بخشی از مقاله
چکیده
کشورهاي استکباري در طول تاریخ همواره به دنبال استثمار ملل مختلف، براي دستیابی به منابع و دسترسی به حکومتها جهت تک قطبی کردن دنیا بودهاند و در این راه، همواره از ناجوانمردانهترین روشها گرفته تا اقدامات فاشیسمگونه مختص خود بهره بردهاند. در برهههاي مختلف، آنها با توجه به مقتضیات زمان و با بکارگیري مجربترین نظریهپردازان خود و با هزینه کردن میلیاردها دلار که گاه این هزینه گرانتر از محصول آنها - استثمار و دستیابی به حکومتها - میشود، اقدام به عملیات براندازي و خرابکاري مینمایند. با توجه به اینکه در جامعه ایران پس از انقلاب خانوادهها به سمت زنمحوري پیش رفتند؛ از این رو نفوذ زنان در جامعه بسیار بیشتر شد و این موضوع در سالهاي اخیر باعث سوءاستفاده گروههاي ضد انقلاب شده است.
تحقیق حاضر، قصد دارد با بررسی نقش زنان و خانواده در زمینه حجاب و عفاف، در شهرستان مرزي بندر دیلم از توابع استان بوشهر، با توجه به اقلیم و ناحیه مرزي خود و فرهنگ منحصر به فرد، جنبههاي مختلف آن را مورد بررسی و کنکاش قرار دهد. روش تحقیق از طریق میدانی-پژوهشی می باشد. جامعه آماري، همه کارشناسان فرهنگی خانم و آقا در سطح شهرستان میباشد که به دلیل گستردگی حدود 300 نفر در نظر گرفته میشود. ابزار تحقیق، پرسشنامه محقق ساخته است که با مشورت و همفکري چند نفر از کارشناسان مربوطه تهیه و روایی و پایایی آن مورد قبول می باشد. براي تجزیه و تحلیل آماري، از برنامه SPSS نسخه 16 استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان میدهد بالا بودن سطح توقعات، حضور دانشگاههاي مختلف در سطح شهرستان و ورود بیرویه کالاهاي خارجی، در تغییر نگرش و سطح و رویه زندگی زنان و خانواده بسیار مؤثر بوده و تبلیغات در حوزه دینی در این منطقه کم میباشد.
واژگان کلیدي: عفاف، حجاب، زنان، خانواده.
مقدمه
حجاب به معناي پوشاندن بدن زن در برابر نامحرم، از احکام ضروري دین اسلام است. در ادیان الهی دیگر، از جمله آئین زرتشت، یهود و مسیحیت نیز این حکم با تفاوتهایی وجود دارد. در سرزمینی که اسلام در آن ظهور کرد، زنان با صورتی گشاده و گریبانی چاك در معابر آمدوشد میکردند. پوشش و حجاب به مثابه رسانه اي ارتباطی و به عنوان کنشی اجتماعی، از یک سو تحت تأثیر ساختارهاي فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادي است و از سوي دیگر، متأثر از کنشگران اجتماعی، اعم از زن و مرد میباشد. طی سالهاي پس از انقلاب، بر اثر آسیبپذیري درونی جامعه و تهدیدهاي بیرونی، انتقال فرهنگی حجاب با اختلال مواجه گردید و عدم رعایت حجاب اسلامی، موجب جریحهدار ساختن وجدان جمعی و تبدیل آن به عنوان مسئلهاي اجتماعی شد. به اعتقاد نگارنده وضعیت فعلی پوشش زنان در جامعه با تدقیق در فرآیند تغییرات ارزشی جامعه از فرامادي به مادي، توسعه شتابان، برونزا و نامتوازن دوران پس از پایان جنگ تحمیلی قابل تبیین است.
مسئله حجاب به عنوان آسیبی اجتماعی، در سطح جامعه و نمادي از مسائل اجتماعی، در عمق جامعه است که اصلاح و ترمیم آن، نیازمند مهندسی فرهنگی و اتخاذ سیاستهاي فرهنگی و اجتماعی در این راستاست.از این رو روش هاي گوناگون و ابزارهاي مختلفی در این گونه نبردها به کار برده می شود و تمامی عرصه ها و زمینهها را براي تقابل در کشورهاي هدف، درگیر خود میکند. یکی از عرصههایی که همواره مورد تهاجم واقع میشود، زنان و خانواده است. پر واضح است در صورت تخریب این جبهه مهم، یکی از بنیانهاي اصلی جامعه هدف را تخریب کرده و مورد تصرف خود در آورده اند. لذا اکثر برنامه هاي دشمن در این نبرد به نحوي مرتبط با معقوله زنان و خانواده میشود.
مفهوم لغوي حجاب
به گفته اهل لغت، این واژه به صورت متعدي و به معناي در پرده قرار دادن به کار میرود. ابن درید میگوید: »حجبت الشیء... اذا سترته، و الحجابالس:تر...احتجبت الشمس فی السحاب اذا تستترت فیه« حجاب، پوششی است که روي شیء را فرا میگیرد و حجاب یعنی پرده...؛ زمانی که خورشید در ابر فرو میرود عرب میگوید: احتجبت الشمس فی السحاب.«فیومی این واژه را چنین توضیح میدهد:حجب فعلی متعدي است و به معناي مانع شدن به کار میرود. به پرده، حجاب میگویند؛ زیرا مانع از دیدن است و به دربان، حاجب گفته میشود؛ زیرا وي مانع از ورود افراد است. این واژه در اصل بر موانع جسمانی اطلاق میگردد، اما برخی مواقع به موانع معنوي نیز حجاب گفته میشود.
حجاب در قرآن کریم
آیاتی از قرآن کریم بیانگر لزوم حجاب و موارد استثناي آن است. برخی از این آیات در پی بیان میشود: ّ
»قلللمؤمنین یغضوا من ابصارهم و یحفظوا فروجهم ذلک ازکی لهم ان الله خبیر بما یصنعون و قل للمؤمنات یغضضنمن ابصارهن و یحفظن فروجهن و لایبدین زینتهن الا لبعولتهن او آبائهن او آباء بعولتهن او ابنائهن او ابناء بعولتهن او اخوانهن اوبنی اخوانهن او بنی اخوانهن او نسائهن او ماملکت ایمانهن او التابعین غیر اولی الاربه من الرجال او الطفل الذین لمیظهروا علیعورات النساء و لایضربن بارجلهن لیعلم ما یخفین من زینتهن وتوبوا الی الله جمیعا ایه المؤمنون لعلکم تفلحون« - نور: ۰۳۱۳ - .
ترجمه آیات:
»اي پیامبر، به مردان باایمان بگو که نگاههاي خود را از زنان فرو گیرند و فرجهاي خود را حفظ کنند - بپوشانند - این کار براي آنها پاکیزهتر است. به درستیکه خداوند به آنچه انجام میدهند آگاه است. و به زنان باایمان بگو که چشمان خود را از مردان فرو گیرند و دامنهاي خود را حفظ کنند - بپوشانند - و زینتهاي خود را آشکار نکنند، مگر آنچه ضرورة ظاهر است و باید که گردن و سینههاي خود را با روسريهاي خود فرو بندند و زینتهاي خود را آشکار نکنند، مگر براي همسرانشان یا برادرانشان یا پسران برادرانشان یا پسران خواهرانشان یا زنان آزاده یا کنیزان یا مردانی که تمایلی به زنان ندارند یا اطفالی که به عورت زنان آگاهی ندارند. و زنها نباید پاهاي خود را چنان بر زمین بکوبند که زینتهاي مخفی آنها معلوم شود. و اي مؤمنان، به سوي خدا توبه کنید، شاید رستگار شوید.«
حجاب و فلسفه آن از دیدگاه اسلام
اندیشمندان و روشنفکران با توجه به چنین نکتهاي، سعی در چارهجویی بنیادین در رویارویی با این غریزه و میل فطري داشته و در این راه، نظریههاي متفاوتی ارائه کردهاند. گروهی همچون مانی، بودا و تولستوي گفتهاند: این میل نهفته و غریزه ذاتی را به کلی باید از بین برد تا انسان و جامعه انسانی از آسیبهاي آن در امان باشند و گروهی دیگر همچون فروید، عکس این مطلب را بیان نمودهاند.در کشاکش میان این دو نظر، که یکی جانب افراط میپیماید ودیگري جانب تفریط، مکتبی زندگیآفرین همچون اسلام، که همواره از جایگاه اعتدال و گریز از افراط و تفریط سخن میگوید، راهکاري میانه و معتدل ارائه کرده است؛ راهکاري که به رغم گذشت چهارده قرن از پیدایش آن، هنوز بوي تازگی از آن برمیخیزد. اسلام میل جنسی را به رسمیت میشناسد و حتی آن را پلید نیز نمیداند، به شرط آنکه به درستی و با شیوهاي مناسب در مسیر انسانساز خویش به حرکت درآید.راهکار مکتب اسلام در چنین اندیشهاي و در مقام عمل به آن، به طور کلی، در دو راهبرد ذیل خلاصه میشود:
الف - راهبردهاي کوتاهمدت و میانمدت، همچون ازدواج سهل و آسان در جامعه و ترویج فرهنگ آن در میان اقشار گوناگون، بهویژه جوانان.
ب - راهبردهاي بلندمدت و اساسی، همچون از بین بردن زمینههاي بکارگیري ناسالم این میل در جامعه برپایه دستورات و ارزشهایی مانند: حجاب، عفاف، خویشتنداري و پرهیز از اختلاط زنان و مردان.این دو راهبرد که برگرفته از دستورات صریح و فرمانهاي روشن پروردگار در قرآن و کلام الهیاند، ما را در بیان فلسفه وجودي و وجوبی حجاب و پوشش، با نکاتی همچون نکات ذیل مواجه میسازند:
1.»امنیت« به تمام معناي آن از جمله مسائلی است که در اندیشه اسلامی به آن توجه کافی شده است. »برهنگی« به معناي عدم پوشش و ناپوشیدگی در جامعه یا تضعیف و کمتوجهی به آن، پیامدهایی ناگوار همچون آرایش، خودآرایی و عشوهگري به همراه دارد و مردان، بهویژه جوانان را در معرض تحریک دائم عصبی و ایجاد التهاب و هیجان دروغین زودگذر قرار میدهد. این بار هیجان و التهاب آن چنان است که گاه فرد را به بیماري روانی مبتلا میکند و از اینرو، او را به اعمالی وامیدارد که سرچشمه بسیاري از مفاسد و معاصی دیگر میشود؛ آنچنان که برخی از دانشمندان با توجه به چنین نکتهاي بر این اعتقادند که »هیچ حادثه مهمی را پیدا نمیکنید، مگر آنکه پاي زنی در میان است.«
2.نگاهی گذرا به تلاش خانوادهها در جوامع گوناگون و گذري آماري بر دلایل بیشتر »طلاق«ها -این پدیده شوم- نکتهاي مسلم را به خودنمایی وامیدارد: درهم شکستن حریم خانواده و برهنگی روزافزون در جامعه انسانی، جدایی و از همگسیختگی خانوادهها و در پی آن، پدیدهاي تلخ و جانسوز همچون »فرزندان طلاق« را در پی میآورد؛ زیرا در بازار آزاد برهنگی، زنان به صورت »کالاي مشترك«، دستکم در مراحل غیرآمیزش جنسی به شمار میآیند و دیگر پیوند زناشویی قداست و پاکی خاص خویش را در میان دو نفر که به یکدیگرتعلّقخاطر دارند، ندارد؛ چرا که هر روز مردي در دام زنی دیگر و زنی در دام مردي دیگر فرو میافتد و کانون زندگی او را سست میگرداند.
3. بسط و گسترش دامنه فحشا در جامعه و افزایش شمار فرزندان نامشروع از دیگر دلایل فلسفه »وجوبی« حجاب است. نگاهی کوتاه به آمار تولد فرزندان نامشروع در کشور ایالات متحده امریکا - سال 1999 میلادي - نشانگر آن است که بسیاري از فرزندان تازه تولد یافته نامشروع هستند. اگر صادقانه و با انصاف به شکلگیري چنین روندي نظر اندازیم، مشاهده میکنیم که از جمله بسترسازهاي اساسی در وقوع چنین فرایندي، »برهنگی« و روابط بیحد و حصر میان زنان و مردان است.
4.هنگامی که برهنگی زن در جامعه به ارزش تبدیل شود، پیامد طبیعی آن، افزایش روزافزون آرایش و خودنمایی او در جامعه است.در چنین جامعهاي، زن دیگر از راه علم و آگاهی و دانایی، ارزش نمییابد، بلکه همچون عروسکی از راه جاذبه
