بخشی از مقاله
چکیده :
مطالعه ی شاخصه ای ژئومورفیک به عنوان ابزاری برای شناسایی مناطقی با مناطقی با تغییرشکل تکتونیکی سریع و یا تخمین متغییرهای نسبی ازفعالیت تکتونیکی در نواحی ویژه می باشد. این تحلیل در جنوب شرقی کوه های باقران منطقه مزارکاهی، با استفاده ازشاخص هایی چون انتگرال فرازنما و شاخص انشعاب پذیری انجام شده است.
ابزارهای این تحلیل شامل نقشه های توپوگرافی، زمین شناسی، تصاویر ماهوارهای و مدل رقومی ارتفاعی - DEM - و نرم افزارArc GIS است. نتایج این تحقیق نشان می دهدکه در این منطقه مقدار میانگین شاخص انتگرال فرازنما 0/45 و شاخص انشعاب پذیری آبراهه 4/23 می باشد. با توجه به نتایج داده - ها می توان استنباط کرد که تراکم گسل ها و فعالیت جوان آنها در بخش شرقی حوضه ی بیرجند اثر مستقیمی بر شاخصه ای مورفوتکتونیکی داشته است.
مقدمه :
گستره مورد مطالعه در منطقه جنوب بیرجند با طول جغرافیایی 59 25ʼ 15.90" - تا 59 35 9.44و عرض جغرافیایی 32 35 9.46 E تا 32 35 46.87 E واقع شده است. این منطقه با توجه به تقسیم بندی زمین ساختی ایران، درحد فاصل ایالت ساختاری سیستان و لوت مرکزی قرار می گیرد - نوگل سادات، ، - 1372که در اثرعملکرد سرشاخه های گسل نهبندان به شدت خرد شده است
شکل-1 تصویر ماهواره ای از موقعیت گسل جنوب بیرجند و محدوده مورد مطالعه
ارزیابی اشکال زمین ساختی ایجادشده و تغییریافته با تکتونیک فعال می تواند داده های کمی مفیدی برای تخمین میزان تغییرشکل و فعالیت تکتونیکی را مهیا سازد. بدست آوردن این داده ها با استفاده از پارامترهای مورفوتکتونیک امکان-پذیر است. برخی شاخص ها مانند انتگرال هیپسومتریک , - Hi - شاخص گرادیان طولی رودخانه , - SL - شاخص وسعت مخروطه افکنه، شاخص عدم تقارن آبراهه ها در حوضه ی آبریز , - AF - شاخص تقارن توپوگرافی عرضی - T - و شکل حوضه ی آبریز - Bs - بصورت گسترده برای شناسایی جابجایی های تکتونیکی در نقاط مختلف دنیا مورد استفاده قرار می گیرند
گورابی و نوحه گر 1386، رامشت و همکاران 1391 رجبی و سلیمانی در دهه های اخیر، دردسترس بودن سیستم های اطلاعات جغرافیایی , - GIS - مدل ارتفاعی رقومی - - DEM و تصاویرماهوارهای ابزار مفیدی را برای انجام مطالعات تکتونیک فعال و ژئومورفوتکتونیکی فراهم آورده است
همچنین Yargholi and Goraji, - 2014 - به مطالعه ی رودخانه-ی تنگه سرحه در جنوب منطقه سیستان و بلوچستان به بررسی تکتونیک فعال با استفاده از شاخصه ای مورفوتکتونیکی با استفاده از تصاویر ماهوارهای، نقشه ی زمین شناسی و توپوگرافی، و GIS پرداخته اند، و با تقسیم حوضه به دو زیرحوضه 1و 2از شمال به جنوب، نشان دادهاند که زیرحوضه 2فعالیت تکتونیکی کمتری اززیرحوضه 1داشته و فعالیت تکتونیک از شمال به جنوب کاهش می یابد.
رامشت و همکاران - 1391 - ، در حوضه ی آبریز جاجرود با استفاده از 7شاخص مورفوتکتونیکی و داده های ژئودینامیکی بیان کرده اند حوضه از لحاظ فعالیت تکتونیکی فعال و نرخ فعالیت در بالادست حوضه بیشتر می باشد. در این بخش از محدوده مورد مطالعه تنها ازشاخص انتگرال هیپسومتری و شاخص انشعاب نتایجی بدست آمده است. مهمترین ویژگی استفاده از شاخصه ای مورفولوژیک، سادگی نسبی روش محاسبه و همچنین سرعت بالا در بکارگیری آنها برای بررسی میزان فعالیت تکتونیکی مناطق بزرگ می باشد. به این ترتیب استفاده از شاخص های مورفوتکتونیکی همراه با ابزارهایی چون GIS می تواند به شناسایی مناطقی که در گذشته فعالیت تکتونیکی سریع یا کندی داشته اند یا بدون فعالیت بوده اندکمک نماید
در تحقیق حاضر از این شاخص ها برای مشخص نمودن میزان نسبی فعالیت جوان تکتونیکی در محدوده مورد مطالعه استفاده شده است. فعال بودن این منطقه قبلا توسط Walker and Khatib - 2006 - با استفاده از برداشتهای صحرایی و تصاویر ماهواره ای بیان شده است.. منطقه مورد مطالعه بخشی از زون برخوردی سیستان است، حوضه جنوب شرقی بیرجند - کوه های باقران - تحت تاثیر دو دسته گسل می باشد. گسل های دسته-ی اول غالبا شمال غربی - شمال شرقی می باشند با سازوکار چپگرد معکوس.
