بخشی از مقاله
خلاصه
علیرغم سابقه طولانی خلاقیت در حیات بشری، سازمانها اخیرا به واسطه سرعت شگرف تغییرات تکنولوژیکی، رقابت جهانی و عدم اطمینان اقتصادی کشف کرده اند که یکی از منابع کلیدی و مستمر مزیت رقابتی و بقا سازمانی، خلاقیت سازمانی است و در این راستا پرورش خلاقیت سازمانی از جمله برنامه های اساسی در سازمانهاست. هدف اصلی این پژوهش شناسایی ارتباط بین مولفه های سازمان یادگیرنده - از دیدگاه پیتر سنگه - و خلاقیت سازمانی در میان شرکت تولیدی اسباب بازی روی دی است چرا که در صنعت اساب بازی ، رکن اصلی موفقیت در بازار خلاقیت سازمانی است. در این پژوهش برای گردآوری داده ها از پرسش نامه های سازمان یادگیرنده با 40 گویه و پرسش نامه خلاقیت با 18 گویه استفاده شده است.
جامعه آماری پژوهش شامل 58 نفر از کارشناسان و مدیران بخش های اجرایی کارخانه اسباب بازی روی دی بوده و داده ها توسط نرم افزار های SPSS و PLS تحلیل و نتایج پژوهش نشان داد که بین دو متغیر خلاقیت سازمانی و سازمان یادگیرنده ارتباط مثبتی وجود داشته و همچنین ضریب مسیر مابین این دو متغیر ، میزان اثرگذاری متغیر سازمان یادگیرنده بر خلاقیت سازمانی را نشان می دهد. در این راستا تفاوت معنی داری بین متغیر خلاقیت و تک تک متغیر های جمعیت شناختی نیز مشاهده نشد و تنها بین متغیرهای تحصیلات و شیفت های کاری با موضوع مورد بررسی رابطه معنی داری مشاهده گردید.
کلمات کلیدی: سازمان یادگیرنده، خلاقیت سازمانی ، صنعت اسباب بازی
.1 مقدمه
جهان امروز به ویژه جهان سازمان ها، دستخوش تغییر و تحولات شگرف و مداومی است و تمامی ابعاد سازمانها از محیط داخلی تا محیط خارجی، از عوامل انسانی تا غیرانسانی و...، همگی با شتابی خیره کننده درحال تبدیل شدن از حالتی به حالت دیگرند. - گورلایک2005 و جیانگ. - 2008 در چنین شرایطی، سازمان ها برای بقا تلاش می کنند و برای اینکه بتوانند خود را در محیط پرتلاطم اطراف حفظ کنند، پیوسته از قالب های غیرپویا خارج می شوند و به سمت توسعه، پیشرفت وتحولات علمی حرکت می کنند - آدایر . - 2005 از جمله تحولات چشمگیر در قلمرو علوم مدیریت نیز، بروز و ظهور پدیده هایی همچون یادگیری سازمانی و خلاقیت سازمانی در سازمان میباشد .
با توسعه دانش، فناوری و گسترش حیطه های کسب و کار، بنگاههای اقتصادی گسترش یافته و به محیطی رقابتی و پر از چالش تبدیل گردیده است و در این اثناء، پارادایم های جدیدی ظاهر شده که بقاء را برای بسیاری از بنگاهها، شرکت ها و سازمان ها مشکل و دشوار ساخته اند . در چنین محیطی طبیعی است که امتیازهای رقابتی در جریان یادگیری و آموزش در سطح کارکنان و سازمان مطرح شود . به عبارتی، محوریت پارادایم های جدید یادگیری است و بنابراین، سازمانهائی موفق تر هستند که زودتر، سریعتر و بهتر از رقبا یاد بگیرند و این یادگیری و آموخته ها را در فرایند کاری خود نشان دهند. دقیقا به همین دلیل است که مفهوم سازمان یادگیرنده در سالهای اخیر مطرح شده و رشد قابل توجهی داشته است.
سازمانها به جای رفتارها و حرکتهای سنتی خود که در بهترین شکل آن، در برگیرنده آموزش نیز بود، تبدیل به سازمانی می شوند که همواره در پی یادگیری هستند و کوشش خود را در راستای یادگیری به عنوان یک امتیاز رقابتی بکار می برند - اسمیت،. - 2001 با توجه به وضعیت عدم اطمینان محیطی که سازمانها در حال حاضر با آن روبرو هستند، جهت کسب وکار و تجارت بهتر، شرکتها باید در وضعیت یادگیری قرار گیرند تا مزیت رقابتی خود را حفظ کنند .یادگیری سازمانی پایه های مناسبی را برای دانش ساختاریافته فراهم میکند تا در سازمانها توسعه یابد. - جولیان،. - 2006 اما به نظر یکی از اهداف سازماهای یادگیرنده توسعه خلاقیت است که در این پژوهش این رابطه مورد بررسی قرار گرفته است.
علیرغم سابقه طولانی خلاقیت در حیات بشری، سازمانها اخیرا به واسطه سرعت شگرف تغییرات تکنولوژیکی، رقابت جهانی و عدم اطمینان اقتصادی کشف کرده اند که یکی از منابع کلیدی و مستمر مزیت رقابتی و بقا، خلاقیت سازمانی میباشد. خلاقیت کارکنان سازمان به این صورت به بقای سازمان کمک میکند که وقتی کارکنان در کارهایشان خلاق باشند، قادر خواهند بود ایده های تازه و مفیدی در مورد محصولات، عملکرد، خدمات یا رویه های سازمان ارائه داده و بکار گیرند که این امر در صنعت اسباب بازی از اهمیت دو چندانی برخوردار است .
.2 مبانی نظری تحقیق .2.1 سازمان یادگیرنده
پیتر سنگه سازمان یادگیرنده را به عنوان سازمانی که بطور مستمر ظرفیت خود را برای خلق آینده اش افزایش دهد، تعریف می کند. به عقیده وی سازمان یادگیرنده سازمانی است که در آن افراد بطور مستمر توانائی های خود را ارتقاء می بخشند تا به نتایجی که مدنظرشان است دست یابند جائیکه الگوهای تازه فکر کردن پرورش می یابد . از نظر پیتر سنگه اصولی که سازمانها را به سازمان یادگیرنده تبدیل می کندپنج اصل است که عبارتند از : تفکر سیستمی تسلط شخصی مدلهای ذهنی آرمان مشترک و یادگیری تیمی - سنگه،. - 1990 سازمان یادگیرنده سازمان هایی هستند که به طور مستمر خود را از نو ساخته، کشف کرده و نیروی مضاعفی در خود ایجاد میکنند. - آدایر، 2005 و مک میلان، - 2004 پیتر سنگه در سال 1990 با انتشار کتاب ضابطه پنجم ، عبارت سازمانی که می آموزد را در راس برنامه های مطرح در سطوح سازمان ها و کنفرانس های علمی و حرفه ای قرار داد - کرینر ، . - 1998
به زعم دیوید گروین ، سازمان یادگیرنده عبارت است از مهارت و توانایی سازمان در ایجاد و انتقال دانش واصلاح رفتار افراد برای بکارگیری دانش و بینش جدید - گاروین،. - 1993 الوانی نیز در توصیف سازمان یادگیرنده بیان کرده است که سازمان یادگیرنده سازمانی است که در طول زمان می آموزد، تغییر میکند و عملکردش را متحول میسازد.به بیان دیگر به سازمان، ساختار، فرایند یا شبکه ای که در آن افراد بطور مداوم توانائی های خود را برای ایجاد نتایج مطلوب پرورش می دهند سازمان یادگیرنده گفته می شود - زمردیان، . - 1373 به نظر داجسون ، سازمان یادگیرنده سازمانی است که با ایجاد ساختارها و استراتژیها، به ارتقای سازمانی کمک میکند - داجسون، 394 ، - 199
در کتاب عصر سنت گریزی درباره سازمان یادگیرنده، عنوان میکند که این سازمان میتواند به دو معنی باشد؛ سازمانی که یاد میگیرد و یا سازمانی که مستخدمان خود را به یادگیری تشویق میکند. هندی عنوان میکند اگر سازمان بخواهد یاد بگیرد باید آن را سازماندهی کرد. وی از سازمان یادگیرنده به عنوان سازمان خودخواه - خودخواهی مناسب - ، یاد م یکند و عنوان میکند که چنین سازمانی در مورد نقش و آینده خویش، دیدگاه روشنی دارد، هدفهایی را دنبال میکند و مصمم است که آنها را محقق سازد. این سازمانها به طور مرتب، جهان و سهم خود را در آن مرتباقًالب ریزی میکنند - هندی، . - 1990 شون و آرگریس با هم به امتداد مفهومی همت گماردند که با عبارت یادگیری تک حلقه ای و یادگیری دو حلقه ای و یادگیری سه حلقه ای مشخص می شد. آموختن تک حلقه ای سعی در حل مشکلات موجود و رفع عدم تطابق و هماهنگی کارها و نتایج آنها به صورت ساده از راه تغییر در کارها دارد.
از مشکلات بنیادین چشم پوشی می کند و اهداف استراتژی ها و ارزش ها را صحیح نموده و سعی در حفظ وضع موجود می کند. این نوع یادگیری انطباقی است و مولد نیست - اسکیلدسن و همکاران ، . - 1999یک فرآیند منفعل بعد از ایجاد مشکلات برای حل مشکلات است. - چینوسکای و کاریلو، . - 2007یادگیری دو حلقه ای علاوه بر کشف و اصلاح خطاها، هنجارها، فرآیندها، سیاست ها و اهداف را نیز مورد سوال قرار داده و به اصلاح آنها می پردازد. - کارو آلرت ، . - 1996 این نوع یادگیری ، یک نوع فرآیند فعال است که قبل از رخ دادن مشکل ایجاد می شود نه بعد از ایجاد مشکل برای حل آن - چینوسکای و کاریلو، - 2007 یادگیری سه حلقه ای مولد است و زمانی لازم می شود که دانش موجود برای دستیابی به اهداف کافی نیست و به یک تغییر کامل و نوسازی در مدلهای ذهنی نیاز است - اسکیلد سن و همکارن ، . - 1999این نوع یادگیری را میتوان یادگیری یادگرفتن نامید.
.2.2 خلاقیت سازمانی
موضوع دیگری که در این پژوهش بررسی شده است، خلاقیت سازمانی میباشد. علیرغم سابقه طولانی خلاقیت در حیات بشری، سازمانها اخیرا به واسطه سرعت شگرف تغییرات تکنولوژیکی، رقابت جهانی و عدم اطمینان اقتصادی کشف کرده اند که یکی از منابع کلیدی و مستمر مزیت رقابتی و بقا، خلاقیت سازمانی میباشد . خلاقیت کارکنان سازمان به این صورت به بقای سازمان کمک میکند که وقتی کارکنان در کارهایشان خلاق باشند، قادر خواهند بود ایده های تازه و مفیدی در مورد محصولات، عملکرد، خدمات یا رویه های سازمان ارائه داده و بکار گیرند. تبدیل شدن به یک سازمان خلاق وسیله ای جهت رقابتی شدن در محیط تجاری پویا و تغییر پذیر امروز شده است - دافی ،1998 - ، خلاقیت سازمانی را میتوان به این صورت تعریف کرد: خلاقیت سازمانی به عنوان توسعه یا پذیرش یک ایده یا رفتار در کارهای تجاری بوده که برای کل سازمان جدید میباشد. خلاقیت سازمانی واقعیت ساختن تکنولوژی یا کارهای مدیریتی جدید در ارتباط با محصولات یا فرایندهای جدید میباشد - سایمون، - 1991
خلاقیت عبارت است از قدرت موجودیت بخشیدن به مجموعهای منظم - ترکیبی یا جامع - از عناصر طبیعی که پیش از آن موجود نبوده است. - این تعریف نسبت به هر تولید انسانی، علمی یا هنری صادق است. در واقع تصور انسان چیزی جز توانایی تنظیم مجدد اموری که وی در واقعیت مشاهده کرده است نمیباشد - لاک، . - 151 : 1994 خلاقیت کار عبارت است از فرایندی که طی آن فرد راه حل جدید و مناسبی را درباره مشکل مربوط به کار ابداع می کند - کینگ، . - 83 : 1994 خلاقیت سازمانی عبارت از خلق محصول، خدمت، ایده، رویه، یا فرایندی جدید، مفید و ارزشمند است که از سوی افرادی که در درون یک سازمان اجتماعی پیچیده کار میکنند، ارائه میشود. به تعبیر دیگر، خلاقیت سازمانی مورد بسیار خاص تغییر سازمانی است - وردسن، . - 61 : 1991 خلاقیت سازمانی را میتوان به این صورت تعریف کرد: خلاقیت سازمانی به عنوان توسعه یا پذیرش یک ایده یا رفتار در کارهای تجاری بوده که
