بخشی از مقاله
چکیده
نگاهی تاریخمند به سرزمینهای جنوبشرقی ایران بیانگر وجود ناامنی سرزمینی به مثابه عمددهترین عامد ناامنی است. این عام بسیار مهم و مؤثر در امنیت منطقه پهناوری از مشرق ایران که حداق سده کشدور ایدران افغانستان و پاکستان را در بر میگیرد؛ ناشی از شیوه استعماری سازماندهی فضا در قدرن ندوزدهم اسدت. ایدن مسأله خود حاص اوج گرفتن رقابتهای اسدتعماری روس و انگلدید در آسدیای مرکد ی و جندوبی در قدرن نوزدهم است. رقابتهایی که در ادبیات جغرافیای سیاسی غرب «بازی ب رگ» نام گرفتده اسدت. بدازی بد رگ حکایت از رقابتهای سرسختانهای دارد که در عصر ژئوپلیتیک استعماری برای سلطه بر جهدان کده بده ایجداد کشور افغانستان و شک گیری کشورهای آسیای مرک ی در خداور و شدماخ خداوری سدرزمینهایی از ایدران و تقسیم اقوام و قبای منطقه بین کشورهای مختلد و پیددایم مرزهدای جغرافیدایی- سیاسدی کندونی میدان آن کشورها شده است. این مرزبندی در نتیجه دخالتهای کشورهای استعمارگر در مرزهای جنوبشرقی ایران در گذشته به طور مستقیم و در حداخ حاردر نید بدا حمایدت و پشدتیبانی از گروههدای تج یدهطلب و گروههدای تروریستی ادامه دارد. مداخالت کشورهای استعماری در مرزهای جنوبشرقی ایران؛ باعث گسترش ناامنیها و ایجاد حفرههای امنیتی برای دولت مرک ی در دورههای مختل شده است. در ایدن مقالده بدا روش توصدیفی- تحلیلی بر آنیم که به بررسی و تحلی سیر تکوینی مداخالت کشدورهای منطقدهای و فرامنطقدهای در تحدوتت سیاسی- امنیتی مرزهای جنوبشرقی ایران بپردازیم.
واژگان کلیدی: استعمار مرز امنیت تروریسم قومیت سیستان و بلوچستان.
-1مقدمه
پدیدهای به نام مرز از زمان معاهدات صلح وستفالی به تاریخ 24 اکتبر 1648 هم مان با نظریههای حاکمیت کشوری مفهوم جدیدش اساساً با هدف تعیین حد خارجی سرزمین یک دولت ایجاد شده اسدت. بده عبدارت دیگر مرزهای سیاسی یک کشور مهمترین عام تشخیص و جدایی یک واحدد متشدک سیاسدی از واحددهای دیگر است و در درون همین خطوط مرزی است که وحدت یک مجموعه سیاسی به نام کشور شک میگیدرد. مرز مؤلفهای از هویت دولت مدرن است که امروزه مورد توجه دولتهای جدید قرار گرفته است. در نظامهدای سیاسی قدیم مسای مرزی منحصر به سرحدات و ح آنها سه و سریع بوده است؛ ولدی امدروزه چالمهدای مرزی به واحدهای سیاسی تحمی میگردد و ح و فص آنها چنددان سداده نیسدت. علدت ایدن پی یددگی را میتوان در کارکردهای مرز جستجو نمود.
کارشناسان و متخصصان ژئوپلیتیک در خصوص نقم و کارکردهای مرز نظرات متفاوت و متعدددی ارایده کردهاند. تحدید حدود منطقهای اعماخ قدرت حکومت اثبات حقوقی یا فی یکی یدک دولدت بدر یدک قلمدرو خاص ایجاد حق نهایی کنترخ و حاکمیت هر دولت بر قلمرو مردم خود از جمله کارکردهایی هسدتند کده بده مرز نسبت داده شده و مؤید این مطلب است که مرز حائ نقم و کارکردهای متفداوت در مقولدههای سیاسدی اجتماعی و نظامی است. بررسیها نشان میدهد نقم و کارکرد مرز در منداطق مختلد جهدان بسدته بده ندو مناسبات موجود متفاوت و گوناگون بوده و قاب تعمیم نیست. بعالوه گذشت زمان نی اثرات کارکردی آنهدا را دچار تغییر میکند. از سوی دیگر انفالب اطالعاتی و گسترش فنآوری اطالعات از قبی ماهواره و اینترندت در سالیان اخیر بر کارکرد مرزها تأثیرات زیادی داشته و بر اهمیت آن اف وده است. مرزهای بینالمللدی بده عندوان نقطه برخورد و تماس میدان کشدورهای همسدایه در شدک دهی مناسدبات سیاسدی و اقتصدادی فیمدابین نقدم برجستهای دارند. این مرزها به طور دایم تنمهایی بین دولتها ایجاد نمدوده کدنم و واکدنم و تعامد میدان مردمانی که در مناطق مرزی و مجاور به سر میبرند؛ ایجاد مینمایند و در حقیقت قلمروهدایی هسدتند کده بده محض تیرهشدن روابط سیاسی بین کشورهای همسایه دچار بحران میشوند.
موقعیت جغرافیایی ایران به گونهای است که همیشه در دورههای گذشته در معرض تهاجم همسایگان خود بوده است گاهی بر آنها غلبه یافته و حدود خود را توسعه داده و گاهی نی مغلوب نیروهای مهاجم شده است. کشور ایران به لحاظ جغرافیایی و ژئوپلیتیک همواره نقم مهمی را در منطقه و حتی جهان داشته است. مسدلماً مرزهای کشور در این راستا اهمیتی دو چندان دارند. در این میان مرزهای شرقی ایران که بسیار طوتنی هسدتند با موروعاتی از قبی موادمخدر ژئوپلیتیک آب مسائ قومی و مذهبی و حضور کشدورهای بیگانده دسدت بده گریباناند. ایران از سمت شرق با دو کشور افغانستان و پاکستان هم مرز است؛ کشورهایی که به دلی دورههدای طوتنی تنم و بیثباتی نقم زیادی در ایجاد ناامنی در مناطق همجوار خود از جملده ایدران دارندد. نظامهدای سیاسدددی ناپایددددار توسدددعهنیافتگی مهاجرتهدددای غیرقدددانونی و قاچددداق انسدددان فعالیدددت گروههدددای تروریستی - جیمالعدخ فرقان و.. - و کمکهای وهابیت و تبلیغات آنها تناقضات فرهنگی موجود پراکنددگی و گستردگی منطقه همه و همه از جمله متغیرهایی هستند که چالمهای عمده امنیتی را برای جمهدوری اسدالمی ایران در مرزهای استان سیستان و بلوچستان به وجود آوردهاند. مناطق بیثبات همجوار ایدران بده خصدوص در شرق کشور باعث دغدغهها و نگرانیهای اساسی شده و فقدان رشد دموکراسی و ناپایداری دولتهای پیرامونی و گسترش اقتدار قومی آنها و نی وجود ب رگترین قطب تولید موادمخدر و انوا قاچاقها در مرزهای سیستان و بلوچستان بر آسیبپذیری مرزهای جغرافیایی و امنیتی ایران اف وده است.
-2 مبانی مفهومی پژوهش
.1-2 مرز
مرزهددا خطددوطی هسددتند کدده حددد خددارجی قلمددرو تحددت حاکمیددت یددک دولددت ملددی را مشددخص میکند - محمدحسینی و علیپور . - 166 :1390 مرز به پدیدهای فضایی اطالق میشود که مدنعکد کنندده قلمدرو حاکمیت سیاسی یک دولت بوده و مطابق قواعدی خاص در مقاب حرکدت انسدان و انتقداخ کدات مدانع ایجداد میکند. مرزها مکرر مسبب تنمهای بین دولتها بوده و قویاً کنم متقاب میان مردمانی را که در مناطق مجاور هم به سر میبرند تحت تأثیر قرار دادهاند - درایسدخ و جرالد . - 101 :1374 به عبارت دیگر خط جدا کننده یک واحد فضائی از واحد دیگر را مرز گویند - میرحیدر . - 7 :1386 بدیهی است امنیت مرزها پشتوانهای محکم بدرای امنیت با ابعاد متنوعم در داخ کشور است و هر گونه ناامنی در مدرز قدادر اسدت در سیسدتمهای اقتصدادی فرهنگی سیاسی اجتماعی و نظامی داخ کشور اخالخ ایجاد نماید و در مقاب امنیت مطلوب قدادر اسدت در حد خود در امنیت مرزی و داخلی کشور نقم بسیار برجستهای را به خود اختصاص دهدد - خطایی . - 85 :1374 امنیت مرزها به معنای امنیت انسانهای درون مرز است و وجدود آن بده مثابده آینده تمامنمدای امنیدت دروندی کشورهاست - پورخسروانی . - 221 :1385 وقتی از امنیت مرزها صحبت میشود به معنی وجود ثبات در مرزها و نفوذناپدذیری مرزهدا از حیدث ورود کاتی قاچاق آسایم و ایمنی مرزنشینان فقدان تهدید در مرزها است - اخباری و نامی . - 53 :1388
.2-2 امنیت
در لغت امنیت به معنای امنبودن امنیت داشدتن و بیخطدر بدودن خدالی از موجبدات بدیم و هراسبدودن میباشد. امنیت مفهومی ذهنی نسبی و مقولهای چند وجهی است که رابطهای متقاب و دو سویه با توسعه پایدار دارد - دتورپور . - 1 :1388 در دانشنامه سیاسی امنیت در لغت حالت فراغت از هدر گونده تهدیدد یدا حملده یدا
