بخشی از مقاله
چکيده :
در اين مقاله ابعاد مختلف کيفيت و دسترسي به حمل و نقل شهري از ديد شهروندان در هر يک از محلات ١٦گانه شهر بابلسر مورد مطالعه قرار گرفت و از روش توصيفي-تحليلي استفاده شدو در اين راستا ازدو شيوه ي مطالعات کتابخانه اي و ميداني به گردآوري داده هاي مورد نياز پرداخته شد. در مطالعات ميداني تعداد ٣٢٠ پرسشنامه که با استفاده از فرمول کوکران تعيين شد وبه طور متوسط ٢٠پرسشنامه در هر محله توزيع گرديده است . داده هاي به دست آمده از توزيع پرسشنامه هابا استفاده از نرم افزار spss مورد تحليل و بررسي قرار گرفت و در قالب ميانگين طيف ليکرت و انحراف معيار ارائه شد، همچنين براي درک بهتر نتايج حاصله با استفاده از نرم افزار ArcGIS اقدام به ترسيم نقشه شد.بر اساس نتايج به دست آمده محلاتي که دسترسي پاييني به امکانات مورد نياز خود دارند با مشکل کمبود سيستم حمل و نقلي نيز روبه رو هستند. به عبارتي ديگر نه تنها توزيع امکانات مورد نياز درشهر به صورت ناموزون است بلکه کيفيت سيستم ارتباطي و حمل و نقل شهري در محلات مختلف شهر بابلسر نيز نابسامان ميباشد.
کليدواژه ها:حمل و نقل -دسترسي-رضايتمندي -محلات - شهر بابلسر.
١-مقدمه :
امروزه با رشد گسترده ي تکنولوژي و گسترش روز افزون شهرها، حمل و نقل و جابه جايي به عنوان بخشي از واقعيت انکارناپذير زندگي شهري شده است .نياز به جابه جايي به عنوان يکي از ملزومات زندگي مدرن قرن ٢١ ابعاد مختلف زندگي شهري را دگرگون ميسازد چنانکه کلارک ميگويد"حمل ونقل به راستي سازنده وشکننده شهرهامي باشد"ظهور انواع مختلف سيستم هاي حمل ونقل درون شهري تا حد بسياري منجر به افزايش سرعت زندگي شهري گرديده است چنانکه ،درآستانه ي هزاره ي سوم وباپيشرفت شتابنده ي فناوريهاو گسترش انواع وسايل ارتباطاتي بردامنه ي تقاضاي عمومي جهت جابه جايي درشهرهاافزوده شده است .درعين حال که باافزايش شهرنشيني ودرنتيجه بالارفتن ارزش زمين هاي درون شهرها،اختصاص سطوح کمتري به تسهيلات حمل ونقلي امکان پذيرگرديده وازاين روضرورت اتخاذراهکارهايي جديدبراي ترابريشهري بيش از پيش آشکارگرديده است اما اينکه تا چه حدامکانات حمل و نقل به صورت عادلانه توزيع گرديده و تا چه حد بر مبناي انتظارات شهروندان است يکي از مسائلي است که تا چند دهه ي گذشته از ديد برنامه ريزان ترافيک پنهان مانده و مورد غفلت واقع شده است . بنابراين ،توجه دوباره به مسائل کيفي و سنجش نظرات مردم و به عبارت ديگر طراحي و برنامه ريزي حمل و نقل شهروندمحور٤به عنوان محور اصلي مباحث شهر سالم و کيفيت زندگي شهرهاست
دسترسي به حمل و نقل امن ،راحت ،قابل اعتماد و کم هزينه و يا برعکس ،عدم دسترسي به اين ها،کيفيت زندگي در مناطق را مشخص ميکند بنابراين اندازه گيري قابليت دسترسي، هم براي بخش عدالت اجتماعي در محيط شهري و هم براي برنامه ريزي, مديريت و ارزيابي کيفيت شهري و برنامه ريزي شهري مهم و ضروري است
در اين راستا در نظر گرفتن خواسته و درعين حال نيازها و کمبودهاي شهروندان نواحي و محلات مختلف شهر يکي از راه حل هاي اساسي در ساماندهي سيستم حمل ونقل درون شهري ميباشد.در رابطه با حمل و نقل در سطح بين المللي مطالعات بسياري انجام شده است .که در ابعاد مختلف زيست محيطي ،اقتصادي،کاربري زمين ،سلامت و انواع مختلف ديگري از مطالعات در رشته و زمينه هاي مختلف مطالعات بسياري در قالب کتاب ، مقاله و پروژه ها انجام شده است .
١-١-هدف :
دراين مقاله هدف اصلي بررسي و تحليل ابعاد حمل و نقل و دسترسي در سطوح محلات شهر بابلسر از ديد شهروندان ساکن در اين محلات است . ضرورت اساسي اين در مطالعه تحليل مسائل اجتماعي مرتبط با حمل ونقل درون شهري و ارتباطي که اين عنصر در افزايش سطح رضايتمندي ساکنين محلات از محيط زندگي خود دارند، است .در واقع برنامه ريزي بر مبناي خواست و نياز ساکنين رويکرد مورد نظر در اين مقاله است .
١-٢-فرضيه پژوهش :
مهم ترين فرضيه پيش روي اين تحقيق ،دسترسي به نيازهاي اساسي زندگي در سطح شهر بابلسر به نحوي در هماهنگي با دسترسي به حمل و نقل با کيفيت بالا است . به عبارتي ديگر محلاتي که داراي بالاترين دسترسي هستند،محلاتي هستند،که در محور دسترسي به حمل ونقل قرار دارند.
٢-مباني نظري :
١-٢-تعاريف :
دسترسي وارتباط به مفهوم آساني رسيدن يا کاهش هزينه در مقصد ميباشدبه عبارتي ديگر دسترسي به معناي نزديکي نسبي يا مجاورت يک مکان به مکان ديگرو يا آزادي يا توانايي مردم در برآوردن نيازهاي اساسي به شرط حفظ کيفيت زندگي ميباشدرهنما و فرقاني دسترسي را به عنوان "يک شاخص بالقوه براي پايداري محيط ساخته شده و نيز تعديل کيفيت زندگي مردم در نظر گرفته اند". با توجه به تعريف مطرح شده و درجه اهميت آن ميتوان گفت دسترسي و ارتباط يعني امکان فراهم شدن نيازهاي شهروندان با صرف کمترين زمان و صرف کمترين انرژي .
٢-٢-ديدگاه ها و رويکردها:
به طور کلي در ارتباط با حمل و نقل درون شهري از سال ١٨٦٠تا به امروز نظريه هاي متعددي مطرح گرديده و مورد ارزيابي و نقد قرار گرفته اندچنان که يکي از نظريات معروف اوليه در ارتباط با حمل ونقل ، نظريه سوريا اي ماتا٥که به نظريه شهر خطي شهرت يافته است نمونه اي از اين نظريات است اما آنچه که در اين تحقيق به عنوان مبناي نظري قرار گرفت نظريه اي است که از آن به عنوان حمل ونقل همگاني مدارياد ميشود. اين نظريه در آستانه هزاره ي سوم و با تقويت گرايش به رويکردهاي اجتماعي مورد توجه قرار گرفت . اين نظريه به عنوان کامل ترين ديدگاه معرفي شده که برخي از مهم ترين ويژگيهاي اين گونه ي اخير توجه به کيفيات محيط و نياز شهروندان است
٣-روش شناسي :
پژوهش کنوني از نوع توصيفي- تحليلي ميباشد،به طور کلي انجام اين پژوهش مبتني بر دو بخش کلي خواهد بود که عبارتند از: بخش نخست : در اين بخش ، پژوهش از طريق يک مطالعه اسنادي و کتابخانه اي نسبت به استخراج مهم ترين منابع در ارتباط با دسترسي و ارتباطات درون شهري اقدام گرديده است .بخش دوم : در اين بخش به بررسي نگرش ها و تفکرات مردم ساکن در هر محله در رابطه باکيفيت حمل ونقل و ابعاد دسترسي با استفاده از روش پرسشنامه اي پرداخته شده است . در ارتباط با بررسي وضعيت ارتباطات از شهروندان در قالب دسترسي به سيستم حمل و نقل ، فراواني تاکسي، کيفيت سيستم ارتباطي، مکان يابي، امنيت و قيمت آن ها سوالاتي به عمل آمد. لازم به ذکر است که در اين مقاله سيستم حمل و نقل تاکسي خطي مدنظر است . همچنين در ارتباط با مساله دسترسي ،از شهروندان خواسته شد تا در ارتباط با دسترسي به مراکز خريد، بانک و دفاتر مالي، پارکهاي محلي، مکان هاي آموزشي و مراکز وابسته ،مراکزورزشي،فرهنگي،هنري وتاريخي مانندموزه ،سينما، کتابخانه و...نظرات خود را ارائه دهند.بنابراين از يک سو به سنجش رضايتمندي شهروندان از سيستم حمل و نقل پرداخته شد و از سوي ديگر ميزان سهولت دسترسي به نيازهاي اساسي پرداخته شده است .طيف در نظر گرفته شده براي پرسشنامه در قالب طيف ليکرت ٥تايي است . اطلاعات گردآوري شده با استفاده از نرم افزار (SPSS)به روش آمارتحليلي -توصيفي مورد پردازش و تحليل قرار گرفتند. نقشه هاي مورد استفاده در اين تحقيق نيز با استفاده از نرم افزار
(ARC GIS)تهيه شده است .
حجم نمونه مورد مطالعه دراين پژوهش به صورت احتمالي وبر اساس فرمول کوکران ، با سطح اطمينان 95.5، ٣٢٠مورد، محاسبه شده است . توزيع پرسشنامه بر اساس تقسيمات ١٦گانه شهر در قالب ٣ ناحيه ي کلان مرکزي، غربي وشرقي، صورت گرفت .که به طور ميانگين درهرمحله ٢٠پرسشنامه توزيع گرديد
