بخشی از مقاله
چکیده
محدوده مورد مطالعه در شرق منطقه علمکندی، غرب شهرستان زنجان و در پهنه زمینساختی سنندج- سیرجان قرار دارد. سنگهای رخنمون یافته در این محدوده شامل سنگهای افیولیتی و غیرافیولیتی است که سری افیولیتی شامل گسترهای از سنگهای اولترامافیک تا مافیک از جمله هارژبورژیت، سرپانتینیت و بازالت میباشد. سری غیرافیولیتی سنگهای دگرگونی پرکامبرین - کامبرین را تشکیل میدهند که شامل گنایس، آمفیبولیت، شیست و مرمر میباشند. کانهزایی کرومیت در منطقه علمکندی در داخل سنگهای اولترامافیک هارژبورژیت و سرپانتینیت، روی داده است. کانهزایی کرومیت علمکندی بهصورت عدسیشکل در داخل این سنگها تشکیل شده و بافتهای عمده آن شامل عدسیشکل، دانهپراکنده، لامینهای، تودهای و رگچهای است. کانیهای دگرسانی موجود در منطقه شامل سرپانتین، کلریت و کربنات میباشند. شواهد زمینشناسی، کانیشناسی و ساخت و بافت در این کانهزایی حاکی از شباهت کانهزایی کرومیت این منطقه با کانسارهای کرومیت تیپ آلپی دارد.
کلید واژهها: کانهزایی کرومیت، تیپ آلپی، سنندج- سیرجان، علمکندی، زنجان.
مقدمه
محدوده مورد مطالعه در منطقه علمکندی، در غرب شهرستان زنجان قرار گرفته که بخشی از نقشه 1:100000 تخت-سلیمان - باباخانی و قلمقاش، - 1384 را شامل میشود. از نظر تقسیمات زمینشناسی- ساختاری ایران، منطقه مورد مطالعه بخشی از پهنه سنندج- سیرجان - Stöcklin, 1968 - و ایران مرکزی - آقانباتی، - 1383 بوده و در محل تلاقی پهنههای ساختاری ایران مرکزی و سنندج- سیرجان واقع شده است. واحدهای رخنمونیافته در منطقه مورد مطالعه، مربوط به واحدهای پرکامبرین هستند که عمدتاً از سنگهای دگرگونی و اولترامافیک تشکیل شدهاند و حاوی کانهزایی کرومیت هستند. رخنمونها پیسنگ پرکامبرین- کامبرین ایران در شمالغربی ایران - زنجان- تکاب و خوی- سلماس - شامل گرانیتها و متاگرانیتها، به همراه توالیهای دگرگونی شامل انواع گنایسها، آمفیبولیتها، انواع شیستها و میگماتیتها و متااوفیولیتهای سرپانتینیتی هستند. با توجه به اینکه تاکنون کار علمی و عملی دقیقی بر روی کانه-زایی کرومیت در این منطقه انجام نگرفته است، لذا در این پژوهش سعی بر آن شده است که کانیسازی کرومیت در منطقه علمکندی به لحاظ ویژگیهای سنگشناسی، کانیشناسی، ساختی و بافتی و نوع کانیسازی مورد بررسی قرار گیرد.
روش مطالعه
در این پژوهش ابتدا طی مطالعات صحرایی، ارتباط بین رخنمونهای کانیسازی با سنگهای میزبان شناسایی و نمونهبرداری لازم از واحدهای سنگی میزبان برای مطالعات سنگشناسی و رخنمونهای کانهزایی کرومیت برای مطالعات کانهنگاری و ساخت و بافت انجام گردید. در مرحله بعد، مقاطع نازک و نازک- صیقلی مورد نیاز تهیه گردید و مطالعات میکروسکوپی بر روی آنها با استفاده از میکروسکوپهای نوری مدل GX در دانشگاه زنجان انجام شد.
بحث
زمینشناسی
منطقه مورد مطالعه در محل تلاقی پهنههای ساختاری ایران مرکزی و سنندج- سیرجان واقع شده است. کمپلکس دگرگونی تکاب در شمالغرب ایران از گرانولیت، آمفیبولیت، کالکسیلیکات، گنیس گرانیتی و شیستهای پلیتیک تشکیل شده است . - Saki , 2010 - در این منطقه، سنگهای اولترامافیک - هارژبورژیت، دونیت و سرپانتینیتها - با میانلایههای کوچک کالکسیلیکات، گرانولیت و آمفیبولیت وجود دارد . - Hajialioghli et al., 2007 - پریدوتیتهای موجود در منطقه بخشی از افیولیتهایی هستند که بههمراه گنیسها و متاپلیتها ×بهعنوان باقیمانده اقیانوس پروتوتتیس معرفی شدهاند . - Hajialioghli et al ., 2007; Saki, 2010 -
براساس نقشه 1:100000 زمینشناسی تختسلیمان - باباخانی و قلمقاش، - 1384، واحدهای سنگی موجود در منطقه مورد مطالعه شامل پریدوتیت، سرپانتینیت، بازالت، گنایس، آمفیبولیت، انواع شیستها، پگماتیتها و مرمرها میباشند - شکل . - 1 کانیسازی کرومیت در×منطقه مورد مطالعه همراه سنگهای مافیک و اولترامافیک میباشد که همراه آن کانیسازی آزبست نیز بهصورت رگه- رگچهای مشاهده میشود. واحدهای گنیسی شامل یکسری سنگهای دگرگونی گنیسهای بیوتیت و فلدسپاتدار هستند. تناوب گنیس و مرمر در بخشهای بالایی دارای میان لایههای آمفیبولیتی بوده که در برخی مناطق شامل گدازههای آناتکسی با بافت عدسی و ساخت میگماتیتی هستند - باباخانی و قلمقاش، . - 1384
واحدهای آمفیبولیت و مرمر که بر روی واحد گنیسی قرار میگیرند، دارای افقهایی از سنگهای اولترامافیک میباشند. این مجموعه دگرگونی شامل آمفیبولیت، آمفیبولشیست، گنیسهای بیوتیت- آمفیبولدار با میانلایههای 5 تا 20 متری پگماتیت و دولومیت مرمریشده سفید رنگ هستند. این مجموعه بهشدت دگرگون و تغییرشکل یافته است.× چندین افق سرپانتینیتی و سرپانتین شیستی در این میان دیده میشود که بهطور کامل دگرگون شده و در برخی نقاط به تالک تبدیل شدهاند. بهطور کلی، افقهای سرپانتینیتی بهصورت تودههای اولترامافیک در درون مجموعه دگرگونی آمفیبولیت، مرمر و همچنین گدازههای بازالتهای بالشی قرار دارند - شکل . - 2
براساس مطالعات سنگشناسی، هارزبورژیت سنگ میزبان اصلی کانهزایی است که کانیهای اصلی تشکیلدهنده آنهاشامل اولیوین و ارتوپیروکسن بوده که به نسبتهایی به کانیهای ثانویه از جمله کربنات، سرپانتین و کلریت دگرسان شدهاند. سرپانتین نوع کریزوتیل - آزبست - بهصورت رگه و رگچههای مشخصی در مقیاس رخنمون و زیر میکروسکوپ قابل مشاهده است. اولیوین و ارتوپیروکسن بهعنوان کانیهای اولیه بهصورت خودشکل در اکثر نمونهها یافت میشود. اولیوین در اکثر بخشها دگرسان شده و تنها بقایایی از آن بهصورت جزیرهای در برخی بخشها باقی مانده است - شکل -3الف، ب - . ارتوپیروکسنهای موجود در نمونهها اکثراً خودشکل بوده که در برخی نقاط بافت کرونا در اطراف آنها
