بخشی از مقاله
چکیده
امروزه نقش و اهمیت هستان شناسی به طور فزایندهاي در حال گسترش میباشد. هستان شناسی با دارا بودن یک ساختار مناسب این امکان را بوجود آورده است تا بتوان از آن در حوزههاي گوناگونی نظیر وب معنایی، هوش مصنوعی، ماشین ترجمه، علم کتابداري و اطلاع رسانی، زبانشناسی رایانشی، پایگاه داده، مدلسازي اطلاعات، ادغام اطلاعات و بازیابی اطلاعات استفاده نمود. شناسایی واژهها و مفاهیم آواشناسی و یافتن روابط میان آنها جهت پیادهسازي در قالب زبانيها اٌ.دبلیو.ال و اچ.تی. ام.ال از اهداف هستانشناسی آواشناسی بوده است.
هستانشناسی آواشناسی با استفاده از ابزارهاي مهندسی پروتژه پدید آمده است. هستان شناسی آواشناسی شامل 377 واژه آواشناسی میباشد که این واژهها از تالیفات حقشناس، ثمره، بیجنخان، مشکوةالدینی و کریستال استخراج گردیده است و بر اساس روابط سلسله مراتبی از بالا به پایین با تعریف ویژگیهایی از قبیل »نوعی از«، »جزئی از«، »عضوي از«، »مرتبط با« توسعه یافته است. در مقایسه انجام شده هستان شناسی آواشناسی با دو هستانشناسی فارسنت و هستانشناسی گلد مشخص گردید که هستانشناسی آواشناسی داراي مزیتهاي نسبی نسبت به دو هستانشناسی دیگر میباشد.
-1 مقدمه
هستانشناسی از علوم ریشهدار و قدیمی محسوب میگردد که ریشه در علم فلسفه دارد. علم هستانشناسی در فلسفه به مطالعه چیستی جهان میپردازد و سعی در اکتشاف جهان پیرامون دارد اما معناي امروزي آن به کلی متحول گردیده است. امروزه هستانشناسیها در پی یافتن روابط بین مفاهیم و اشیاء میباشد. در واقع هستانشناسی شامل واژگان نمایشی است که اغلب به برخی حوزهها یا موضوعات خاص اختصاص پیدا میکند. هستانشناسی با یافتن روابط موجود بین واژهها و مفاهیم سعی در آشکار کردن ماهیت هر چه بیشتر آنها میکند و به مثابه پیکرهاي از واژگان و مفاهیم میباشد که حقایقی در مورد یک دامنه موضوعی خاص را مشخص میکند.[1]
هستانشناسی به عنوان یک زبان نمایش دانش عمل میکند که در آن دانش به اشتراك گذاشته میشود.[2] در واقع ه ستان شنا سی این امکان را بوجود آورده ا ست که بتوان به پرسوجو در سطح دانش پرداخته و همچنین به تبادل اطلاعات بین عاملها و سیستمهاي گوناگون اقدام نمود. قابلیتهایی نظیر بهبود سازماندهی دانش و دارا بودن یک ساختار مناسب امکان به کارگیري آن در وب معنایی، هوش مصنوعی، ماشین ترجمه، حوزههاي تخصصی موضوعی، علم کتابداري و اطلاع رسانی، مهندسی دانش، نمایش دانش، زبان شنا سی رایان شی، پایگاه داده، مدل سازي اطلاعات، ادغام اطلاعات، بازیابی و ا ستخراج اطلاعات علوم دیگر فراهم آید.
اهداف ایجاد یک ه ستان شنا سی از دیدگاه آ سچولد1 و کینگ[ 3] 2ب سیار گ سترده میبا شد. اولین مورد از ضرورت ایجاد هستانشناسی این است که باعث میگردد انسان و ماشین از ساختار دانش، درك یکسان و مشترکی داشته باشند و در نتیجه این امکان به وجود آید که کامپیوتر و ان سان تعامل بی شتري با یکدیگر دا شته با شند. این تعامل به عنوان مثال در محیط وب به این طریق میسر میگردد که اطلاعات پراکنده موجود در مورد یک موضوع خاص توسط هستانشناسی تجمیع و بدین وسیله بازیابی اطلاعات آسانتر و کارآمدتر خواهد شد.
دومین هدف این است که با توجه به خاصیت بسطدهی و انعطافپذیري هستانشناسی این امکان به وجود میآید که بتوان یک هستانشناسی را با توجه به نیاز خود باز طراحی نمود و حتی چندین هستانشناسی را در هم آمیخت و به این طریق دامنه دانش بروزتري را ارائه نمود. هستانشناسی همچنین این مزیت را دارا میباشد که بتوان با استفاده از آنها به برداشت صریحتري از یک دامنه خاص دست یافت و این به نوبه خود کمکی مضائفی خواهد بود براي نوآموزان و جستجوگران آن دانش خاص تا بینش بهتري نسبت به دانش مورد مطالعه داشته باشند.
از سوي دیگر هستانشناسی موجب افزایش فهم مشترك در یک حوزه خاص میشود. در واقع هستانشناسی به ما کمک میکند تا تفاوتها، همپو شانی و عدم انطباق در مفاهیم، ساختارها، ا صطلاحات و غیره از میان بردا شته شوند. به این ترتیب، هستانشناسی میتواند به عنوان یک چارچوب که دیدگاههاي مختلف را متحد میکند و ارتباطات را بهبود میبخشد مورد استفاده قرار گیرد. به گفته چاندرسکاران3، جوزفسون4 و بنجامینز[4] 5 تجزیه و تحلیل ﻫﺴﺘﺎنﺷﻨﺎﺳﯽ ساختار داﻧﺶ را شفاف میسازد.
به گفته ایشان دامنهاي که بر اساس آن یک هستانشناسی شکل میگیرد قلب سیستم نمایش دانش براي آن دامنه را تشکیل میدهد. چاندراسکاران و همکارانش معتقد به این امر میباشند که بدون وجود هستانشناسی یا مفهومسازيهایی که دانش را پایهگذاري میکنند، نمیتوان واژگان پایه براي نمایش دانش ایجاد نمود. به نظر آنها اولین گام در طراحی یک سیستم نمایش دانش و واژگان، انجام تجزیه و تحلیل موثر هستانشناسی در آن زمینه یا دامنه است.
از دیگر مواردي که باعث گردیده است که هستانشناسی در دنیاي مورد توجه قرار گیرند این است که با استفاده از هستانشناسی به اشتراك گذاشته شده، پایگاههاي خاصی ایجاد شود تا اینکه موقعیتهاي خاصی را توصیف نمود. به عنوان مثال، ر شتههاي مختلف دانش در ایران میتوانند از واژگان و نحو م شترك براي مفاهیمی که به دانش خاص ا ضافه میگردد ا ستفاده نمایند و سپس آنها را به اشتراك بگذارند. این نوع به اشتراك گذاري به طور چشمگیري توانایی استفاده مجدد دانش را افزایش میدهد.
با توجه به این امر که ایجاد ه ستان شنا سی عمومی جامعی که تمام حوزهها را دربرگیرد امري م شکل و م ستلزم به کارگیري گروههاي تخصصی بی شماري میباشد و همچنین به دلیل ماهیت پیچیده زبان و اینکه هر مفهوم ممکن است داراي چندین وجه متمایز با شد و بنابراین ممکن ا ست که ه ستان شنا سیهاي عمومی نتوانند تمام موارد خوا سته شده را به صورت منا سب پو شش دهند، این پژوهش دامنه موضوعی خود را محدود نموده و به طور تخصصی در حوزه هستانشناسی آواشناسی وارد گردیده است.
از آن جهت که این هستانشناسی در حوزه علم آواشناسی توسعه یافته است بنابراین ضرورت دارد تا به طور مختصر به این علم و نقش و اهمیت آن بپردازیم. آوا شنا سی همواره نقش ب سزایی در علم زبان شنا سی دا شته ا ست به طوري که ب سیاري از زبان شنا سان پیش از مکتب گشتاري، آواشناس بوده اند. » زبان شناسان قبلی همه در وهله اول آواشناس بودند. تقرباًی همه زبان شناسان اروپایی دردرجه اول آواشناس بوده و هستند..[5] «
اهمیت آوا شنا سی از آنجا م شخص میگردد که این علم به ما کمک میکند تا با همه جنبههاي صوتی زبان آ شنا گردیم. این علم چگونگی ا ستفاده ان سان از اندامهاي صوتی جهت تولید آواهاي زبانی، چگونگی دریافت آواها و همچنین خ صو صیات و مخت صات فیزیکی آواها را مورد مطالعه قرار میدهد. یکی از موارد استفاده علم آواشناسی این است که دانشآموزان و مدرسان زبان میتوانند با توجه مباحث مطرح در این علم در خصوص چگونگی تولید آواها در هر زبان جهت بهتر تلفظ کردن لغات استفاده نمایند.
کیسلینگ[6]6 معتقد به این امر میباشد که جلب توجه زبانآموزان به ویژگی آوایی آواهاي زبان مورد نظر، هر چند به ﻃﻮر خلاصه، مناسبتر از این است که آنها را صرفاً در معرض زبان دوم قرار دهیم به امید اینکه آنها خود قادر به کشف ویژگیهاي آوایی آواهاي مورد نظر را باشند. آواشناسی همچنین با مشخص کردن مشخصههاي هر آواي گفتاري به جامعهشناسان زبان این امکان را میدهد تا بتوانند به طور دقیقتر و موثرتري به مطالعه یک زبان بخصوص بپردازند و به این طریق درك بهتري از سبکها و لهجههاي آن زبان داشته باشند.
نقش آواشناسی در توانبخشی گفتاري و شنواسنجی بسیار مهم میباشد زیرا که آواشناسی در پییافتن چگونگی تولید و دریافت آواهاي زبانی و همچنین مشخص کردن ویژگیهاي هر کدام از آواهاي گفتاري و بکارگیري صحیح آنها میباشد. آواشناسی با تعریف مشخصههاي فیزیکی آواهایی هر زبان این امکان را بوجود میآورد که بتوان آواهاي الکترونیکی متناسب با آواهاي آن زبان را بوجود آورد که این آواهاي الکترونیکی در زمینههاي مختلفی اعم از تجارت و صنعت، آموزش و پرورش و صنعت سرگرمی قابل استفاده میباشد.
پزشک قانونی نیز میتواند با استفاده از طیف نگارهاي صوتی که با استفاده از علم آواشناسی ساخته شدهاند، هر چه بهتر مجرمان را شنا سایی نماید. آوا شنا سی همچنین میتواند در علوم دیگر نظیر روان شنا سی، علوم رفتاري، علوم شناختی، فناوريهاي زبانی، علوم کامپیوتري، فیزیک، پزشکی، صنعت مخابرات مورد استفاده قرار گیرد. با توجه به آنچه در خصوص اهمیت علم آواشناسی گفته شد ما به ابزاري نوین نیاز داریم که در فهم بیشتر این علم ما را یاري نماید.
از آنجا که علم ه ستان شنا سی ابزاري کارآمد میبا شد که بو سیله آن میتوان از یک دامنه خاص واقعی یا فر ضی مدلی از دانش ایجاد کرد و به عنوان یک سیستم نمایش اطلاعات روابط بین مفاهیم و اشیاء را مشخص نمود و همچنین در بازیابی، ذخیره و اشتراك گذاري اطلاعات ابزار بسیار مناسبی میباشد، ما بر آن شدیم که با توجه به عدم وجود یک هستانشناسی مناسب در زبان فارسی جهت شناساندن علم آواشناسی و مشخص کردن روابط بین مفاهیم و واژگان و همچنین مصور سازي مفاهیم علم آواشناسی به ایجاد هستانشناسی آواشناسی بپردازیم.
