بخشی از مقاله
چکیده:
روند شتابان شهرنشینی در کشورهای در حال توسعه با تاثیر صرف بر روی جنبه های عینی توسعه به ویژه در سال های پس از جنگ جهانی دوم نه تنها دستیابی به توسعه را مقدور نساخت بلکه بر نابسامانی کیفیت عینی و ذهنی شهرهای جهان سوم نیز افزود .امروزه کیفیت زندگی مفهومی پیچیده است به طوری که شاخص کیفیت زندگی به طور وسیعی با مفهوم توسعه پایدار در ارتباط است و بسیاری از دانشمندان علوم اجتماعی از ارائه تعریفی جامع ناتوانند. در این پژوهش کیفیت زندگی ،رضایتمندی از زندگی معنی شده است و سعی شده است تا میزان رضایت از بعد اجتماعی کیفیت زندگی در بافت میانی شهر بندرعباس که در ارتباط تنگاتنگ با توسعه پایدار است مورد سنجش قرار گیرد .لذا ضمن شناسایی زیر معیارهای بعد اجتماعی ،پرسشنامه ای با مقیاس لیکرت طراحی شده و 157 نفر به این پرسش نامه پاسخ داده اند که نتایج با استفاده از آزمون آماری اس پی اس اس و آزمون تی تست مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت . نتایج حاصله نشان می دهد که میزان رضایت مندی شهروندان از بعد اجتماعی در بافت میانی شهر بندرعباس زیر حد متوسط می باشد.لذا سنجش وارتقاء این معیار ضمن بالا بردن کیفیت زندگی شهری،شهر بندرعباس را در دستیابی به یکی از مهمترین معیارهای توسعه پایدار کمک بسزایی می کند.
واژگان کلیدی:کیفیت زندگی،رضایت مندی ،حس تعلق،شهر بندرعباس
-1 مقدمه
به طور کلی هدف از مطرح کردن مفهوم کیفیت زندگی شهری اصلاح و تکامل مفهوم توسعه از توسعه صرف کمی،به توسعه پایدار شهری بوده است.مطالعات اولیه در مورد کیفیت زندگی شهری در شهر و کشورهای توسعه یافته،در حال توسعه و در حال صنعتی شدن جدید،از دهه 1970 به بعد مورد توجه جدی قرار گرفته است . اصولا کیفیت زندگی ،واژه ای پیچیده ،چند بعدی و کیفی در رابطه با شرایط و وضعیت جمعیت ،در یک مقیاس جغرافیایی خاص است که هم متکی به شاخص های ذهنی یا کیفی و هم متکی به شاخص های عینی یا کمی است و نبود توافق جمعی بر سر تعریفی از عبارت کیفیت زندگی نخستین واقعیت در برخورد با این مفهوم است که آن را ابهام آور و بسیار تفسیر پذیر کرده است و پژوهشگران بر نبود توافق اذعان دارند و برخی عواملی را نیز بر آن شمرده اند. به طور کلی مفهوم کیفیت زندگی عبارت است از توجه به شاخص های اجتماعی ،فرهنگی،اقتصادی،محیطی و روانی در دو وجه عینی و ذهنی که در روند برنامه ریزی شهری و جوهر اصلی کیفیت زندگی شهری ،تامین و ارضای نیازهای مادی و معنوی انسان به طور توامان است و در ارتباط تنگاتنگ با توسعه پایدار قرار دارد.
در این تحقیق با توجه به کمبود و عدم اطلاعات ثانویه،کیفیت زندگی به عنوان یک مفهوم ذهنی مبتنی بر ارزشها و تمایلات فردی در ارتباط با میزان رضایتمندی از زندگی در نظر گرفته شده است.به بیان دیگر "رضایت از زندگی"به عنوان مولفه اصلی کیفیت زندگی مورد تاکید قرار دارد.لذا ارزیابی رضایتمندی ساکنین از کیفیت زندگی شهری می تواند سبب ارتقاء کیفیت محیط و در نهایت کیفیت زندگی در شهر شود.
در شهرهای ساحلی، عنصر طبیعی شاخصی بنام "دریا" تعیین کننده هویت و چهره اصلی آنهاست در واقع حضور طبیعت در شهر موهبتی است که شهرها با شناخت و نقش دهی به مولفه های طبیعی بستر خود می توانند به پایداری برسند شهرهای ساحلی نیز ازاین موهبت طبیعی، مجموعه دریا و ساحل برخوردارند . و از آنجایی که ساحل ،فضای خاطره انگیز و تاریخی شهر است که در تصویر ذهنی مردم جایگاه مهمی دارد و معمولا شکل گیری هسته و مرکز تاریخی شهر در کناره آن می باشد و توسعه شهر نیز معمولا متاثر از لبه ساحل به بخشی از ساختار شهر که مرکز و فضاهای اصلی شهر را در امتداد خود جای داده است بدل می شود و دارای ظرفیت های ویژه برای پرورش انسان و ارتقاء کیفیت محیط زیست نیز می باشد ، پس توجه به قابلیت های سواحل آنها را از پهنه های معمولی ،آنچنان که با هر زمینی می توان رفتار کرد متمایز می کند. ولی متاسفانه یک سری عوامل مانند افزایش جمعیت و سیل مهاجرین، تمرکز جمعیت در نوار ساحلی وتهدید منابع طبیعی با ارزش اینناحیه، کاهش تنوع زیستی و از دست دادن گونه های آسیب پذیر دریا وخشکی،بهره برداری بی رویه از منابع،گسترش انواع آلودگی های زیست محیطی در تمام مناطق ساحلی، توسعه فعالیت های ناسازگار با محیط وعدم هماهنگی بین فعالیت هادر نوار ساحلی و غیره فشارهایی را بر شهر های ساحلی ایجاد کرده که قابلیت های سواحل در خطر انداخته و در پی آن سبب شده است که ساکنین این شهرها رضایت کافی از کیفیت زندگی خود نداشته باشند.
شهر بندرعباس نیز به عنوان یکی از شهرهای ساحلی که یکی از پیچیده ترین شهرهای کشور ایران است چرا که ترکیبی از تمام ویژگی های محیطی، اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، نظامی و فرهنگی را در خود جای داده است. به همین علت تحت تاثیر مجموعه عظیمی از عوامل درون زا و برون زا توسعه قرار گرفته ، که همین عامل فرصت ها و تهدیداتی را برای شهر رقم زده است ،که یکی از این تهدیدات کیفیت پایین زندگی در برخی از مناطق بندرعباس می باشد. در حال حاضر، بعضی از مناطق شهر بندرعباس به مناطقی به هم ریخته، پرازدحام، خفقان آور در اثر ترافیک ، مملو از ساختمان های پیش پا افتاده و زشت با سیما و منظر شهری
بدقواره تبدیل شده است. یکی از این مناطقی که شامل چنین خصوصیاتی می باشد در بافت میانی شهر بندرعباس ،محدوده بازار قرار دارد. که این محدوده از آنجایی که در بافت مرکزی می باشد و بافت مرکزی ارتباط دهنده مرکز شهر با بافت جدید و یا حومه های شهر میباشد و بیشتر ارگان ها در این بافت مستقر شده است که این بر ضرورت توجه بیشتر به این بافت تاکید می کند و این بافت همانگونه که از فعالیتها و عملکردهای محیط اطراف تاثیر می گیرد بر آنها نیز تاثیر می گذارد لذا دارا بودن کیفیت زندگی شهری مناسب می تواند نقش برجسته ای در زمینه اقتصادی ،اجتماعی و فرهنگی شهر بازی کند. پس ضروری است کیفیت زندگی در بافت مرکزی شهر بندرعباس مورد ارزیابی قرار گیرد تا متناسب با موقعیت اقتصادی ،اجتماعی،فرهنگی و سیاسی تدابیری برای بالا بردن کیفیت زندگی شهری آن اندیشیده شود.لذا از آنجایی که شناخت بافتهایی که کیفیت زندگی در آن پایین است احتیاج به معیارهایی دارد که بر اساس آنها بالا بودن و یا پایین بودن کیفیت زندگی در آن مشخص می گردد تا در صورت نیاز برنامه ریزی مجدد در آن صورت بگیرد.بنابراین پس از شناخت محدوده بافت میانی محدوده بازار،شاخص هایی برای بعد اجتماعی کیفیت زندگی شهری ارائه می کنیم و سپس با استفاده ازاین شاخص ها ،رضایتمندی شهروندان از بعد اجتماعی کیفیت زندگی را در بافت مرکزی مورد ارزیابی قرار می دهیم.
