بخشی از مقاله
بررسي ضوابط طراحي و ساماندهي فضاهاي زيارتي توريستي با بررسي مجموعه ي امامزاده محسن ( ع ) درهمدان
چکيده
در جوامع انساني خصوصا جوامع مذهبي نظير جامعه ي ما رابطه ي بين انسانها و مسائل مذهبي بايد همواره در درجه ي بالايي از اهميت باشد.توجه به اين مساله موجب ترويج دين داري و رضايت معنوي و حرکت جوامع به سمت معنويات مي شوددر اين پژوهش سعي شده است که به جمع آوري اطلاعاتي پيرامون ضوابط و مقررات ساماندهي و طراحي فضاهاي مذهبي و زيارتي هم از نقطه نظر آداب زيارت و هم از نقطه نظر اصول معماري و شهرسازي پرداخته شود و جهت بهبود وضعيت اين فضاها اصولي گردآوري شده است ..سپس به بررسي مجموعه امامزاده محسن (ع ) همدان به عنوان يک مجموعه ي زيارتي , تفريحي و توريستي پرداخته شده است . سوال اصلي اين است که آيامشکلاتي در طراحي اين مجموعه وجود دارد؟ وآيا مي توان اين مشکلات را برطرف کرد؟ درادامه طرح ساماندهي مجموعه به طوريکه هم متناسب با انجام فرائض ديني بوده و هم جوابگوي گذراندن اوقات فراغت و تفريح باشد ارائه شده است .دليل انتخاب اين موضوع اهميت مذهبي بالاي اين مجموعه درميان مردم استان و نيز قرارگيري آن در منطقه ي ييلاقي دامنه ي کوه الوند و تبديل آن به يک منطقه ي گردشگري مهم است .هدف از انجام اين پژوهش جهت دهي استفاده هاي پراکنده و نامنظم موجود در اين مجموعه وخلق فضايي معنوي در محيطي طبيعي وبالابردن رضايت معنوي زائرين است . در اين تحقيق توصيفي ،تحليلي,ميداني به بررسي اين معضلات و راه حل هاي آن ها خواهيم پرداخت .
واژگان کليدي :" فضاهاي زيارتي توريستي " ,"ضوابط معماري"," زيارت ","گردشگري","سامان دهي ","امامزاده محسن "
مقدمه :
شــــايدمهمترين مفهــــوم فرامــــوش شــــده در معمــــاري و ک شهرســازي ايــران مفهــوم فضــا باشــد, بازيــابي و ســاماندهي ايــن مفهــوم نيازمندبررســي در فعاليــت هــاي مربــوط بــه فضــا, شــناخت وضــع موجــود, شــناخت نيازهــاي انســان و از همــه مهــم ترمحــور
• ي اصلي زندگي اسـت تـا بتـوان فضـايي در خـور هويـت طراحـي کـرد. لا در ايــن راســتا بايــد در ابتــدا اهــداف خــود را ازپــژوهش مشــخص و کنيم .
اهـداف :بـالا بـردن شـور و شـوق معنـوي در اسـتفاده از ايـن فضـا, ت جهــت دهــي اســتفاده هــاي پراکنــده و نــامنظم موجــود از طريــق • ا خلق فضـايي متناسـب بـا زمـان و مکـان , خلـق فضـايي معنـوي در ف محيطــي طبيعــي ,ايجــاد تصــوير مناســب از مفهــوم زيــارت بــا بــالا • ا بــردن رضــايت زائــرين ,تقويــت حرکــت و پويــايي مجموعــه ,ايجــاد ح هويــت معنــي دار و متناســب بــا فرهنگ ,ســعي بــراي ارائــه ي ايــده • ا هايي که جنبه ي اقتصادي دارند و ... ک
و
اهميــت و ضــرورت موضــوع : در جوامــع اســلامي ، رابطــه ي • ا تنگـاتنگي بـين فعاليـت انسـانها و فضـاهاي مـذهبي وجـود دارد کـه • ا اين مسئله همـواره مـورد توجـه معمـاران و شهرسـازان بـوده اسـت . خ باتوجه به کثرت زائـرين ايـن بقعـه متبرکـه ، وجـود آرامگـاه قـديمي • ج و گورســتان محلــي، قرارگيــري ايــن مجموعــه در دامنــه هــاي ن سرســبزالوند و تبــديل ايــن منطقــه بــه يــک منطقــه ي توريســتي • ا تفريحــي و نيــز تنــوع زيــاد و کيفيــت بــالاي محصــولات کشــاورزي و اين منطقه رفت و آمـد بـالايي در ايـن محـدوده صـورت مـي گيـرد . • پ باتوجـه بـه کمبـود فضـاهاي جنبـي و خـدماتي و کمبـود فضـاهاي س اصــلي و زيارتگــاهي ، کمبــود فضــاهاي تجــاري مناســب و عــدم ه توجه به امکانات مورد نيـاز بـراي توقـف کوتـاه يـک شـبه يـا بيشـتر • س بـراي زائـرين علاقـه منـد، نيـاز بيشـتري بـه تحليـل ايـن مجموعـه م احســاس شــد. هــم زائــرين داخلــي و هــم زائــرين از کشــورهاي • ب همجـوار عربـي بـه ايـن منطقـه مراجعـه مـي کننـد از ايـن رو ايـن م امامزاده از امـامزاده هـاي در سـطح ملـي محسـوب مـي شـود. داراي ک ـيش از ٥٠٠٠٠ نفـر زائـر در سـال مـي باشـد کـه حـدود ٤٠٠٠٠ فر آنها در تابستان مي باشند. ]١[
احکام و ضوابط طراحي معماري بر اساس موضوع زيارت :
عناي لغـوي زيـارت ب ه ش ه اده ي ب ب ه ه ه دب ش ه ک رف ه ع دييب اب ت ا ف ب دط ن ي خ وان ن ]٢[
باتوجه به اهميت و موضوع زيارت در نزد مسلمانان ايجاد فضايي ه در خور مسئله ي زيارت باشد مورد توجه قرار مي گيرد. يک راحي که حائز ويژگي هاي زير باشد. کي از آداب زيارت پاک و طاهر و باوضو وارد شدن به امامزاده است .لذا زم است که توالت و وضوخانه ها در خارج از معماري امامزاده و قبل از ارد شدن به حرم و صحن ها تعبيه شود.
يجاد معماري متقارن و متعادل از نوع معماري سنتي
ستفاده از رنگ ها و فرم هاي گرم در معمـاري داخلـي بنـا بـه منظـور قويت و تحريک محبت زائرين
يجاد المان هايي با ديد از دور به منظور ايجاد ارتباط و اشتياق قلبي در رد
يجاد فضاهاي حرکتي پياده و بـا وسـعت زيـاد بـه مظـور جلـوگيري از واس پرتي زائر از موضوع اصلي حرکت يعني زيارت
يجاد فضاهايي مانند حـوض آب بـا فـواره هـاي يکسـان و تکـراري بـا شيدگي از طرف فرد به سوي حرم و القا پاکي که تعبيـري از غسـل و ضو است به زائر
ستفاده از گل و بوته هاي معطر در داخل سايت و مخصوصا حرم مطهر يجاد فضاهاي وسيع جهت مکث زائـرين بـراي اذن دخـول خواسـتن و واندن زيارت و جلوگيري ازايجاد مزاحمت براي عابرين بانمازگزاران دا نمودن راهروهاي حرکتي و محل هاي خواندن دعا و زيارت نامـه و ماز جهت افزايش تمرکز فرد در امر زيارت
يجاد يک معماري با نيروي انساني ارزان قيمت و ايجاد اشتغال عمومي رفع تخصصي کردن و پيچيده سازي کارها
رهيز از احـداث معمـاري هـاي شـاهانه و متکبرانه ،اسـتفاده از مصـالح نتي و بوم آور و قابل برگشت به طبيعت مانع بوجود آمدن اين ويژگي ا مي شود.
اماندهي فضاهاي موجود کنوني و احداث فضاهاي جديد بـه گونـه اي تذکر فلسفه ي زيارت باشد.
ا توجه به همـراه داشـتن اسـباب و وسـايل زيـارت توسـط زائـر بايـد جموعه و تمام اجزا آن از جمله زائرسرا ،محل هاي اطـراق و ... فضـاي افي براي جاسازي اين وسايل داشته باشد
• اختصاص فضاهاي جدا جهت زيارت ، دعا ونماز براي زنان و مردان
• ايجادضريح بـزرگ ومناسـب درصـورت امکـان بـه جهـت جلـوگيري از فشردگي زياد زائران يه يکديگر و عدم ايجاد مزاحمت براي همه ي افراد
• ايجاد محل هاي مناسب جهت قرار گيري کتب ادعيه و مفاتيح . قرآن و مهر جهت جلوگيري از بي حرمتي به آنها
• ايجاد محلي جهت انجام فريضه ي نمـاز جماعـت در کنـار مرقـد و نـه جداي از آن
• لازم است که حرم و فضاي سايت تميز و پـاکيزه باشـدتا شـوق رجعـت دوباره زائر به اين مکان افزوده گردد.
• ايجاد راهروهاي دو طرفه ي رفت و برگشت جهت تسهيل و يـک سـويه کردن حرکـت و جلـوگيري از حـواس پرتـي زيـارت کننـده از موضـوع زيارت [٣]
ضوابط طراحي محوطه ي امامزاده محسن :
ضــوابط طراحــي معــابر پيــاده :بايــد بــراي ماشــين هــاي اورژانس و آتش نشاني ورودي در نظـر گرفـت بـه نحـوي کـه امکـان دسترسـي بـه همـه ي نقـاط راداشـته باشـند. معمـولاً حـد متوسـط شــريان دسترســي درجــه ٢ (بــين ناحيــه اي) مــي توانــد بــين ١٨و حـداکثر ٢٥ متـر برسـد .عـرض پيـاده روهـا نبايـد کمتـر از ٣ متـر باشد ودرگردشگاه هاي بـزرگ عـرض پيـاده رو مـي توانـد تـا ٦ متـر هم برسد.نصـب هـر نـوع وسـيله بـا تـابلو اعلانـات ,آبخـوري, سـطل زبالـه , صـندوق پسـت ,باجـه تلفـن , علائـم جهـت يـابي ,صـندلي , نبمکــت و... در عــرض مفيــد پيــاده رو ممنــوع مــي باشــد.رعايت فاصـله اي برابـر بـا ٩٠ سـانتي متـر بـيش از عـرض مفيـد معـابر در مخل اسـتقرار آبخـوري ضـروري اسـت . پـيش بينـي ضـوابط مربـوط بـه صـندلي چـرخ دار در پبـاده رو هـا الزامـي اسـت .لحاظ سـرپوش هــاي متخلخــل بــر روي مــوارد تاسيســاتي ( بــرق و فاضــلاب ) بــا ســـوراخهايي بـــه قطـــر حـــداکثر ١٣ تـــا ١٥ ميليمتـــر ( بـــراي جلوگيري از فـرو رفـتن نـوک عصـاب نابينايـان ).معـابر داراي پـيچ و خم بايد حداقل از فاصـله ي ٣ متـري پـيش از تغييـر مسـير چـنس کفپــوش راه بــا جــنس قبلــي متفــاوت باشــد.( هشــداردهنده بــراي نابينايــان ).مــي بايســت در نظــر داشــت کــه طراحــي جرئيــات مسيرها و معـابر هماهنـگ بـا معمـاري اطـراف باشـد.مي بايسـت بـا توجه به شرايط آب و هوايي منطقـه بـين سـايه و نـور آفتـاب تـوازن مناســب رعايــت شــود.فراهم کــردن نــور کــافي بــراي مســيرها در طــول شــب بــا توجــه بــه ســاختار اجتمــاعي و ايمنــي فضــا الزامــي اسـت .هنکام طراحـي بايـد شـرايط و ضـوابط نظافـت معـابر در نظـر گرفته شود. [٤]
ضــوابط طراحــي پلــه :اســتفاده از پلــه يــا ســطح شــيب دار جهت اتصال از سطحي بـه سـطح ديگـر بـوده و اگـر شـيب تندباشـد اسـتفاده از پلـه الزامـي اسـت .ارتفاع مناسـب پلـه ١٢ تـا ١٥ سـانتي متراسـت و هـيچ وقـت نبايـد از ٢٠ سـانتي متـر بيشـتر ياشـد.اندازه کف پله حـداقل ٣٠ سـانتي متـر مـي باشـد.اندازه ي طـول پلـه مـي بايست حـداقل ١٢٠ سـانتي متـر باشـد.(عرض شـانه بـه شـانه ي ٢ عــابر پياده ).تعبيــه ي پــاگرد بــين پلــه الزامــي اســت و عــرض آن حداقل ١٢٠ سـانتي متـر مـي باشـد.جنس مصـالح بـه کـار رفتـه در پله به علت تردد زيـاد بايـد مقـاوم بـه فرسـودگي و سـاييدگي باشـد.
[5]
ضــوابط طراحــي رمــپ :رمــپ انتقــال از ســطجي بــه ســطح ديگر بدون پله اسـت .عـلاوه بـر معلـولين , افـراد سـالخورده ,چـاق و کودکان نيز ممکـن اسـت نتواننـد از پلـه هـا بـالا برونـد ؛ لـذا ايجـاد رمــپ در محــيط هــاي عمــومي الزامــي است .مشخصــات رمــپ هــا
:عرض رمپ بـراي معلـولين حـداقل ٩٠ سـانتي متـر اسـت . حـداکثر شـيب مجـاز: ٨% حـداکثر طـول رمـپ : ٩ متـر . حـداقل عـرض پــاگرد رمــپ ١٢٠ ســانتي متــر . شــيارهاي ســطح رمــپ بــا زا.يــه ي٣٠ درجه و فاصله ي بين شيارها ٠.٥ متر مي باشد. [٥]
ضــوابط کفســازي:کــف ســازي بيرونــي ,يکــي از بــا اهميــت ترين مـواردي اسـت کـه طـراح منظـر بايـد نکـات مربـوط بـه آن را بايــد در نظــر داشــته باشــد. چــه از يــک ســو از نظــر جنبــه هــاي زيبـايي و همگـوني بـا عناصـر طبيعـي قابـل توجـه اسـت و از سـوي ديگــر جنبــه هــاي عملکــردي آن بــه عنــوان پوشــش فضــاهاي مختلف مسـيرها نقـش آن را برجسـته مـي کنـد.در ايـن ميـان نـوع مصــالح و تنــوع آن ميتوانــد نقــش تعيــين کننــده اي در تفکيــک فضــاها و بيــان نظــم و سلســله مراتــب و بافــت آنهــا بــه عهــده گيرد.[٦]
درانتخــاب مصــالح بايــد مــوارد زيــر را در نظــر گرفــت : اســتفاده مراجعــه کننــدگان (همچنــين خطــوط مناســب و علائــم راهنمــايي منع کننده براي آنهـا) , مـوارد بـه کـار رفتـه شده (سـاخت , هزينـه ي نگهــداري و يــا تعــويض ) ,اســتحکام (مقاومــت در برابــر تــردد ) , اتصال (قابل ديـد , عملـي و مصـالح مربـوط بـه سـاخت ) ,درزگيـري (رنــگ , پهنــا و جــنس مصــالح ) ,ســاخت (انعطــاف پــذيري يــا انعطــاف ناپــذيري , ميــزان تحمــل وزن ) , مــواد پــيش ســاخته در مقابل مـواد سـاخته شـده در محـل ( مرغوبيـت , نيازهـاي مخصـوص محلي ), تناسب ميان مصالح و معماري و طرح .
حفره هايي که ديگر مـورد اسـتفاده نمـي باشـند بايـد پـر و درپـوش آنها برداشته شود.تا جايي کـه ممکـن اسـت بايـد محـل درپـوش هـا بـا سـنگفرش همـاهنگي داشـته باشد.سـطح درپـوش بايـد بـه گونـه اي فــرو رفتــه باشــد کــه بتــوان آن را نيــز ســنگفرش کــرد. جــداره هاي درپـوش بايـد محکـم و در برابـر صـدمات عمـدي مقـاوم باشـد.
سطح درپوش بايد لغرنده نباشد. [٧]
ضوابط طراحي مبلمان :مبلمـان شـامل عناصـري مـي گـردد کـه رفـاه و امنيـت مـراجعين را تـامين کنـد و عملکـرد فضـاها را تحقـق ميبخشــد.وظايف عمــده ي ميلمــان :هــدايت , کنتــرل , امنيــت
•ارتبــاط , راحتــي , تبليغــات ,تــزيين و تفــريح . در تعيــين مبلمــان لازم اســت نکــات زيــر مــورد نوجــه قــرار گيــرد: راحتــي, دوام ,
• سادگي فـرم , سـادگي اجـزا , سـهولت نگهـداري , مقاومـت در برابـر خرابکــاري هــاي احتمــالي . ضــوابط :در معبــر اصــلي هــر ٦٠متــر
• يــک نيمکــت قــرار داده شــود.در معبــر فرعــي هــر ٨٠متــر يــک نيمکت قرار داده شـود.تا حـد امکـان مبلمـان را بـه صـورت گروهـي و برحسـب کـاريرد و فرهنـگ محلـي بـا فواصـل حـداقل يـک و نـيم متــر از يکــديگر بکارببريــد. شــرايط آب و هــوايي را در انتخــاب مبلمـان در نظـر بگيريـد. سـطل هـاي زبالـه در نزديکـي ورودي هـا قرار بگيرند. در قرار دادن آلاچيق ها حريم در نظر گرفته شود.
• هويـت مکـان مبلمـان شـهري: از ديـدگاه طراحـان , انتخـاب و
طراحي مناسب مبلمـان شـهري حفـظ هويـت مکـان و نمـود بيشـتر آن را ممکــن مــي ســازد.مبلمان از جملــه مؤلفــه هــاي مطــرح درطراحــي مجموعــه و بــه عنــوان جزئــي از کــل مجموعــه تعريــف کننده ي هويت و ساختار آن است . [٨]
ضوابط سيستم هاي رو شنايي :از نقطه نظر رواني ,چگونگي حضــور نور در محيط تقش بســيار تعيين کننده اي در چگونگي کنش
• ها و واکنش ها دارد.طراح و بهره بردار از سيستم روشنايي بايد براي دستيابي به يک طراحي خوب موارد زير را در نظر بگيرد: انتخاب لامپ و چراغ با راندمان بالا,دارا بودن برنامه تعمير و نگهداري منظم ,انتخاب مناسب ارتفاع نصب چراغ هاب روشنايي و محل استقرار انها, الگوهاي کلي نورپردازي
• جهت يابي: موقعيت و مکان قرارگيري چراغ ها ميتواند الگوي واضـحي
براي استفاده کنندگان ازفضا ايجاد کند.
• نقاط تأکيد: تقاطع ها , نقاط حساس , پله ها , ورودي ها ,بناي شاخص و ... بايد در نورپردازي به نحوي بيان شـــوند که تقدم , شـــکل و طبيعتشان برجسته و آشکار باشد. چنين نقاطي علاوه بر تقويت بصري محيط قرارگيريشـــان مي توانند به عنوان نقاط راهنما و هدايت ايفاي نقش کنند.
مکانيابي روشنايي: فواصل , ارتفاع و پراکندگي چراغ ها به نحوي باشد که باعث ايجاد سايه هاي درختان نشود و نور يکنواختي حاصل شود.
همچنين علاوه بر روشنايي سطوح افقي , روشنايي سطوح عمومي نيز بايد تأمين شود .کوتاه تر شدن پايه ي چراغ ها و نزديک شدن آنها به هم باعث ايچاد روشنايي يکنواخت مي شود در نتيجه احساس امنيت بيشتر مي شود.
ايمني : علاوه بر طراحي با نور ضـــعيف , نورهاي خبره کننده و گاهي اوقات نورهايي در ارتفاع پايين نيز مي تواند خطرآفرين باشد.
خيره کنندگي: خيره کنندگي روشنايي يکي از عوامل بازدازنده بينايي خوب است و مي تواند توسط هرلامپي با هر ابعادي ايجاد گردد.
ميزان پايين نور: اساسأ نور کم مي تواند خطرناک باشد. اگر نور کافي براي حفاظت افراد تامين نگردد اختمال خطرات و آســـيب هاي جدي وجود دارد. مخ صوصا نور مکافي براي محل هايي که انتظار مي رود داراي ترافيک بالاي تردد عابرين باشـــد مثل زمين هاي بازي و مکان هايي که جمعيت زيادي را جذب کنند ضروريست .البته بايد در نظر داشت که روشنايي زياده از حد در يک منطقه نيز مي تواند باعث ايجادخيرگي شود که آن هم به نوبه ي خود خطرناک است .
امنيت : تاريکي و يک محيط ناآشـــنا مي تواند حس ترس و عدم امنيت را در ذهن القا کند.براي ايجاد حس امنيت در کاربران بايد فضـــاهاي مخفي و تاريک و ســـايه هاي متراکم باقرارگيري چراغ به حداقل برسد.
حفاظت : براي بالا بردن حفاظت و امنيت بهتراســـت به جاي تمرکز روشنايي روي جزئيات بايد به نورپردازي نماهاي عمودي و ورودي ها و نقاطي که نياز به حفاظت دارند بيشهر اهميت داده شود.
هويت بخشي :دستيابي به يک طراحي سازگار و پايداز ميسر نمي شود جز با شناسايي عناصر و عوامل هويت بخش به يک محيط و منظر و بکارگيري ساختارهاي مشابه و هماهنگ با آنها و در نورپردازي منظر نيز توجه به هويت محيط و شناسايي الگوي روشنايي سازگار با محيط اهميت بسزايي دارد.[٩]
ضــوابط تــأمين آب آشــاميدني :آب آشــاميدني موجــود در انـــواع آبخوريهـــا بـــر اســـاس آزمايشـــات کيفيـــت آب بايـــد اســتانداردهاي لازم را دارا بــوده و آلــودگي فيزيکــي و شــيميايي نداشــته باشــد.تعداد آبخوريهــا بــا توجــه بــه شــرايط اقليمــي و جمعيت اسـتفاده کننـده از پـارک تـأمين مـي شـود.آبخوريها از نظـر ارتفـــاع بايـــد قابـــل اســـتفاده بـــراي کودکـــان و بزرگســـالان •
باشـــند.رعايت مســـائل بهداشـــتي در مـــورد آبخوريهـــا الزامـــي است .[١٠]
•
ضوابط آبياري :انتخاب و طراحي ســيســتم آبياري در درجه ي اول به فاکتورهاي زير بســتگي دارد : نيازهاي آبي گياهان , کيفيت و ميزان دسترسي به آب , توپوگرافي و شيب سايت , اقليم , محدوديت هاي بودجه
ضوابط مکان يابي و طراحي سرويس هاي بهداشتي : براي تعيين شــمار ســرويس هاي بهداشــتي , لازم اســت حداکثر شــمار مراجعين مورد توجه قرار گيرد.براي هر ٢٥ ملاقات کننده در روز يک دستگاه سرويس بهداشتي بايد در نظر گرفت .پيش بيني سرويس هاي مردانه وزنانه و معلولين در مجموعه الزامي اســــت .در نظرگرفتن استانداردهاي رسمي و بين المللي در طراحي سرويس هاي بهداشتي ضرورياست .به طور کلي دراستقرار سرويس هاي بهداشتي بايد به نکات زير توجه شــود: ويژگي هاي هر محل , جهت باد , قبله , ســطح آبهاي زيرزميني , ديد و منظر , مراکز تجمع [١١]
ضوابط طراحي فضاي بازي کودکان :
• سرانه فضاي لازم براي هر کودک در فضاي بازي ١.٤ مترمربع است .
• مصالح مناسب درزمين بازي :خرده چوب , ماسه ,شن وسنگريزه .کفپوش هاي گياهي مقاوم , مواد غير معمول مثل کاه و مواد پلاستيکي
• گياهان : ازگياهان حســاســيت زا و تيغ دار بايد دوري کرد. ميتوان از درختاني که جلب توجه پرندگان را مي کننداســـتفاده کرد.از گلهاي مقاوم در برابر ضربه بايد استفاده کرد.
• نکات ايمني: زمين بازي نبايددرمعرض خيس شــدن ياشــد. بايدبدون زاويه و تيزي وگوشه باشد.دور کردن وسايل بازي از محل عبور و مرور
• فضــاي بازي: بزرگ و متنوع باشــد. وســايل بازي جالب توجه براي سنين مختلف باشد. از ترافيک و توالت و ... دور باشد.اندازه ي وسايل بازي متناسب با سن بچه ها باشد. [١٢]
ضوابط طراحي کاشت گياهان : ويژگيهاي گياهان عبارتند از: رنگ : مي تواند توجه افراد را به خود جلب کند , احســاســات راتحت تاثير قرار دهد. يک اتمســـفر بوجود آورد و تأثيرات خودش را در يک ترکيب بيافريند.
فرم : انتخاب شـــکل گياهان باعث تشـــکيل ويژگي کلي يک فضـــاي خارجي ميشــود و در صــورت ترکيب با ديگرعناصــر طراحي مي تواند کيفيت کلي محوطه سازي را مشخص سازد.
بافت : اســتفاده از بافت موجب ايجاد هماهنگي يا ناهماهنگي در منظر مي گردد .اصول تعادل , تنوع و سادگي بر بافت تاثير مستقيم دارند.
اندازه : تنوع در اندازه گياهان خود وسـيله ي مهمي در ايجاد تاکبد مي باشد. [١٣]
ضوابط طراحي پارکينگ :
جهت دهي پارکينگ بايد طوري باشـــد که يهترين و ســـريع ترين و درعين حال ايمن ترين دسترسي به کاربري راممکن سازد.پنهان بودن پارکينگ از ميدان ديد مستقيم رعايت شود.(باحفاظ گياهي يا اختلاف ســـطح يا...)اســـتفاده از چند پارکينگ کوچک به جاي يک پارکينگ بزرگ . طول پارکينگ ٤.٥ تا ٥ متر و عرض عمود بر امتداد پارک
٢.٥ تا٣.٥ متر. اگر پارکينگ شب ها نيزاستفاده شود بايد روشنايي آن تامين شـــود.ميانگين شـــدت روشـــنايي ١٠ لوکس مي باشـــد.
درپارکينگ استفاده از چراغهاي پايه بلند (١٥ متر و بيشتر توصيه مي شـود.)محل پارک معلولين رانيز ميتوان با نورپردازي متفاوت مشـخص کرد. [١٤]
فضاي سبز در گور ستانها: احداث فضــاها و ســطوح ســبز در گورستان ها با توجه به نقش رواني آن توام با ايجاد رفاه حاصل از ايجاد سايه انداز فضاي سبز براي اجتماعات ضروري است . [١٥]
ضوابط طراحي براي معلولين : حداکثر شيب رامپ با طول کمتر از ١ متر، ١٥ در صد است و رامپ با بيش از يک متر طول تابع مقررات سطوح شيبدار خواهند بود.در رامپ جدول هايي که داراي بريدگي در دو طرف هسـتند حداکثر شـيب بريدگيها بايد ده درصـد باشـد. رامپ جدول نبايد در مســـير حرکت و توقف اتومبيل پيشـــروي داشـــته باشد.حداقل عرض رامپ جدول به استثناي بريدگيهاي کناري آن ٩٠ ســانتيمتر باشــد. به منظور پياده شــدن افراد معلول از وســيله نقليه سواري و نيز سوار شدن آنان در خيابانهاياصلي شهر، ايجاد خليج (پيشــرفتگي ســواره رو در پياده رو) به عمق حداقل ٣.٥ متر و به طول حداقل ١٢ متر با ارتباط مناسب با پياده رو الزامي است .[١٦], [١٧]
شناخت استان همدان :
خلاصه اي از تاريخ استان و شهر همدان : همدان يکي از شهر هاي غربي و کوهستاني ايران مي باشد که در استان همدان و در دامنه کوه الوندواقع شده است . همدان يکي از شهرهاي تاريخي -فرهنگي و توريســتي ايران به شــمار مي رود. اين شــهر در ســيصــد و شــصــت کيلومتري جنوب غربي تهران ، در ارتفاع ١٨٠٠ متري از سطح درياقرار دارد.
