بخشی از مقاله
چکیده
امروزه یکی از اهداف عمده تحقیقات برنامهریزي شهري، دستیابی به بیشترین مطلوبیت و رضایتمندي ساکنین از کیفیت مسکن، در بافتهاي مختلف شهري میباشد. با توجه به تنوع الگوهاي سکونتی و وجود بافتهاي فرسوده بسیار در کلانشهرها، پرداختن به مسأله رضایتمندي از مسکن به منظور ارتقاء کیفیت زندگی بسیار مهم جلوه میکند؛ در پژوهش حاضر سعی شده تا با شناخت مفهوم رضایتمندي از مسکن، شاخصهاي تأثیرگذار بر کیفیت مسکن در محله آبکوه واقع در منطقه یک شهر مشهد شناسایی گردد. نتایج تحقیق نشان دهنده رضایتمندي پایین - - 2.29<3 ساکنین محله از کیفیت واحد سکونت خود میباشد. در این میان بیشترین میزان رضایت از آلودگی هواي منزل و بیشترین میزان نارضایتی از استحکام واحد سکونت در مقابل زلزله میباشد. همچنین رضایتمندي از مسکن با ایجاد 5 بار ارتباط معنادار، تأثیر پذیري نسبتاً بالایی را از ویژگیهاي اجتماعی و اقتصادي ساکنین - متغیرهاي سن، تحصیلات، جنسیت، وضعیت تأهل و شغل - داشته است. بیشترین شدت همبستگی نیز مربوط به متغیر سن و پس از آن متغیر وضعیت تأهل میباشد.
-1 مقدمه
در سال 1800 پس از میلاد، تنها 3 درصد از جمعیت جهان در مراکز شهري زندگی میکردند. شروع انقلاب صنعتی و رشد افسار گسیخته شهرها، موجب گردید که این رقم در سال 1900 به 14 درصد و در سال 2000 به حدود 47 درصد - 2/8 میلیارد نفر - برسد - . - Rahman, 2011: 62 تا سال 2025، طبق برآوردهاي بانک جهانی، 88 درصد از مجموع رشد جهانی در نواحی شهري وسیع اتفاق خواهد افتاد و 90 درصد از این رشد شهري در کشورهاي در حال توسعه جذب خواهد شد - . - Thorns, 2002: 13 چنانکه رشد شتابان شهرنشینی و شهرگرایی در این کشورها و به دنبال آن رشد مسائل اجتماعی، اقتصادي، کالبدي و فرهنگی در شهرها همچون حاشیه نشینی، ترافیک، آلودگی هوا، مسکن نامناسب، کمبود سرانهها، فقر اقتصادي و بسیاري از فاکتورهاي دیگر، ادارة این شهرها را با مشکلات جدي روبرو کرده و آن را پیچیدهتر ساخته است.
برنامهریزي جامع مسکن و سایر نارساییهایی که در زیرساختهاي اقتصادي وجود دارد از یکرو و افزایش سریع جمعیت از سویی دیگر، تأمین سرپناه در این کشورها را دشوار و چند بعدي کرده است - حکمتنیا و همکاران، . - 126 :1384 بنابر اعلام مرکز اسکان بشر سازمان ملل متحد، در سال 1996 یک پنجم جمعیت جهان فاقد خانهاي در شأن زندگی انسان بودند که دامنه گستردهاي از بی سر پناهها و خیابان خوابها تا آلونکنشینها را در بر میگرفت - پیري و همکاران، . - 120 :1391 گذر مسئله مسکن از مرحله معضل به مرحله بحران در ایران به سالهاي 1340 باز میگردد و از همین سالهاست که تحقیقات در زمینه مسکن در ادبیات فنی کشور شروع میشود. پژوهش هایی که ابتدا در بانک ساختمان و سپس در سازمان مسکن شکل میگیرند نیز حاکی از گذر مسئله مسکن از معضل به بحران هستند.
باگذشت قریب به پنجاه سال از آغاز پیدایش مسئله مسکن درکشور و شروع به تحقیقات مسکن در ایران، پژوهش مسکن شهري، دچار ضعف و نارساییهاي جدي است و هنوز در مرحله توصیف آماري باقیمانده است و جنبهي کاربردي نیافته است و تأثیر پژوهش در تدوین سیاستها و برنامه ي مسکن اگرنه هیچ، که سخت نامحسوس است. امروزه یکی از اهداف عمده تحقیقات برنامه ریزي شهري، دستیابی به بیشترین مطلوبیت و رضایتمندي ساکنین از کیفیت مسکن، در بافتهاي مختلف شهري میباشد. چرا که محلهها و بافتهاي یک شهر از امکانات و عوامل رشد مساوي در طول زمان برخوردار نبوده و نیستند و همین امر سبب به وجود آمدن تفاوتهاي آشکاري در سیماي سکونتی آنها شده است. این تفاوتها در بافت جدید در قالب مدرنیسم و در بافت قدیمی در قالب فرسودگی نمود یافته است.
بافتهاي فرسوده که در ابتداي پیدایش، کیفیت زندگی در آنها مطلوب بوده، به تدریج انطباق پذیري خود را با حوزه پیرامون از دست میدهند. در این محلهها با گذر زمان از کیفیت مسکن کاسته میشود. واحدهاي مسکونی به واحدهاي کوچکتري تقسیم میشود و ازدحام و اجاره پایین، به شرایط نامطلوب منجر شده است، به طوريکه کیفیت زندگی در این نواحی را کاهش داده است. مسکن در بافتهاي فرسوده گرچه در گذشته داراي عملکردي متناسب با نیاز افراد بوده، اما امروزه و به مقتضاي زمان دچار کمبودهایی گشته و آنگونه که میبایست جوابگوي نیازهاي ساکنین خود نمیباشد. شهر مشهد به عنوان یکی از شهرهاي بزرگ ایران، داراي تاریخی بس طولانی در سکونت میباشد. ویژگیهاي سکونتگاهی این شهر، در طول تاریخ دستخوش تغییراتی گردیده، اما از حدود دهه 1350 رشد شتابانی یافته و به دومین کلانشهر کشور تبدیل شده است. به دلیل قدمت زیاد و گسترش فضایی بیرویه و بدون برنامه، بافتهاي فرسودة زیادي را در خود و پیرامون خود جاي داده، که عمدتاً این بافتها به لحاظ مسکن داراي معضلات و مشکلات فراوانی میباشند.
