بخشی از مقاله
چکیده
در این پژوهش به تحلیل جغرافیایی یک رویداد سرزمینی یعنی بازگشت مقر حکومت و پارلمان آلمان به برلین در تاریخ 3 اکتبر 1990 پرداخته می‌شود. مسأله پایتخت یکی از حیاتی‌ترین مسائل در وحدت دو آلمان بود اما نمایندگان مردم آلمان دیدگاه‌های متفاوتی نسبت به این امر داشتند. پایتخت مرکز فرماندهی و سیادت بر سرزمین در عرصه ملی و فراملی است و ساماندهی آن‌یکی از دغدغه‌های اصلی مدیران بیشتر کشورها می‌باشد.تحلیل شرایط موفق ساماندهی و حتی انتقال پایتخت در دیگر کشورها می‌تواند راهگشای مدیریت بهینه فضا در پایتخت‌ها باشد. لذا نمونه برلین یکی از موارد موفق ازاین‌دست است. برلین یکی از معدود پایتختهای دنیاست که مراحل رشد و تکوی ن آن به‌طور طبیعی انجام نشد. گسست های تاریخی، در دو قرن اخیر موجب گاه حرکت سریع و گاه عقب‌گرد برلین شد. در این پژوهش به بررسی تحوالت منجر به اتحاد دو آلمان، بازتعریف روابط شرق و غرب، بررسی تک مرکزی و یا جایگاه‌یآبی ژئوپلیتیک آلمان و نتایج حاصله پرداخته شده است.
واژگان کلیدی: سازماندهی سیاسی فضا، پایتخت، آلمان، برلین.
.1 مقدمه
جابهجایی پایتخت و تشکیالت سازمان مرکزی حکومت، روشی برای بازساخت دولت ملت به شمار می رود. پایتخت ها به عنوان مرکز ثقل، گرانیگاه و محل ظهور کارکردهای سیاسی اجتماعی حکومت از اهمیت خاصی برخوردارند و موضوع تغییر مکان پایتخت و مکان یابی برای محل جدید، موضوعی با پیشینه تاریخی است. پایتخت به عنوان کانون سیاسی کشور، مرکز جاذبه و نفوذ یک فضای جغرافیایی است که در بردارنده عوامل سیاسی، فرهنگی، قومی، اقتصادی، اداری، فنی و ارتباطی است - حافظ‌نیا،. - 1381:282 پایتخت قبل از هر چیز، مرکز کنترل سیاسی و مکانی برای تصمیم گیریهای سیاسی و مرکز نمادین دولت به شمارمی‌رود . - Taylor,1989:147 - شرایط برلین بویژه در طول قرن اخیر نسبت به دیگر پایتختهای اروپایی متقاوت بود. رشد و توسعه این شهر از یک روند مستقیم و متعادل همانند پاریس و لندن پیروی نکرده و ناپیوستگیهای تاریخی، گسستها و عقب گردها در آن وجود داشته است. تصمیمات سیاسی قدرتها در سرنوشت برلین در دو قرن اخیر بسیار تأثیرگذار بوده است.
.2تاریخچه تقسيم برلین به دو قسمت شرقي و غربي
بزرگترين بحران در روابط متفقين زمان جنگ جهاني دوم كه به اختااف و جدايى كامل آنها انجاميد، بر سر شهر برلين روي داد. به موجب توافقهاي كنفرانس يالتا، شهر برلين با اينكه در وسط منطقه اشغالي شوروي در آلمان قرار داشت، بين چهار دولت اشغال كننده آلمان تقسيم شد و براي ارتباط نيروهاي آمريكا و انگليس و فرانسه در اين شهر با مناطق اشغالي خود در آلمان غربي، راههاي ارتباطي زميني معيني در نظر گرفته شد. شورويها كه از به هم پيوستن مناطق اشغالي سه كشور غربي در آلمان و برلين غربي ناراضي بودند، در اوايل ماه مارس 1948م. به انتشار پول رايج آلمان غربي در برلين غربي اعتراض كردندو اعاام کردند كه اين اقدامات با توافقهاي كنفرانس سران در يالتا و پوتسدام مغايرت دارد.
دول غربي به اين اعتراض اعتنا نكردند و در نتيجه در 30 مارس 1948م، دولت شوروي حضور نيروهاي کشورهای غربي در برلين را غيرقانوني اعاام و از فرداي آن روز، راههاي ارتباطي زميني برلين با آلمان غربي را مسدود كرد. در عكسالعمل به اين كار شوروي، كشورهاي غربي براي مقابله با تهديد شوروي، يك پل هوايى بين برلين وآلمان غربي به وجود آوردند و تمام مواد مورد نياز نيروهاي خود و سكنه برلين غربي را از طريق هوا به اين شهر رساندند. محاصره برلين درست 18 ماه به طول انجاميد و در اين مدت بيش از 3/2 ميليون تن مواد غذايى و سوخت از طريق هوا به برلين ارسال شد. دولت شوروي روز 30 سپتامبر 1949م. به محاصره برلين خاتمه داد ولي بحراني كه بر سر اين ماجرا بين شوروي و كشورهاي غرب بروز كرد شكافي بين شرق و غرب به وجود آورد كه با تشكيل پيمان آتالنتيك شمالي - ناتو - ، و تشكيل دولتي در آلمان غربي در 23 مه 1949م. تحت حمايت سه كشور غربي، عميقتر شد.
استدالل استالين از محاصره برلین اين بود كه اگر غرب خواستار تشكيل كشور آلمان غربي است، الزم نيست به حضور خود در آلمان شرقي ادامه دهد. اما چون چكسلواكي در دست شوروي است و نروژ در معرض خطر است، بنابراین اگر سه دولت ديگر، از آلمان شرقي و برلين عقبنشيني كنند، به معناي سقوط آلمان غربي خواهد بود. لذا هاري ترومن، رئيس جمهور وقت آمريكا تصميم گرفت محاصره برلين را بشكند. شوراي امنيت ملي آمريكا نيز با هدف مقابله با شوروي، دو گروه از بمبافكنهاي خود حامل بمبهاي هستهاي را به انگلستان اعزام كرد. در اين ميان، پيمان آتالنتيك شمالي - ناتو - در چهارم آوريل 1949م.
تشكيل شد و آمريكا با شكستن محاصره برلين، تا آستانه جنگ با شوروي پيش رفت. ادامه اين بحران در نهايت به تقسيم برلين به دو قسمت شرقي و غربي در دوازدهم مه 1949م. انجاميد. از ديگر پيامدهاي اين بحران، تقسيم آلمان به دو كشور آلمان غربي در 23 مه و آلمان شرقي در 7 اكتبر آن سال بود. هر چند برلين بين شوروي و سه دولت ديگر به دو قسمت تقسيم گرديد ولي با ساخت ديوار معروف برلين در 17 اوت 1961م، جدايي شرق و غرب بيش از پيش شدت گرفت. برلين تا سال 1989م. همچنان دو نيمه بود و در نهايت در نهم نوامبر اين سال، باتخريب ديوار برلين، پايتخت آلمان يكپارچگي خود را به دست آورد.
.2 تحلیل یک رویداد سرزمینی
در این پژوهش یک تحلیل جغرافیایی از رویداد سرزمینی ارائه می شود که شامل بازگشت مقر حکومت و پارلمان آلمان به برلین می‌باشد. مسأله پایتخت مهمترین مسأله آلمان پس از اتحاد بود. این بحث به عنوان بازتفسیر مکان‌های خاطره آمیز، بازتعریف روابط شرق- غرب، اندیشه در مورد چندمرکزی و جایگاه یآبی دوباره آلمان ضروری می نماید.بازگرداندن پایتخت به برلین یک رویداد سرزمینی در مقیاس محلی، ملی و بین‌المللی بود. رأی گیری 20 ژوئن 1991پارلمان که با اکثریت اندک، بازگشت مقر پارلمان و دولت به برلین را مقرر داشت، رویدادی بود که نتایج آن شگفت انگیز بود. «این رویداد فضایی بود، یعنی رویدادی که با تغییرات پایدار سازماندهی فضا ارتباط دارد - géographique, 2000, p. 194 Espace’l de débat ,EPEES - » این رویداد ساماندهی فضای سیاسی و دقیق تر سرزمین ملی بود.
از نظر جغرافیایی، اتحاد دوباره آلمان فرایند یکپارچهسازی دو سرزمین جدا شده تقریباً طی نیم قرن و نیز سازماندهی دوباره ساختار شهری بود. پایتخت ملی «کارکرد نخستین آن...وحدت حکومت است - Sanguin, 1978, p. 284 - » نقش بزرگی در کنار سیاستهای آمایشی ایفا می‌کند. با بازخوانی اسناد پارلمان 1991، دالیل وضعیت جدید برلین قابل درک است. بویژه استدالالت و انتظارات طبقه سیاسی آلمان و وضعیت کنونی پایتخت. بر اساس دعوتی که فردای رأی گیری انجام شد، «رفتار نمایندگان در انتخابشان بعنوان موضوع جغرافیایی» مورد توجه قرار گرفت . - Laux, 1991 -
.3 پایتخت آلمان کجا باشد؟
گرچه اتحاد دیرهنگام آلمان، سیستم دراز مدت چند مرکزی آلمان را شکل داد، مسأله پایتخت از ساخت حکومت ملت پایه جداییناپذیر است. جغرافیای تاریخی سرزمین آلمان تا زمان اتحاد 1871، دارای ویژگی سیال بودن مرزها بود. قدرت مرکزی به نسبت قدرتهای محلی دچار ضعف بود. در دوره قرون وسطی، سلسله های متوالی بدون تمرکز پیرامون یک مرکز از پی هم آمدند. معاهدات وستفالیا در سال 1648 دوران جدیدی را گشود که در آن دو قدرت رقیب از نآبودی تدریجی امپراتوری مقدس شکل گرفتند: اتریش در جنوب و پروس در شمال. برای نخستین بار، هریک از این مجموعهها در شهرها – وین، برلین- مستقر شدند، شهرهایی که برای پذیرایی دراز مدت از دربار آمایش شده بودند و قرار بود نماینده حکومت باشند. هنگامیکه پروس به میزان کافی قدرت یافت تا دیگر مناطق آلمان را در برگیرد و اتریش را از پروژه سرزمینیش محروم سازد، برلین به اجبار پایتخت آلمان متحد شد.
به لطف حضور قدرت و بیش از آن به دلیل دومین انقااب صنعتی برلین به رشد شایسته از نوع آمریکایی دست یافت – جمعیت آن از 1850 تا 1940 ده برابر شد.تقسیم آلمان توسط متفقین پس از جنگ جهانی دوم، و به الزام جنگ سرد، دوران جدیدی را گشود. برلین توسط قوای چهار کشور پیروز جنگ اشغال شد. شکنندگی وضعیت ژئوپلیتیک برلین غربی و انزوای سرزمینی آن از باقی جمهوری فدرال آلمان، مانع از پذیرش نهادها می‌شد. چندین شهر نامزد پایتختی موقت بودند. باالخره بن در برابر فرانکفورت با حمایت صدراعظم کنراد آدنوئر و بریتانیا پیروز شد Laporte,Antoine, -
