بخشی از مقاله
چکیده:
امروزه شاهد رشد و اهمیت سرمایههای فکری، به عنوان یک ابزار مؤثر برای افزایش رقابت شرکتها هستیم و این امر موجب افزایش اهمیت سرمایه فکری به عنوان مقوله ای پژوهشی و اقتصادی شده است. در دنیای جدید و مدرن امروز ماهیت داراییهای سازمان دستخوش تغییراتی بوده و سرمایههای فکری یکی از جایگزینهای اصلی سرمایه های مالی و فیزیکی شده اند. با جهانی شدن و واگذاری مداوم به سیستمهای پارادایم نوآوری، اطلاعات و سرمایه فکری، ابزار اولیه تولید و نیز کلیدی متمایز کننده در توسعه اقتصادی، محیطی، اجتماعی و سیاسی شده اند.
لذا در این مقاله که به روش اسنادی انجام شده، ضمن مروری بر مطالعات گذشته در باب سرمایه ی فکری و روشهای آن، تلاش شده تا ضمن تعریف مفاهیم و اصطلاحات سرمایه فکری، عناصر تشکیل دهنده آن - سرمایه انسانی، سرمایه ساختاری، سرمایه رابطهای - اهمیت اندازه گیری، و نمونه هایی از روشها و مدلهایی برای اندازه گیری دارایی های نامشهود و سرمایه فکری مورد بررسی قرار گیرد.
.1 مقدمه و بیان مساله
ظهورعصر اطلاعات و اقتصاد دانشمحور، امروزه سازمان ها را از تاکید و استواری زیاد آنها بر منابع مالی و پولی به سمت داراییهای نامشهود کشانده است. امروزه همه می دانند که اینترنت و شبکهی جهانگستر وب، پیامآور ظهور دوره جدیدی بنام عصر دانش و وداع با عصر صنعتی است. در عصر صنعتی که در دهه 1890 آغازگردید بر تولید و توزیع انبوه تاکید می شد. اما در عصر دانش، آنچه که موجب موفقیت تجارت و صنعت می شود، دانش بشر است. این دارایی نامشهود به عنوان سرمایه فکری شناخته می شود و گسترش سرمایه فکری، حوزه حیاتی ایجاد منفعت است - مجتهدزاده, - 1382 در اقتصاد امروز، دانش به عنوان مهمترین سرمایه، جایگزین سرمایه مالی و فیزیکی شده است.
- 1385 در طول عصر صنعت بهای تمام شده داراییها، کارخانجات، تجهیزات و مواد خام بود که برای موفقیت یک تجارت لازم بود اما در عصر اطلاعات این استفاده موثر از سرمایههای فکری است کهمعمولاً در موفقیت یا شکست یک مجموعه مؤثر است عصری که در آن زندگی می کنیم، یکی از شگرف ترین تغییرات اجتماعی و اقتصادی را به خود دیده است. در هزاره سوم، مدیریت خود را در اقتصاد دانش محور یافت که در آن وجه نقد، ساختمان و تجهیزات هیچ کدام نمی توانند عامل تمایز باشند و نقش افراد در کسب مزیت پایدار رقابتی، انکارناپذیر بوده و رمز پایداری توسعه، در سرمایه فکری سازمانها نهفته است.
سرمایه فکری یک عامل - محرک - کلیدی برای نوآوری و مزیت رقابتی در اقتصاد مبتنی بر دانش امروزی است. مدیریت دانش نیز به عنوان یک فعالیت بنیادی برای اکتساب، رشد و حفظ سرمایههای فکری در سازمانها در نظر گرفته می شود. پیاده سازی موفق اصول مدیریت دانش، اکتساب، رشد و حفظ سرمایههای فکری را تضمین می کند. برای تولید سرمایههای فکری، مدیریت آن کافی نیست، رهبران و مدیران کارآمد کسانی هستند که نوآوری و تغییر را در میان کارکنان معرفتی تشویق می کنند.
با توجه به مسایل فوق، نکتهی قابل تامل و بررسی آن است که سرمایه فکری در واقع مدیریت سرمایهگذاری سازمان را بر عهده داردکه بنا بر نظر صاحبنظران در مقابل سرمایه فیزیکی قرار گرفته یا به نوعی مکمل آن است. در واقع سرمایه فکری، سرمایهای است که ناملموس و نامشهود بوده و از لحاظ کمی اندازه گیری آن سخت و دشوار است. ولی ازسویی باید به این نکته توجه داشت که ارائه شاخصهای مدون و حتیالامکان کمی است که میتواند بکارگیری سرمایه فکری در سازمان را برای مدیران توجیه کند. لذا در این مقاله برآنیم تا اهمیت و جایگاه سرمایه فکری در سازمانها را از دیدگاه متفکران مختلف مورد بررسی قرار دهیم.
.2 مبانی نظری و ادبیات پژوهش:
اولین بار در سال 1994مجله فورچون مقالاتی در زمینه سرمایه فکری منتشر کرد. این مقالات باعث گردید که توجه دنیای تجارت نسبت به این معقوله جلب شود. در سال 1990 شرکت اسکاندیا1 آقای لیف ادوینسون را به عنوان »مدیر سرمایههای فکری« خود منصوب کرد. درسال 1995 بود که شرکت اسکاندیا که بزرگترین شرکت خدماتی بیمه و مالی در اسکاندیناویا بود اولین گزارش را که درمورد سرمایه فکری منتشر کرد. و همایشی در سال 1996 توسط SEC با موضوع سرمایه فکری ترتیب داده شد.
همچنین کانادین امپریال بانک ووکامرس2 که یکی از هفت بانک بزرگ ایالت متحده است. برنامهای تهیه کرد تا به بنگاههای دانش مدار که برمبنای سرمایه فکری ارزشگذاری شده بودند وام دهند. موسسات ارنست اند یانگ وارتور اندرسن هم از اولین موسسات حسابرسی بودند که به تهیه ابزار سرمایه فکری برای صاحبکارانشان پرداختند. اوایل دهه 2000 اولین مجله معتبر علمی با عنوان »سرمایه های فکری« انتشار یافت. اولین استانداردهای حسابداری »سرمایههای فکری« را دولت دانمارک منتشر کرد.
چشم انداز سرمایههای فکری به همراه کمیته سرمایههای فکری در شرکت اسکاندیا تعیین و تشکیل شد. اتحادیه اروپا، اولین گزارش سرمایه های فکری خود را منتشر کرد و کتاب »ثروت نامشهود« را موسسه بروکینگ به چاپ رسانید در آن سالها گزارش سرمایههای فکری مراکز اتریش منتشر میشود و کتاب »مدیریت، اندازه گیری و گزارشدهی داراییهای نامشهود« را که به همراه حجم گستردهای کتب و مقالهها، پیرامون مدیریت سرمایه های فکری به چاپ می رساند. امروزه پروژههای مختلفی از قبیل انتشار کتب وبرگزاری سمینارها و تهیه و تدوین مقالات متعددی در این زمینه در حال انجام است.
وان مین لو و همکاران در مقالهی »قابلیت و کارایی سرمایه فکری، مورد شرکتهای تولیدکنندهی نیمه هادی در تایوان« از اهمیت افزایش ارزش شرکت از طریق مدیریت سرمایه فکری درمحیطشدیداٌ رقابتی بحث میکند ایشان با استفاده از روش مرزی ناپارامتری تحلیل پوششی دادهها به این نتیجه رسیدهاند که عملکرد سرمایهی فکری را می باید عنصر کلیدی دستیابی به نوآوری بیشتر و کسب مزیتهای رقابتی تلقی کرد.
شائوچی چنگ و همکاران، در مقالهی " تأثیر تجربه ی اتحاد و سرمایه فکری برایجاد ارزش اتحادهای راهبردی بین المللی براساس نمونهای از بنگاههای ایالات متحده به تحقیق دربارهی تأثیر سرمایهی فکری برخوردارند منافع ثروتی بیشتری کسب می کنند، هم چنین، واکنش مثبت و معنی داری بین سرمایه فکری و تجربه اتحاد وجود دارد بنتیس و هالند، در مقاله ی خود در سال 2002 ، سرمایه فکری را این طور تعریف می کنند، سرمایه فکری ذخیره ای از دانش را که در نقطه خاصی از زمان در یک سازمان وجود دارد، نشان می دهد. در این تعریف ارتباط بین سرمایه فکری و یادگیری سازمانی موردتوجه قرار گرفته است.
مفاهیم سرمایه فکری
قبل از اینکه بخواهیم سرمایه فکری را شناسایی، مدیریت و اندازه گیری کنیم، نیاز است که مفهوم آن را درک کنیم. سرمایه فکری از نگاه مدیریتی، مجموع سرمایه انسانی و ساختاری نظیر دانش، تجربه کاربردی، فناوری سازمانی، روابط و مهارتهای تخصصی است که با خلق مزیت رقابتی، حیات سازمان در بازار را به ارمغان می آورند میتوان گفت که سرمایه فکری فراهم کننده یک پایگاه منابع جدید است که از طریق آن سازمان میتواند به رقابت بپردازد. بنتیس، معتقد است که سرمایه فکری عبارت است از تلاش برای استفاده موثر از دانش - محصول نهایی - در مقابل اطلاعات - ماده خام - است.
