بخشی از مقاله
چکیده
مطالعه حاضر به تحلیل برهمکنش تکتونیک و رسوبگذاري در فروبار دزفول شمالی میپردازد تا تاریخچه تکامل ساختاري و سیستم هیدروکربوري همزمان را تعیین کند. نتایج این مطالعه یک مدل تکاملی پنج مرحله اي را پیشنهاد می کند: - 1 همزمان با رسوبگذاري سازندهاي پابده و آسماري در پالئوژن، گسل پیسنگی به ارث رسیده پیشانی کوهستان باز فعال شده است. در دپوسنتر حوضه دریایی در فرودیواره گسل، سنگ منشا سیلورین احتمالا به عمق زایش هیدروکربور رسیده است و همزمان در فرادیواره گسل به طور محلی - در تاقدیس گورپی - ، تله در افق سازند سروك ایجاد شده است. - 2 همزمان با رسوبگذاري آهکهاي دریایی قاعده سازند میشان در میوسن میانی، دیاپیریسم نمک سازند گچساران آغاز شده است.
- 3 همزمان با نهشته شدن سازند رودخانهاي آغاجاري بالایی در میوسن پایانی، چینخوردگی انقباضی پوشش رسوبی آغاز شده و به طور گسترده تله در افق هاي سروك و آسماري ایجاد نموده است. عمیقشدن ناودیسها و رسوبگذاري همزمان با چینخوردگی در این زمان، سازندهاي سرگلو و کژدمی را به عمق زایش هیدروکربور رسانده است. - 4 فرازگیري تاقدیس سردشت در زمان رسوبگذاري عضو لهبري در پلیوسن، باعث انحراف مسیر رودخانهها و به دام افتادن این نهشته ها در پهلوي شمالی تاقدیس شده است. ادامه عمیقشدگی ناودیس ها در این زمان، سازند پابده را به عمق زایش هیدروکربور رسانده است. - 5 در پلیو-پلیوستوسین، کنگلومراي سازند بختیاري با ناپیوستگی زاویهدار و با هندسه پسارشدي، بعد از فاز اصلی چینخوردگی در منطقه نهشته شده است.
مقدمه و روش کار
منطقه مورد مطالعه در این تحقیق، در شمال فروبار دزفول، در فرودیواره گسل پیشانی کوهستان واقع شده است - شکل . - 1 در پهنه فروبار دزفول شمالی، ضخامت قابل توجهی از رسوبات قارهاي همزمان با تکتونیک نئوژن در حوضه پیشبومی زاگرس نهشته شدهاند. این رسوبات تاریخچه رویدادهاي دگرریختی را در خود ثبت کرده اند. آگاهی از الگوي رسوبات رشدي در این نهشتههاي همزمان با تکتونیک، به فهم تکامل کینماتیکی ساختارها کمک میکند. همچنین میتواند به تعیین زمانبندي دگرریختی منجر شود .
با وجود چنین اهمیتی، این بحث کمتر در مطالعات تکتونیکی در زاگرس - چه دانشگاهی و چه صنعتی - مورد توجه بوده است. تحقیق حاضر سعی بر این دارد تا به بررسی تکامل تکتونیک-رسوبگذاري در فروبار دزفول شمالی بپردازد تا زمانبندي رشد ساختارها را تعیین نماید. مدلسازي سیستم هیدروکربوري در شمال فروبار دزفول نیازمند تعیین یک مدل زمانی براي تشکیل مخازن است. زمان تشکیل تله هیدروکربوري مهمترین فرآیند در این مدل زمانی میباشد. با توجه به اینکه اکثر تله هاي هیدروکربوري شناخته شده در فروبار دزفول، تله هاي ساختمانی هستند، زمان شروع چین خوردگی افق مخزنی در ساختمانها به عنوان زمان آغاز تشکیل تله محسوب میگردد.
بنابراین ارائه تاریخچه دگرریختی و تعیین یک مدل از تکامل ساختارها در طول زمان، جهت تعیین مدل زمانی شارژ تله هیدروکربوري ضروري است. اگر تشکیل تله ساختمانی در افق مخزنی، قبل و یا همزمان با زمان پیک خروج هیدروکربور از سنگ منشا باشد، امکان شارژ تله وجود داشته است. در غیر این صورت ساختمان ریسک اکتشافی بالایی خواهد داشت. در مطالعه حاضر دادههاي سطحی - که حاصل عملیات صحرایی، دورسنجی و همینطور بررسی نقشه هاي زمینشناسی است - و داده هاي زیرسطحی - که حاصل تبدیل به عمق و تفسیر نیمرخهاي لرزهاي است - با یکدیگر تلفیق شدهاند. ابتدا هندسه عناصر ساختاري منطقه تعیین گردیده و سپس با استفاده از الگوي رسوبات رشدي همزمان با تکتونیک در حوضه پیشبومی نئوژن، زمانبندي و تاریخچه دگرریختی ساختارها تعیین شده است.
بحث و نتیجه گیري
سه عنصر اصلی ساختاري در طی سه رویداد مهم دگرریختی در فروبار دزفول شمالی شکل گرفتهاند. این رویدادهاي دگرریختی عبارتند از: - 1 بازفعال شدن گسل پیسنگی پیشانی کوهستان، - 2 دیاپیریسم نمک سازند گچساران و کوتاه شدگی و چینخوردگی انقباضی پوشش رسوبی. رسوبگذاري پیوسته در حاشیه آرام و سپس در حوضه پیشبومی فروبار دزفول، کینماتیک و همین طور زمانبندي این رویدادهاي دگرریختی را در نهشته هاي همزمان با دگرریختی ثبت کرده است - شکل . - 2 بر اساس نتایج این مطالعه، تکامل ساختاري و تاریخچه دگرریختی منطقه شمال فروبار دزفول را در پنج مرحله پیشنهاد میشود - شکل : - 3 مرحله - 1 همزمان با رسوبگذاري سازنهاي پابده و آسماري در زمان پالئوژن: محل دپوسنتر حوضه رسوبی دریایی پالئوژن در فرودیواره گسل پیشانی کوهستان واقع شد، که نشان از بازفعال شدن این گسل پیسنگی به ارث رسیده دارد.
در این زمان در فرودیواره گسل که رسوبات ضخامت بیشتري دارند، شیلهاي سیلورین به عمق تدفین مورد نیاز براي تولید هیدروکربور رسیدند. همچنین تاقدیس گورپی در فرادیواره گسل به صورت یک چین باز و ملایم، مخزنی را در افق سروك شکل داد. مرحله - 2 دیاپیریسم نمک سازند گچساران همزمان با رسوبگذاري سازند میشان: چینههاي رشدي در پهلوهاي تاقدیس سالند از آهکهاي دریایی قاعده میشان شروع میشوند. این چینهها نشان میدهند که تاقدیس سالند به صورت یک sub-marin salt pillow از زمان قاعده میشان شروع به رشد کرده است و رشد آن تا به امروز هم ادامه دارد. این دگرریختی تنها رسوبات بعد از گچساران را تحت تاثیر قرار داده و بنابراین هیچ مخزنی در افقهاي آسماري و سروك ایجاد نکرده است.
