بخشی از مقاله
چکیده:
ویژگیهای اقلیمی و عناصر غالب آن در پراکندگی فضایی و شکل گیری رفتار محیطی گردشگران نقش تعیین کننده ایی ایفا میکند تا آنجا که امروزه مطالعات و بررسی های بیوکلیمایی انسانی، پایه واساس برنامه ریزی شهری ،عمرانی ، معماری، جهانگردی و غیره است. در این پژوهش، آسایش یا عدم آسایش انسان در بستان مدل ها و شاخص های اقلیم توریستی - - TCI ، نظر متوسط پیش بینی شده - PMV - و دمای معادل فیزیولوژیک - PET - با استفاده از داده های آماری 20 ساله 1990 - تا - 2010 مورد بررسی قرار گرفت و بهترین زمان برای انجام فعالیت های محیطی و گردشگری در این شهر تعیین شد .
نتایج نشان داد که شاخص های بیوکلیمایی مورد استفاده، توانایی آشکار سازی و تعیین تقویم زمانی مناسب گردشگری در منطقه را دارند وبا وجود تفاوت های جزیی، نمودهای نسبتا همگونی از کلیماتوریسم این شهر ارائه می دهد. بررسی های نشان داد که بستان در طول سال با داشتن تنوع بیوکلیمایی، از شرایط داغ تا بسیار خنکی بر خورداراست؛ طی فصول بهار وتابستان از محدوده آسایش زیست اقلیمی خارج است وبا آغاز فصل پاییز در ماههای گذار از گرما به سرما - مهرماه - اقلیم آن به شرایط آسایش انسانی نزدیک میشود. در اواخر پاییز وسراسر زمستان با شرایط منحصر به فرد آسایش انسانی، بهترین شرایط زیست اقلیمی برای فعالیت های محیطی وگردشگری در بستان فراهم است.
-1 مقدمه :
شناخت پتانسیلهای اقلیمی، بعنوان بستر فعالیتهای انسانی، پایه و اساس غالب برنامه ریزی های محیطی و آمایش سرزمین را تشکیل میدهد؛ چنانچه تضمین توفیق کامل غالب برنامه ریزی های توسعه شهری، عمرانی، سکونتگاهی، معماری و جهانگردی هنگایی بدست می آید که با شناخت آب و هوا و استفاده از توانهای گوناگون آن همراه باشد. یکی از عوامل مؤثر بر زندگی، آسایش و سلامتی انسان، شرایط جوی و اقلیمی است که امروزه در قالب شاخه ای از علم با عنوان زیست اقلیم انسانی مورد بررسی و مطالعه قرار می گیرد - محمدی،. - 73 :1387 بیوکلیماتولوژی، علم مطالعه و ارزیابی تأثیر آب و هوا بر روی موجودات زنده اعم از گیاهان، جانوران و انسان است.
با توجه به این گرایش منظور از شرایط آسایش، مجموعه شرایطی است که از نظر حرارتی برای80 درصد از افراد مناسب باشد؛ یا به عبارت دیگر انسان در آن شرایط احساس گرما و سرما نکند. حالت خنثی بودن حرارتی نیز شرایطی است که ارگانیسم انسانی می تواند بیلان حرارتی خود را به بهترین شکل موجود حفظ کند، بدون اینکه دچار کمبود یا مازاد انرژی شود. در شکلگیری شرایط آسایش انسان از دیدگاه اقلیمی چهار عنصر دما، باد، رطوبت و تابش نقش عمدهای دارند.
در این این عناصر دما و رطوبت تأثیر بیشتری در سلامت و راحتی انسان دارند و به همین دلیل بیشتر مدلها و شاخص های سنجش آسایش انسان بر این دو عنصر استوار شده است. طی سالهای اخیر روش ها و مدلهای گوناگونی برای شناخت و درجه تأثیر عناصر اقلیمی بر روی ارگانیسم انسان ابداع شده است و در مورد سنجش شرایط آسایش و راحتی انسان پژوهش های متعددی انجام شده است.
- بودن و گراب1، - 2005 نیز به بررسی آسایش حرارتی در پنج شهر تونس از دو منطقه پرداختند. آنها در تحقیق خود از حدود 200 نفر در خصوص شرایط زندگی طبیعی خود در محیط کار و محل زندگی در هر ماه از یک سال سوال کرده و نتایج آن را با شاخصهای آسایش حرارتی مقایسه کردند. نتایج مطالعه نشان دهنده وجود ارتباط معنیدار بین شرایط آسایش حرارتی اعلام شده با شاخصهای آسایش حرارتی بوده است. - توی2، - 2007 به مطالعه و تعیین آسایش بیوکلیماتیک در شهر ارزروم در سه منطقه شهری، روستایی و شهری جنگلی ترکیه پرداختند و نتیجه گرفتند که مناطق شهری جنگلی سازگاری بیشتری با شاخص آسایش حرارتی مورد استفاده دارد.
در سالهای اخیر مطالعه اقلیم شناسی استراحتی اریزونای آمریکا - هارتز3، - 2006، مطالعه آسایش حرارتی در دریاچه سان مون4 تایوان - لین و ماتزاراکیس5، - 2008 و تعیین آسایش زیست اقلیمی در مسیر ارض روم با سیستم اطلاعات جغرافیایی - زنگین6، - 2009 انجام شده است. دب و همکاران - 2010 - در مقاله ای با عنوان بررسی آسایش حرارتی در محل پایانه راه آهن در هند، بیان نمودند که یکی از جنبه های مهم در خصوص رضایت مسافر در این مکانها وجود یک محیط قابل قبول گرمایی است لذا با به کارگیری شاخص PET به ارزیابی رضایت مسافران در ایستگاه جنوب هند در ماه ژوئن پرداخته اند پینگ لین و همکاران - - 2010در مقاله ای با عنوان اثر سایه در دراز مدت بر آسایش در فضای باز - مطالعه موردی: تایوان - با استفاده از شاخص PET و SVF - درصد آسمان باز - نشان دادند که مقادیر بالای SVF در تابستان و مقادیر پائین آن در زمستان باعث ناراحتی انسان میشود.
- پری 7، - 2010 در پژوهشی وضعیت اقلیم گردشگری در مناطق گرم و خشک بویژه نواحی مدیترانه ای را مورد مطالعه قرار داد و نشان داد که بدترین شرایط در این نواحی برای گردشگر زمانی است که موج هوای گرم این مناطق را تحت تأثیر قرار می دهد طی سالهای اخیر تحقیقات زیادی در رابطه با فعالیت گردشگری در ایران انجام شده است مانند: - بذرپاش، - 94:1387، - ساری صراف، - 63:1389، - فرج زاده و احمد آبادی، - 32:1389 و - فرج زاده و ماتزارکیس7،. - 545:2009 - اسماعیلی و گندمکار، - 1:1389 شرایط اقلیم آسایشی چهار شهر اصلی گردشگری مشهد، اصفهان، رشت و کیش را به وسیله شاخص دمای معادل فیزیولوژیک - - PETارزیابی نموده اند و یافتند که بهترین مقصد برای گذراندن سفرهای نوروزی جزیره کیش است.
اولویتدومِ مسافرتهای نوروزی، ازآنِ رشت است. شهرهای مشهد و اصفهان در هنگام تعطیلات نوروزی داراری محدودیت تنش سرمایی هستند .برای مسافرتهای تابستانه شهرهای مشهد و رشت تنها نیمه دوم شهریور ماه شرایطنسبتاً مناسب دارند .جزیره کیش و اصفهان در طی این زمان به دلیل دارا بودن تنشهای گرمایی توصیه نمیگردند . جزیره کیش طی فصل سرد سال در شرایطکاملاً آسایش و مناسبی قرار دارد و بهترین مقصد برای گردشگران زمستانی است. - غیور، - 1390 اقلیم آسایش گردشگری استان چهارمحال و بختیاری را بر اساس شاخص TCI بررسی کرده و به این نتیجه دست یافتند که ماههای می،جولای و ژوئن بهترین شرایط را برای حضور گردشگران دارد.
شهر بستان به لحاظ وجود تنوع و تعدد جاذبه های طبیعی، صنعتی و مناطق عملیاتی از شرایط منحصر به فرد گردشکری بویژه برای راهیان نور برخوردار است. بر این اساس ضمن تاکید بر ضرورت شناخت و ارزیابی اقلیم آسایش آن، در پژوهش حاضر سعی شده است تا ضمن بهره گیری از معتبرترین مدلهای تجربی، شرایط اقلیم زیستی شهر مذکو از نظر کیفیت حرارتی و آثار فیزیولوژیکی مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد و الگوی مناسبی به منظور تعیین درجه آسایش - راحتی - ، یا عدم آسایش در طول ماهها و فصول مختلف برای برنامهریزی محیطی و گردشگری ارائه گردد.
-2 داده ها و روششناسی
شهر بستان با وسعت 1100 هکتار یکی از بخشهای تابع دشت آزادگان در جنوب غربی استان خوزستان گسترده شده است. موقعیت جغرافیایی این شهر در طول جغرافیایی 47 درجه و 59 دقیقه و عرض جغرافیایی 31 درجه و43 دقیقه و با ارتفاع12 متری از سطح دریا میباشد. شهر بستان از شمال و شمال شرقی به شوش، از شمال غربی به ایلام، از غرب به کشور عراق، از جنوب به بخش هویزه، و از جنوب شرقی به بخش سوسنگرد محدود شده است.
