طبیعت به سازنده ماشینها مبدل شد.] سنوزیان،1382،ص[32
-4-2سازه در طبیعت:
سازه نشانگر یکی از چند جنبه خلاقیت بشري است و نمی توان آن را بدون احترام عمیق به قوانین طبیعی تصور نمود. انسانها باید از سازه در ساختمانهاي خود استفاده نمایند. پلها نمونههایی از ساختارهاي موجود در طبیعت هستند. پل تیري از طریق یک درخت فروافتاده ساخته می شود، و پل معلق از طریق انواع پیچکها، شکل مییابد. این سه اصل ساختاري هزاران سال بدون تغییر باقی ماندهاند.هر چیزي در خود ساختاري دارد. هدف سازه این است که نیروها را به پایه هاي محکم که معمولا زمین است انتقال دهد. این قانون در درختان، پلها، ساختمان یا هر چیز دیگري صادق است.]سنوزیان،1382،ص[34
-1-4-2سازههاي سبک:
در پایان قرن بیستم، پیشرفت هاي فنی و تحقیقات برخی از معماران و مهندسین ساخت سازههاي سبک را بر مبناي ساختارهاي موجود در جهان طبیعی ممکن ساخت. یکی از بزرگترین موفقیتها درحوزه معماري و مهندسی پیشرفت در ساخت سازههاي کم وزن است.دانشمندان ساختارهاي با ثبات سبکی همچون استخوانها، پوسته حشرات و صدف حلزون، پوستهها و صدف-هاي بزرگ را مورد مطالعه قرار دادهاند. مثلا اسکلت یک دایناسور، در ساخت جرثقیل الهامبخش پروفسور فراي اتو بود.اساسا 4 نوع سازه سبک وجود دارد که از الگوي طبیعی مشتق میشوند:پنوماتیک ها - سازه هاي بادي - : حبابها الهام بخش آنها بودند.
