بخشی از مقاله
چکیده:
شهرها نقش مهمی را به عنوان مراکز فعالیت گردشگری بر عهده دارند. گردشگران مسیرهای متفاوتی را برای رسیدن به مقصد جهت گذران فراغت و بازدید انتخاب میکنند. انتخاب و طراحی مسیرهای گردشگری از اقداماتی است که میتواند به عنوان راهبردی، مکمل طرحهای گردشگری به شمار آید. فرایند برنامهریزی بسیار حساس است و به شرایط و عوامل زیادی بستگی دارد و مدیریت آنها از اهمیت خاصی برخوردار است لذا شناخت و ارائه الگوی بهینه مسیرهای دسترسی به جاذبهها یکی از مهمترین و ضروریترین عواملی است که باید توسط مدیران و برنامهریزان مد نظر قرار گیرد. آنچه که برای اکثریت گردشگران در طی رسیدن به مقصد حائز اهمیت میباشد زمان و یا مسافت طی شده برای رسیدن به یک مقصد گردشگری میباشد زیرا که گردشگران تمایل دارند هر چه سریعتر به خواسته و مقصد خود جهت بازدید و تفریح و.... برسند و از زمان خود بهترین بهره را ببرند. از اینرو مقاله حاضر با هدف شناسایی بهترین و کوتاهترین مسیر دسترسی گردشگران به ساحل شهر بابلسر با استفاده از الگوریتم گراف انجام شده است. در این مقاله، شبکه شهری، بر اساس تئوری گراف مدلسازی و شبیهسازی شده است و سپس با کمک سیستم پشتیبان تصمیمگیری مبتنی بر مدل مسیر بهینه از بعد مکانی زمانی در شهر بابلسر شناسایی شده است. این سیستم با استفاده از تئوری گراف و الگوریتم دایجسترا بهترین و کوتاهترین مسیر دسترسی به ساحل را شناسایی و مشخص نموده است.
مقدمه
روند پر شتاب توسعه شهرنشینی و تغییرات کیفی آن در دنیای معاصر و حاد شدن مشکلات تعداد زیادی از مردم را متوجه طبیعت میکند و در این میان مناطقی که دارای توانهای طبیعی با ارزشتری باشند، بیشتر مورد توجه قرار میگیرند. از طرفی شهرهای ساحلی به عنوان مقاصد مهم گردشگران، پذیرای تعداد زیادی از مردمی هستند که جهت استفاده از ساحل و عوامل طبیعی، تسهیلات و امکانات و جاذبه اینگونه شهرها، به این مکانها مسافرت میکنند.
گردشگران معمولا در پی این میباشند که با کمترین زمان و با کمترین مسافت ممکن به مقصدشان برسند و ممکن است بر این اساس اقدام به تصمیمگیری و انتخاب مسیر نمایند. بنابراین لازم است همگام با افزایش گردشگران، در فکر برنامهریزی برای بهینه-سازی در این زمینه بود. از این رو دانش شهرسازی، به این ضرورت رسیده که تامین نیازهای گردشگران به رویکردهای نوین و راه حلهای جدید نیاز دارد. در این میان، مسیر گردشگری و بهینهیابی مسیر دسترسی گردشگران از نظر مسافت به عنوان یک محور اصلی در برنامهریزی شهری و مدیریت گردشگری در این مقاله مورد بررسی قرار میگیرد. زیرا گردشگر، بازیگر اصلی جابجایی مردم، از مأمن معمول خود است. مسافت طی شده تا مقصد تلاش گردشگر را مورد بررسی قرار میدهد. به طور مشخص در این راه، درک فرایند تصمیمگیری گردشگر برای تعیین و انتخاب مسیر برای رسیدن به مقصد از نظر مکانی زمانی گریز ناپذیر است. بر همین اساس برنامهریزی و مدیریت گردشگری نیازمند سیستمهای مناسب تصمیمگیری و تصمیمسازی و همچنین مدلسازی مسائل و واقعیتهای شهر جهت اتخاذ بهترین راهحل میباشد لذا به منظور استفاده بهینه گردشگران از مسیرها و جاذبه ها نیازمند برنامهریزی میباشد با توجه به سطح انتظارات و نوع نیازهای گردشگران هر کدام از روشهای AHP , FUZZY AHP و گراف میتواند به عنوان ابزار پشتیبان تصمیمگیری، جوابگوی جنبههای متفاوت از یک مساله باشد بدین منظور در این پژوهش سعی شده است با بررسی یکی از مسائل مهم شهر - انتخاب مسیر بهینه از بعدمکانی زمانی برای گردشگری - ، مدلی جهت سنجش و شناسایی مسیر بهینه ارائه و مطرح گردد.
-1 کاربرد مدلها در سیستم پشتیبان تصمیمسازی DSS و مدیریت شهری
برنامهریزی شهری نیازمند سیستمهای مناسب تصمیمگیری و تصمیمسازی و همچنین مدلسازی مسائل و واقعیتهای شهر جهت اتخاذ بهترین راه حل میباشد. از این میان مفهوم سیستمهای پشتیبانی تصمیمگیری نیز ابتدا در بنگاههای تجاری مورد استفاده قرار گرفت و سپس به صحنه های مختلف تصمیمگیری گسترش یافت، تا جایی که مدیران شهری و برنامهریزان شهری امروزه از DSS در فرایند تصمیمسازی مربوط به مسائل شهری استفاده گستردهای میکنند. این سیستمها با بهرهگیری از ابزارها و فنآوری نوین و نیز با بهره گیری از مدلهای پویا و امکانات مدلسازی و روشهای مختلف تحلیلی برنامهریزان و مدیران را در اتخاذ تصمیمات بهینه یاری میرسانند. سیستم پشتیبان تصمیمگیری در بسیاری موارد تصمیمگیری را تسهیل میکند. در انتخاب یک راه حل از بین چند راه حل به کمک تصمیمگیرنده میآید. برخی از این سیستمها این توانایی را دارند که بر اساس معیارهای تصمیمگیرنده راه حل هایی را ارائه دهند. برنامهریز باید با بهرهگیری از عوامل مختلفی که برای رسیدن به اهداف مورد نظر وجود دارد به انتخاب بهترینها بپردازد. مدلهای کمی برنامهریزی شهری با توجه به اهدافی که برنامهریزان در هر بخش دارند میتوانند در انتخاب گزینههای برتر به برنامهریزان کمک کنند و با استفاده از آمار و اطلاعات و تخمینهایی که زده شده است به نحو احسن از اینگونه مدلها برای برنامهریزی آینده شهر، استفاده کنند.
سیستم پشتیبان تصمیمسازی، سیستمی است که لایههای مختلف اطلاعاتی مرتبط با هر مساله را با مدلها و تکنیکهای مختلف تحلیل و ارزیابی کرده و در واقع استفاده بهینه از فناوریهای مختلف را میسر میکند. این سیستمها در علوم مختلف و به خصوص علومی که در ارتباط مستقیم با فضای حیات اجتماعی بشر هستند کاربرد داشته و موفق بوده است . - Stiegeler, S.E&Thomas, G., 1976 - سیستم پشتیبان تصمیمسازی، سیستمی است که به تصمیمگیران برای تکمیل فرایندهای تصمیمسازی کمک میکند تا تکنولوژیهای ارتباطات، دادهها، مدارک دانش و یا مدلها را به منظور شناسایی و یا حل مشکلات ساختارنایافته یا نیمهساختاریافته به کار گیرند. زیر سیستم مدلها، یکی از مهمترین بخشهای سیستم پشتیبانی، تصمیمسازی است. برای ساختن این مدلها از روشهای مختلف مانند برنامهریزی خطی، سریهای زمانی، تحلیل رگرسیون و ... ممکن است استفاده میشود - عسگری،26، - 1381
-2 مدلسازی و نقش گراف در مدلسازی
گرافها ساختارهای ریاضی هستند که برای مدل کردن روابط بین موضوعها از یک مجموعه خاص، استفاده می شوند . - Mavronikolas,2002;Spyrou,1997 - مهمترین کاربرد گراف در مدلسازی پدیدههای گوناگون و بررسی بر روی آنهاست. با گراف میتوان به راحتی شبکهای عظیم را در درون یک ماتریس به نام ماتریس وقوع گراف ذخیره کرد و یا الگوریتمهای مناسب مانند الگوریتم دایجسترا یا ... را بر روی آنها اعمال نمود. یکی از مهمترین مزایای تئوری گراف مدلسازی و استفاده از الگوریتمهای بهینه-یابی گوناگون به منظور مسیریابی و مشکلات مربوط به آن در شبکه است. تئوری گراف دارای طیف گسترده ای از کاربردها برای نمایش و ارائه شبکهها و بهینهسازی است و نحوه اجرای آن در بخشهای ریاضیات و مدلسازی و ... متفاوت است . - Doukas,Karakosta et al,2011 - تئوری گراف یک سیستم پشتیبان تصمیمگیری مبتنی بر مدل است. یک مدل گراف، مهمترین کارکترها را از یک مساله بر حسب عناصر کلیدی زیر شرح میدهد: تصمیمگیرندهها، وضعیت و حالتها، وضعیت حمل و نقل و اولویتها . بعد از توسعه مدلهای گراف میتوان آن را به عنوان عنوان ساختار پایهای برای تحلیل گسترده از تعامل راهبردهای ممکن به منظور شناسایی تفکیک پذیری عناصر و تعادل استفاده کرد . - Peng, 1999 - در دنیای واقعی، اغلب اطلاعات و سوابق توسط گراف ارائه شده است و بسیاری از تصمیمات به عنوان تغییرات احتمالی به دادههای گراف منعکس شدهاند. در برنامهریزی شهری شبکه جادهها و مسیرها اغلب با گراف مدلسازی میشوند که راسها تقاطعها و یالها مسیر بین تقاطعها هستند. برنامهریزی شهری یک گستره بسیار پویا است زیرا شبکه مسیر و جاده همواره در حال پشتیبانی از تغییر حجم ترافیک آن است. برای نشان دادن زمان عبوری بین مکانها روی شبکه جادهها و برای بستن یک مسیر و تعمیر آن و ... از گراف برای مدلسازی استفاده میکنند در همه این نمونهها نقش با ارزشی را جهت انجام مدلها بازی کرده و استفاده از گراف، برنامهریزی و فرآیندهای پشتیبانی تصمیم-
