بخشی از مقاله
چکیده:
منطقه اردل-ناغان-دوپلان در تقسیم بندیهای ساختاری ایران در زون زاگرس مرتفع واقع شده است. سه گسل دوپلان - قطعه ای از گسل زاگری بلند - ، اردل - قطعه جنوبباختری گسل عهد حاضر زاگرس - و فارسان - قطعه شمالخاوری گسل عهد حاضر زاگرس - با روند شمالباختری-جنوبخاوری بیشترین نقش را در مورفولوژی و زمینساخت فعال کنونی منطقه ایفا میکنند.
شواهد زمینریختی و سینماتیک - قطع شدگی و جابجایی های ثبت شده بر روی آبراهه ها و مخروط افکنه ها، سطوح گسلی و خشلغزها - گسلها در در منطقه نشان دهنده حرکت امتدادلغزی راستبر آنها در بازه نوزمینساخت میباشد. جابجای های راستبر ثبت شده بر روی کانال آبراهه ها و مخروط افکنه ها در منطقه بر روی گسل اردل تا 935 متر، گسل فارسان تا 230 متر و بر رو گسل دوپلان تا 1510 متر اندازه گیری شده است.
واژه های کلیدی: زاگرس مرتفع، تنش دیرین، چینخوردگی
مقدمه :
زاگرس مرتفع باریکهای از نوار چین خورده- رانده زاگرس در جنوب باختری ایران است که عرض آن به 80 کیلومتر میرسد. این منطقه از شمال به گسل راندگی اصلی زاگرس - Main Zagros Reverse Fault, - MZTF و از جنوب به گسل زاگرس مرتفع - High Zagros Fault, HZF - محدود می شود . - Berberian,1995 -
از نظر ساختاری و زمینپویایی کمربند چین خورده زاگرس به سه ناحیه تقسیم شدهاست - Talebian & : - Jackson, 2004 شمال باختری - باختر گسل کازرون - با تسیم کرنش، جنوب خاوری - ایالت فارس - با سازوکار راندگی و ناحیه مرکزی با سازوکار امتداد لغز. جکسون و مکنزی - 1984 - ، جنبش دائمی میان ایران مرکزی و صفحه عربی را با چرخشی حول یک قطب در سوریه با مختصات 14.6 درجه شمالی و 34 درجه خاوری و آهنگ 6.43 درجه در سال توصیف میکنند.
جایگاه این قطب دلیل موجهی برای حضور گسلش امتدادلغز راستگرد در شمالباختری زاگرس و افزایش آهنگ لرزهخیزی در امتداد جنوب خاوری آن است. منطقه مورد مطالعه مابین طولهای جغرافیایی50̊32ˊ و 50˚45ˊ و عرضهای جغرافیایی 32˚08ˊ و 31˚57ˊ در بخش باختری زاگرس مرتفع واقع شده است. در این مطالعه شواهد سینماتیکی و زمینریختی در راستای گسل های اصلی منطقه با تکیه بر مطالعات صحرایی و بررسی عکس های ماهواره ای ردیابی شده است.
راههای دسترسی به منطقه مورد مطالعه در این تحقیق جاده اردل-ناغان-دوپلان و جاده شهرکرد-شلمزار-ناغان میباشد .
بحث:
با استفاده از شواهد سینماتیکی و مورفولوژیکی میتوان سازوکار و فعال بودن گسلها را مورد ارزیابی قرار داد. گسلها در عبور از سازندهای متفاوت در طول مسیر خود سطوح گسلی را با نشانه های حرکتی مختلف بر جای می گذارند. پله ها و خراشهای گسلی از جمله این نشانه ها میباشند. در صورت وجود نسلهای متفاوتی از خراش های گسلی میتوان با استفاده از قاعده برش - خراش گسلی قطع کننده خراش گسلی نسلهای دیگر، از نظر سنی جوانتر است - تقدم و تأخیر آنها و سازوکار جوانترین حرکت بر روی صفحه گسلی را تشخیص داد.
مخروط افکنه ها به عنوان نقطه پایانی سیستم فرسایشی و رسوب گذاری منعکس کننده رخدادهای زمین-ساختی از قبیل گسل خوردگی، بالاآمدگی، کج شدگی و چین خوردگی در امتداد پیشانی کوهستان میباشند. یکی از اثرات فعالیتّهای گسلهای راستالغز بر روی مخروط افکنه ها، ایجاد مخروط افکنه هایی نامتقارن و خمیده نسبت به محور طولی کانال اصلی رودخانه میباشد - حافظی مقدس، . - 1388
جابجایی در کانال آبراه های جاری در راستای عمود بر امتداد گسل، میتواند در پاسخ آبراهه در برابر حرکتهای نوزمینساختی گسل صورت گرفته باشد. با مطالعه آبراهه ها میتوان شواهده غیر قابل انکاری در چگونگی سازوکار گسل در بازه نوزمینساخت بدست آورد . - Bull, 2007 -
گسل اردل:
گسل اردل، قطعه جنوبباختری گسل عهدحاضر زاگرس در منطقه مورد مطالعه است که دارای طول تقریباً 70 کیلومتر میباشد. امتداد شمالباختری این گسل در منطقه کوهرنگ به گسل شهریاری میرسد. به سمت جنوبخاور پس از گذشتن از شمالخاوری شهر اردل، در نزدیکی شهر ناغان به گسل سبزهکوه - قطعه ای از گسل کازرون - میپیوندد در این منطقه سازندهای مربوط به دوره کرتاسه - داریان-فهلیان، کژدمی، سروک ایلام - ، سازند بختیاری - پلیوسنپسین - به همراه رسوبات کواترنری متأثر از حرکت گسل هستند .
با پیمایش در امتداد گسل اردل در سه منطقه شمال روستای کاج، تنگ درکش-ورکش - شمالخاوری شهر اردل - و معادن سنگ آهک شمالباختری شهر ناغان، سطوح گسلی مربوط به این گسل برداشت شد. استریوگرام و کنتور دیاگرامهای ترسیم شده از تراکم قطب سطوح گسلی در سه منطقه به ترتیب موقعیتهای 306/82NE و 325/74E و 315/76E برای گسل اردل بدست آمد .
شکل 1,2,3 -2 استریوگرام و کنتور دیاگرام سطوح گسلی برداشت شده در امتداد گسل اردل به ترتیب در مناطق، روستای کاج، تنگ درکش ورکش و معادن سنگ آهک شمالخاوری شهر ناغان :4 تصویری از سطح گسل ارل به همراه برش زمینشناسی آن سطوح گسلی برداشت شده در هر سه منطقه دارای نسلهای متفاوتی از خراش های گسلی هستند.
در بررسی آنها، با توجه به جوانتر بودن خراشهای گسلی با ریک نزدیک به افق - با توجه با قاعده برش - سازوکار جوانترین حرکت گسل اردل امتداد لغز راستبر پیشنهاد میشود . جابجایی و انحراف آبراهه ها و همینطور تغییر در شکل مخروط افکنه ها در منطقه، گواهی بر حرکت راستبر بر روی گسل اردل در بازه نوزمین ساخت میباشد. بیشترین جایجایی اندازه گیری شده بر روی کانال آبراهه ها در منطقه، 935 متر بر روی کانال اصلی آبراهه - آبراهه - V15 مخروط افکنهای در نزدیکی شهر ناغان میباشد .
