مقاله ساماندهی محله قلعه آبکوه مشهد با تاکید بر هویت کالبدی

بخشی از مقاله

ساماندهی محله قلعه آبکوه مشهد با تاکید بر هویت کالبدی

چکیده
یکی از چالشهای حاضر بر سر راه مدیران شهری در ایران، موضوع بافتهای فرسوده شهری است. حال مسئله این است، زمانی که بهسازی و نوسازی بافتهای فرسوده و یا هر پروژهای با هر نامی که برای سامان دادن به اوضاع ساکنان بافتهای فرسوده تعریف و انجام آن به صاحبان صلاحیت سپرده میشود، سلیقه افراد و نظر دهندگان که غالباً مشاوران هستند، دخالت بیشتری دارد تا هویت کالبدی بافت. هدف از ارائه این پژوهش یافتن رهیافت تجدید حیات شهری در بهره جستن از هنر طراحی شهری است که در عاقبت، کار تجدید حیات، با ارتقای سطح کیفی زندگی شهروندان و ساکنان بافتهای فرسوده شهری، همراه باشد. در این تحقیق با استفاده از تکنیک مشاهده، تحلیلمحتوا و تحلیل گرافیکی دادههای مورد نیاز جمعآوری و تحلیل شدهاند. برای رفع آثار فرسودگی از محله قلعه آبکوه مشهد، تنظیم مجدد زمین، تجمیع قطعات، افزایش نفوذ پذیری، اصلاح شبکه معابر، تشویق به نوسازی، بهسازی و بازسازی املاک در محله آبکوه تاکید میشود. عناوین اصلی مقاله پس از ذکر مقدمهای عبارتند از: "هویت کالبدی"، "بافت فرسوده"، "روشهای ساماندهی و مداخله در بافتهای فرسوده"، "شناخت و تحلیل محله قلعه آبکوه مشهد"، "ساماندهی محله قلعه آبکوه" و در خاتمه "نتیجهگیری و پیشنهادات".

1. مقدمه

افزایش روز افزون جمعیت و نیاز به پهنههای جدید شهری برای سکونت چالشهای بسیاری را به وجود آورده است. وجود روستاهای چند ده ساله و بعضاً چند صد ساله در این پهنههای جدید که داخل محدوده شهرها قرار میگیرند، موجب پدید آمدن مشکلات و معضلات بسیاری میشود. بافتهای فرسوده شهری به چهار دسته تقسیم میشوند که عبارتند از: -1"بافتهای شهری دارای میراث تاریخی و فرهنگی. -2بافتهای شهری فاقد میراث ویژه تاریخی-فرهنگی. -3بافتهای فرسوده روستایی-شهری. -4بافتهای حاشیهای." (عندلیب، 1389، (197 پس بافتهای فرسوده روستایی-شهری زیرشاخهای از بافتهای فرسوده شهری هستند که به واسطه توسعه شهرها داخل محدوده شهری قرار گرفتهاند. اکثر اوقات این بافتها به صورت طراحی نشده و ارگانیک به وجود آمدهاند که با بافت پیرامون خود که غالباً طراحی شده و جدید هستند بسیار متمایز هستند. قرار گرفتن روستاها در مسیر توسعه شهرها پیامدهای نامطلوب بسیاری را برای شهرها به دنبال دارد که از آن جمله میتوان به ناهمخوانی بافت ارگانیک روستا با بافت همجوار، نبود زیرساختها و تاسیسات مناسب داخل بافت روستایی، مطلوب نبودن دسترسیهای داخل بافت روستایی و مشکل نمودن خدمترسانی توسط خودروهای اضطراری و خدماتی، ناپایداری ابنیه و ساخته نشدن ساختمانها با رعایت اصول مهندسی، پایین بودن ارزش املاک از قیمت واقعی خود در مقایسه با بافتهای همجوار و غیره اشاره نمود.
2. طرح مسئله
یکی از چالشهای حاضر بر سر راه مدیران شهری در ایران، موضوع بافتهای فرسوده شهری است. بافتهای فرسوده شهری به اشکال گوناگون و مختلف مشکلات و معضلاتی را برای شهرهای امروز ایران و به خصوص کلانشهرها به وجود آوردهاند. بافتهای فرسوده شهری به واسطه نبود پیوند مناسب و همگن کالبدی با بافتهای پیرامون خود موجب پایین آمدن ارزش املاک واقع در بافتهای فرسوده شده و به دنبال آن بافتهای فرسوده از نظر ابعاد اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و غیره تنزل پیدا میکنند و مشکلاتی همچون تعاملات نامناسب اجتماعی، ناامنی، بزهکاری و غیره را به وجود میآورند. همچنین بافتهای فرسوده به دلیل جذب اقشار کمدرآمد و کمبضاعت، موجب نبود نگهداری کافی و مناسب از ساختمانهای بافت شده و با گذر زمان بافت گام به سوی زوال، فرسودگی و ناپایداری برمیدارد. حال مسئله این است، زمانی که بهسازی و نوسازی بافتهای فرسوده و یا هر پروژهای با هر نامی که برای سامان دادن به اوضاع ساکنان بافتهای فرسوده تعریف و انجام آن به صاحبان صلاحیت سپرده میشود، سلیقه افراد و نظر دهندگان که غالباً مشاوران هستند، دخالت بیشتری دارد تا هویت کالبدی بافت. "هویت کالبدی شهر و عناصر آن، بر خلاف هویت طبیعی وجه هویت شخصی انسان که منحصر بر ظواهر میباشد، متشکل از ویژگیهای کالبدی به انضمام معانیای است که از ظواهر و کالبد مستفاد میشوند." (نقیزاده، 1393، (138 اگر برای سامان دادن به بافتهای فرسودهی مذکور بتوان بر هویت کالبدی بافت تاکید نمود و به جای دخالت دادن سلیقه شخصی از این استعداد نهفته بهره جست، طبیعتاً میتوان برخورد مناسبتری را با بافت فرسوده مورد نظر داشت. نمونه موردی این پژوهش محله قلعه آبکوه مشهد در نظر گرفته شده است که هنوز عمل خاصی برای سامان دادن به اوضاع کالبدی، عملکردی، دسترسی، اجتماعی، اقتصادی و غیره آن انجام نشده است و استعدادهای بالقوه بسیاری در این بافت نهفته است که میتواند با تدبیر و اندیشهای معقول و منطقی شکوفا گردد. این روستا در بین سالهای 1335 تا 1355 داخل محدوده شهر مشهد قرار گرفته است و امروز در متن شهر واقع شده است که از این جهت برای پژوهش حاضر مناسب به نظر میرسد.

3. مبانی نظری
در این قسمت به موضوعاتی همچون هویت کالبدی، بافت فرسوده و روشهای ساماندهی و مداخله در بافتهای فرسوده پرداخته میشود.
-1-3 هویت کالبدی
در این بخش به تعاریفی و توضیحاتی از هویت کالبدی پرداخته میشود و اینطور میتوان بیان کرد که "هویت کالبدی به معنای صفات و خصوصیاتی است که جسم شهر را از غیر متمایز کرده و شباهتش را با خودی آشکار میکند. این صفات باید به گونهای باشند که جسم شهر، در عین تداوم زمانی، در حال تحول و تکامل باشد و نهایتا به پیدایش یک کل منجر شود." (میرمقتدایی، طالبی، 1385، (24 پس به یک صورت از پیوستگی، همخوانی و همگنی کالبد شهر، میتوان گفت که هویت کالبدی وجود دارد. "هویت کالبدی شهر و عناصر آن، بر خلاف هویت طبیعی وجه هویت شخصی انسان که منحصر بر ظواهر میباشد، متشکل از ویژگیهای کالبدی به انضمام معانیای است که از ظواهر و کالبد مستفاد میشوند." (نقیزاده، 1393، (138 در موضوع هویت کالبدی کانون توجه بر روی ظاهر، جسم و خود کالبد است. حال میتوان عوامل کالبدی عبارتند از: هنر، نمادها، نشانهها، فعالیتها و عملکردها، زمان، شکل عمومی، اهل شهر، صداها و فنآوری.

-2-3 بافت فرسوده
" فرسودگی (شهری) به مفهوم ناکارآیی و ناکارآمدی ساختاری و کارکردی فضای شهری است. از این واژه بیشتر در خصوص بناها، تجهیزات حمل و نقل و زیرساختهای شهری و ساماندهی آنها استفاده شده است. اگرچه وجه غالب این واژه، کالبدی، فنی و مهندسی بوده، اما هیچوقت خالی از زمینههای اقت صادی-اجتماعی نبوده و به مرور بر عمق و ابعاد اجتماعی آن افزوده شده ا ست." (کمانرودی، 1386، 29 به نقل از حیدری و ســلیمانی، 1392، (79 موضــوع فرســودگی گره خورده با کالبد اســت اما نباید از جنبههای فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی غافل شد.

" فر سودگی یکی از مهمترین مسائل مربوط به ف ضای شهری ا ست که باعث بی سازمانی، عدم تعادل، عدم تنا سب و بیقوارگی آن میشود. فرسودگی عاملی است که به زودودن خاطرات جمعی، افول حیات شهری روزمرهای کمک میکند. این عامل با کاهش عمر اثر و با شتابی کم و بیش تند، باعث حرکت به سوی نقطه پایانی اثر میگردد." (حبیبی و مقصودی، 1386، (15 فرسودگی دو نوع دارد، یا ن سبی ا ست و یا کامل. زمانی که فر سودگی در یکی از عنا صر ف ضای شهری یعنی کالبد و یا فعالیت رخنه کند، ف ضای شهری دچار فرسودگی نسبی میشود و همچنین وقتی که فرسودگی در کالبد و فعالیت فضای شهری رسوخ میکند، آن فضا دچار فرسودگی کامل میشود.

بافتهای فرسوده شهری به چهار دسته تقسیم میشوند که عبارتند از: -1"بافتهای شهری دارای میراث تاریخی و فرهنگی. -2 بافتهای شهری فاقد میراث ویژه تاریخی- فرهنگی. -3بافتهای فرسوده روستایی-شهری. -4بافتهای حاشیهای." (عندلیب، 1389، (197 در این پایاننامه نیز محله قلعه آبکوه در دسته سوم یعنی بافتهای فرسوده روستایی-شهری جای میگیرد. "بافت فرسوده شهری به عرصههایی از محدوده قانونی شهرها اطلاق میشود که به دلیل فرسودگی کالبدی، عدم برخورداری مناسب از دسترسی سواره، تاسیسات، خدمات و زیرساختهای شهری آسیبپذیر بوده و از ارزش مکانی، محیطی و اقتصادی نازلی برخوردارند. این بافتها به دلیل فقر ساکنین و مالکین آنها امکان نوسازی خود به خودی را نداشته و نیز سرمایهگذاران انگیزهای جهت سرمایهگذاری در آن را ندارند." (حبیبی و همکاران، 1389، 66 و (67 وضعیت معیشتی مردم در این بافتها به گونهای است که قادر به نگهداری از محل سکونت خود که متشکل از بافت و مسکن است، نیستند و این موضوع در طی زمان موجب فرسودگی میگردد.

"با مشاهده و انتزاع عناصر درون بافتهای مسئلهدار، عوامل مشترک در میان آنها در زمینه کالبدی قابل دریافت است که عبارتند از: (1 شکل پیوند با کل شهر، نفوذپذیری، شبکه دسترسی و سرویسدهی عمومی به هر پلاک یا بلوک مسکونی و فضاهای باز عمومی، (2تراکم بافت، ن سبت توده و ف ضا و همچنین دانهبندی یا متو سط تفکیک ارا ضی به ویژه در رابطه با واحدها و بلوکهای م سکونی، (3 مقدار و ن سبت ف ضایی و دانهبندی کاربریهای مختلف و همجوار و (4 نحوه پیوند یا انطباق بافت با مورفولوژی و عوارض زمین (کوهها، تپهها، رودها و شیب و غیره)" (جهانشاهی، 18،1382 به نقل از حیدری و سلیمانی، 1392، (95 عواملی که در دستهبندی فرسودگی بافتهای شهری موثراند عبارتند از عمر ابنیه، دانهبندی، نوع مصالح، تعداد طبقات، نوع دسترسیها و خدمات و زیرساختهای شهری. "عمر ابنیه: بیش از %80 از ساختمانها در این گونه بافتها دارای قدمتی بیش از 50 سال میباشند و یا اگر در 50 سال اخیر ساخته شده باشند، فاقد رعایت استانداردهای فنی هستند به گونهای که غیر استاندارد بودن آنها از ظاهر ساختمان قابل تشخیص است. ابنیه این بافتها عمدتاً تاب مقاومت در برابر زلزلهای با شدت متوسط را ندارند. دانهبندی: ابنیه مسکونی واقع در این گونه بافتها عمدتاً ریزدانه بوده و مساحت عرصه آنها به طور متوسط کمتر از 200 متر مربع میباشد. نوع مصالح: مصالح به کار رفته در این گونه بافتها عمدتاً از انواع خشتی، خشت و آجر و چوب و یا آجر و آهن بدون رعایت اتصالات افقی و عمودی و فاقد سیستم سازهای میباشند. تعداد طبقات: اکثر ابنیه در بافتهای فرسوده یک یا دو طبقه هستند. دسترسیها: بافتهای فرسوده که عمدتاً بدون طرح قبلی ایجاد شدهاند، عمدتاً از ساختاری نامنظم برخوردارند و دسترسیهای موجود در آنها عمدتاً پیاده میباشد به گونهای که اکثر معابر آن بن بست یا با عرض کمتر از 6 متر بوده و ضریب نفوذپذیری در آنها کم است. خدمات و زیرساختهای شهری: بافتهای فرسوده به لحاظ برخورداری از خدمات، زیرساختها و فضاهای باز، سبز و عمومی دچار کمبودهای جدی هستند. مداخله در این گونه بافتها از نوع تجمیع و نوسازی خواهد بود." (حبیبی و همکاران، 1389، 66 و (67 در بافتهای فرسوده عمر ابنیه، دانهبندی، نوع مصالح، تعداد طبقات، دسترسیها و خدمات و زیرساختهای شهری شش معیار برای سنجش فرسودگی بافت هستند.

برای شناسایی سهلتر بافتهای فرسوده میتوان گفت عرصههایی از شهر که یکی از 3 مشخصه زیر را دارا باشند، بافت فرسوده اطلاق میشوند. -1"بلوکهایی که بیش از 50 درصد ابنیه آن ناپایدار و فرسوده باشد. -2بلوکهایی که بیش از 50 درصد معابر آن کمتر از 6 متر باشد. -3 بلوکهایی که بیش از 50 درصد ابنیه آن کمتر از 200 متر مربع باشد." (حبیبی و همکاران، 1389، 67 و (68 بافتهای شهری که هر کدام از این سه ویژگی را دارا باشند واجد فرسودگی بوده و بافت فرسوده به شمار میآیند.

در بافتهای فرسوده مشکلات متنوع و گوناگونی وجود دارد که در ابعاد اجتماعی، اقتصادی، کالبدی، زیست محیطی و غیره قابل بررسی هستند. "جرایم در بافت فرسوده بیشتر از نقاط دیگر است. آسیبپذیری خانهای بافت فرسوده در برابر زلزله کاملاً جدی است. امداد و خدماترسانی در مواقع بحران با مشکلات جدی روبهرو است. امکان حفظ حرمت انسانها به حداقل میرسد. رشد و تربیت در بافت فرسوده با موانع جدی محیطی روبهرو است. زیرساختهای بافت فرسوده از متوسط شهر بسیار کمتر است. فقر اقتصادی در بافتهای فرسوده، توان مشارکت و نظارت مردم را سلب میکند. انگیزههای اقتصادی و سرمایهگذاری در بافتهای فرسوده، توان مشارکت و نظارت مردم را سلب میکند. انگیزههای اقتصادی و سرمایهگذاری در بافتهای فرسوده، پایین است." (عندلیب، 1389، (63 بافتهای فرسوده به علت گذشت زمان و عدم سرمایهگذاری لازم در نگهداری از آنها، با ویژگیهای خاصی مواجه هستند که شامل مواردی همچون "عدم دسترسی به درون بافت، فقدان تاسیسات زیربنایی مناسب، مشکلات زیست محیطی و بالا بودن حجم آلودگی، کمبود امکانات گذران اوقات فراغت، فقر و محرومیت، آسیبپذیری در برابر زلزله، سرانه کم خدمات، جمعیت زیاد (تراکم بالای جمعیت)، تراکم ساختمانی کمدوام، ناامنی و معضلات اجتماعی میباشند." (عندلیب، 1385، 21 به نقل از لطفی و همکاران، 1389، (196 در بسیاری از مواقع ممکن است بافتهای فرسوده در نقاطی از شهر قرار گرفته باشند که ارزش حقیقی املاک بسیار بالاتر از وضع کنونی آنها باشد. به طوری که مناطق همسایه بافت فرسوده ارزش بالایی داشته باشند و آن منطقه فرسوده به دلیل فرسودگی و با توجه به استعدادهای ذاتی که از نظر مکانی دارد، تفاوت چشمگیری داشته باشد، همانند محله قلعه آبکوه مشهد که در همسایگی خود مناطق خیام، سجاد، فرهاد و فلسطین را که از بهترین و با ارزشترین مناطق شهر مشهد هستند را دارد، اما از نظر اقتصادی این مناطق با قلعه آبکوه قابل مقایسه نیستند. این محدوده "حدود 26 هکتار است و دارای 2000 قطعه تفکیکی بوده" (سعیدیرضوانی، 1385، (26 که این سطح وسیع از اراضی با ارزش واقع در بافت جدیدتر شهرها نیازمند توجه بیشتر مدیران و مسئولان شهری هستند.

شاخصهایی برای موضوع هویت کالبدی در محله آبکوه قابل دریافت میباشندکه عبارتند از: شکل پیوند با ساختار و کل شهر، میزان نفوذپذیری، خصــوصــیات شــبکه معابر و دســترســیهای مربوط به هر پلاک یا بلوکهای مســکونی، تراکم بافت، نســبت توده و فضــا، دانهبندی یا متوســط تفکیک اراضــی، شــکل و ظاهر قطعات نحوه ترکیب آنها با یکدیگر، نمای شــهری این بافت از لحاظ نوع مصــالح مصرفی و ترکیب بلوکهای شهری با معابر و فضاهای باز هم جوار خود.

-3-3 روشهای ساماندهی و مداخله در بافتهای فرسوده
"مرمت شهری یعنی دخالت آگاهانه در فضای شهری برای جلوگیری از فرسایش و معاصرسازی آن. " (حبیبی و مقصودی، 1386، (15 مرمت شهری را میتوان به طریق عمده انجام داد که عبارتند از: بهسازی، نو سازی و باز سازی. بهسازی: "بهسازی شامل سلسله اقداماتی اســت که به منظور بهبود کالبد، که در نتیجه فرســایش فعالیت تحقق یافته اســت، در کوتاه مدت صــورت میپذیرد. در واقع به سازی زمانی صورت میگیرد که ف ضا از لحاظ عملکردی حادث شده با شد. " (حبیبی و مق صودی، 1386، (15 به سازی میتواند شامل اقداماتی از قبیل بازیافت، مراقبت، جلوگیری و ضمانت، حمایت، ا ستحکامبخ شی، توانبخ شی، بهبود، سازماندهی و بازآبادانی باشد.

"نوســازی: نوســازی زمانی انجام میشــود که فضــای شــهری، مجموعه و یا بنا از کارکردی مناســب و معاصــر برخوردار بوده ولی فرسودگی نسبی کالبدی فضایی سبب کاهش بازدهی و کارایی آن شده است. نوسازی مجموعه اقداماتی را شامل می شود که در عین حفاظت بنا، مجموعه و یا ف ضای شهری کهن، سازمان ف ضایی مربوط را معا صر سازی نموده و امکان بازدهی بهینه آن را فرآهم آورد." (حبیبی و مقصـودی، 1386، ( 20 بهسـازی نیز شـامل هفت دسـته اقدامات اسـت که عبارتند از: تجدید حیات، انطباق، به روز کردن، تبدیل، دگرگونی، حفاظت، نو شدن، احیا و تعمیر.
بازسازی: "بازسازی به معنای از نو ساختن است. بازسازی زمانی صورت میگیرد که در بنا، مجموعه و یا فضای شهری، فرسودگی به صورت کامل ایجاد شده باشد. فرسودگی کامل معمولاً بر اثر فرسودگی (نسبی یا کامل ) فعالیت و کالبد تومان صورت میپذیرد. این امر معمولاً برای ایجاد حیات جدید در سازمان فضایی فرسوده (بنا، مجموعه، بافت) به کار میرود. امروزه آنچه از بازسازی مراد میشود ایجاد ف ضای شهری معاصر یا سازمان ف ضایی جدید و موزونی ا ست که بتواند گفت و گوی خلاق بین گذ شته و آینده را نشان دهد." (حبیبی و مق صودی، 1386، (21 باز سازی شامل اقداماتی همچون تخریب، پاک سازی و آوار برداری، دوباره سازی میبا شد. حال که به این سه روش اشاره شد به نظر میرسد که خالی از لطف نباشد در ادامه به روشهای دیگری نیز اشاره شود.

سازماندهی مجدد زمین: "ایده ا صلی روش ساماندهی مجدد زمین، تغییر قطعهبندی زمین ا ست و این بدان معنا ست که در این روش هیچگونه نیازی به مالکیت و تصاحب زمین از سوی نهاد مسئول پروژه (شهرداری) یا سرمایهگذار نیست و بنابراین پرداخت هزینه واســطهایی و خطر در امر واگذاری زمینهای ســاخته شــده به بخش خصــوصــی وجود ندارد. این امر، برخلاف روشهای مرســوم در طرحهای تو سعه شهری مانند خرید اجباری زمین از صاحبان و یا سلب مالکیت از آنها برای پیشبرد اهداف طرح و اجرای آن، یکی از مزیتهای طرح سازماندهی مجدد زمین میبا شد." ( حبیبی و حاجیبنده، 1388، (7 در این روش ساکن محله فر سوده به اجبار محل جدیدی را برای سکونت انتخاب نمیکند، بلکه مدتی از آنجا به صورت موقت میرود و پس از قطعهبندی جدید و ساخت محل سکونت جدید در همان محلی که سالها در آنجا میزیسته، به زندگی خود ادامه میدهد.

"محلهای که احیای موفقیت آمیز کالبدی در آن صورت پذیرفته، با مرمت مطلوب به خوبی حفظ میشود، دوده و آلودگی از ساختمانهای قدیمی زدوده میگردد، بناها بهسازی و مرمت میشوند، وضع خیابانها بهبود یافته و محله ظاهری آبرومند به خود میگیرد. همین تصویرهای مثبت است که مکانی را برای سرمایهگذاران، بازدیدکنندگان و ساکنان جذاب میکند." (حیدری و سلیمانی، 1392، (124

4. شناخت و تحلیل محله قلعه آبکوه مشهد

قلعه" یا روستای آبکوه که هنوز هم بقایای آن در زاویه شمالی فلکه راهنمایی به همین نام مشهور است کاملاً متصل به روستای سعد آباد بوده، به گونهای که یک جوی آب، دو قلعه را از هم جدا میکرده است. اما اراضی آبکوه از همان محل قلعه تا حدود فلکه یا میدان فردوسی امتداد داشته است." (سیدی فرخد، 1392، (197 محله قلعه آبکوه مشهد مربوط به حدود 300 سال پیش است. همانطور که در نقشه 1-4 ملاحظه میشود این محدوده در منطقه یک شهرداری مشهد و پهنههای بافتهای فرسوده شهر مشهد قرار دارد و خیابان شهید دستغیب از میان آن میگذرد. این محله روستایی در خارج از شهر مشهد بوده است که با توسعه شهر مشهد در بین سالهای 1345 تا 1355 وارد محدوده شهری میشود. طرح خازنی برای این محله مسکونی تراکم زیاد پیشنهاد داده است. بافت این محله در مقایسه با بافت محلههای همجوار ارگانیک است و قطعات آن ریزدانه. وضعیت مقاومت ساختمانهای این محله از نظر استقامت در برابر زلزله رضایت بخش نیست. جهتگیری قطعات نامشخص و مبهم است و هر قطعهای یک جهتگیری خاص خود را دارد. سطح اشغال قطعات اکثراً بالای 60 درصد است.

همانطور که در تصویر 1-4 مشاهده میشود، میتوان مواردی را برای این محله ذکر نمود: مانند عرض کم و ارگانیک بودن معابر و یا اینکه منازل مسکونی نمیتوانند پارکینگ خودروهای ساکنان را تامین کنند و دلیل آن ریز دانه بودن قطعات است و یا قدمت قطعات که در آن زمان اتومبیل نبوده است. همچنین درختان توت قدیمی یکی از عوامل هویتبخش به این محله است. در محله قلعه آبکوه وجود تاسیسات و زیرساختهای ضعیف و قدیمی است (به عنوان مثال تیرهای برق چوبی).

همانگونه که در تصویر 2-4 ملاحظه میشود، فضاهای ایستا، میدانچها و اخیراً قطعات تخریب شده به فضایی برای پارک خودروها بدل شدهاند. جدارههای باقی مانده از تخریب قطعات برای انجام پروژههای نوسازی تا مدتها اغتشاش بصری را موجب میشود. نداشتن
پیادهرو در کوچههای محله قلعه آبکوه از ایمنی و کیفیت این کوچهها میکاهد و بسیار خطر آفرین است. تعاملات و مراودات اجتماعی قوی در این محله.

با مشاهده قسمت بالا سمت چپ در نقشه 2-4 که مربوط به طرح جامع خازنی است محورهای شمالی-جنوبی بافت شمالی محدوده در محله قلعه آبکوه امتداد داده شدهاند و به خیابان شهید دستغیب دسترسی پیدا کردهاند که مطلوب به نظر میرسد. همچنین در این نقشه ورودی شرقی محور اصلی محله قلعه آبکوه حفظ شده است که دید مثبت این طرح