بخشی از مقاله
چکیده
امروزه شبکه های اجتماعی به عنوان یکی از ابزارهای قدرتمند در عرصه سیاسی و اجتماعی مطرح است. شبکه های اجتماعی حتی در کشورهایی که فاقد نظام های حزبی هستند موجب افزایش قدرت چانه زنی جامعه در برابر دولت شده است. در این تحقیق به تأثیر شبکه های اجتماعی بر پویش های امنیتی منطقه پرداخته می شود. مسئله اصلی این پژوهش رابطه بین شبکه های اجتماعی فزاینده با پویش های امنیتی در منطقه خاورمیانه است.
سؤال اصلی این پژوهش عبارت است از: شبکه های اجتماعی چه تأثیری بر پویش های امنیتی منطقه دارد. این پژوهش با تأکید بر کودتای نافرجام ترکیه به عنوان مطالعه موردی با روشی توضیحی-تحلیلی فرضیه زیر را در محک آزمون قرار میدهد. رشد فزاینده شبکه های اجتماعی با تقویت قدرت افکار عمومی موجب کاهش امنیت ملی گردیده و دولت ترکیه را قادر ساخته است تا ساختارهای امنیتی را در حوزههای فرهنگی و سیاسی با تغییراتی مواجه سازد و با توجه به موقعیت ژئواستراتژیک ترکیه بر پویش های امنیت منطقه ای نیز تأثیرگذار باشد. روش پژوهشی که در این مقاله مورداستفاده قرار میگیرد تحلیلی-توصیفی در نظر گرفتهشده است.
مقدمه
یافته ها و دستاوردهای علمی بشر تغییرات گوناگونی را در جنبه های مختلف زندگی بشر ایجاد کرده است، این تغییرات تأثیرات زیادی بر حوزه های گوناگون حیات فردی، خانوادگی، اجتماعی، ملی و بین المللی دارند یکی از مهم ترین دستاوردهای علمی بشر در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات، اینترنت است که انقلابی در مؤلفه های اقتصادی،سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و نظامی به وجود آورده است.
توسعه اینترنت و به سبب آن فراگیر شدن آن بر بسیاری از متغیرها تأثیر گذاشته است که ازجمله آنها میتوان به سیاست و افکار عمومی اشاره کرد. امروزه اینترنت از لوازم ضروری خانه است و شرکتهای مختلف خصوصی به کاربران خانگی انواع خدمات را میدهند.پیشرفت اینترنت باعث به وجود آمدن فعالیتهای نوینی مانند وبلاگ نویسی، طراحی سایت و یا استفاده از شبکه های اجتماعی مجازی شده که تأثیرات عمیقی بر اجتماع و مناسبات سیاسی گذاشته است. شبکه های اجتماعی و وبلاگ نویسی نقش مهمی در اطلاع رسانی به مردم دارند؛ زیرا میتوانند بهعنوان یک رسانه آزاد افکار عمومی را آگاه سازند و به آنها شکل دهند.
در دهههای اخیر همزمان با غرب خاورمیانه نیز با دنیای مجازی آشنا شده است و استفاده از شبکههای اجتماعی و وبلاگ نویسی توسعه یافته است که این موضوع در بین محققان در حوزه نفوذ ، واکنشهای مختلفی را برانگیخته است. که نظر اغلب آن ها این است که این فضاها امکان مشارکت مردمی در جنبش های اجتماعی کشورهای خاورمیانه را افزایش داده است. این گروه از محققین شبکه های اجتماعی را در مقابل فضای بسته سیاسی موجود در برخی از کشورهای خاورمیانه می دانند. بنابراین دو دیدگاه وجود دارد یکی اینترنت را عامل انزوای اشخاص در جامعه میدانند و دیگری اینترنت را ابزاری برای تقویت کنشهای اجتماعی میداند.
در این مقاله به دنبال رابطه اینترنت و جنبشهای اجتماعی با بررسی نمونه موردی کودتای نافرجام ترکیه هستیم. بدون شک وبلاگ ها و شبکه های اجتماعی مجازی نقش مهمی در جنبشهای سیاسیمخصوصاً در کشورهایی که حکومت های اقتدارگرا دارند ایفا می کند و همواره سران این کشورها درصدد محدود کردن این فضاها بودهاند چراکه اینگونه فضاها همواره منافع آنها را تهدید میکند.
همراهی موفق شبکه های اجتماعی و جنبش های اجتماعی را می توان در دو جنبه تحرک های گروهی و کارکردهای اعضا در جهان مجازی و واقعی یافت. - موثقی گیلانی،. - 1391:151 میتوان به این نتیجه رسید که شبکه های اجتماعی در برخی موارد میتواند در مدل بسیج به نفع جنبشهای اجتماعی عمل کند از طرفی حتی می تواند به سود سیاستمداران هم عمل کند، که بهترین نمونه آن کودتای نافرجام ترکیه و دعوت کردن از مردم برای مبارزه با کودتا از طریق همین شبکه های اجتماعی است. جنبش های اجتماعی در فضاهای مجازی در
صورت جدی می شود که هم زمان با آن ها در فضای سیاسی فعالیت هایی نیز انجام شوند اگرنهصرفاً افراد گمنام آنها را دنبال میکنند و کمکم از سوی جامعه ترد میشوند.
در این مقاله به بررسی این موضوع می پردازیم که اینترنت و به دنبال آن شبکه های اجتماعی چقدر در مناسبات اجتماعی و سیاسی یک کشور تأثیر گذاشته است و ممکن است چه جنبشهایی را شکل دهد؟ و چه تهدیدها و فرصت هایی را برای این جنبش ها ایجاد کند؟ در پایان به عنوان یک نمونه موردی به بررسی کودتای نافرجام ترکیه و نقش تعیین کننده ای که دنیای مجازی برای دعوت مردم به مبارزه علیه کودتا داشت پرداخته خواهد شد.
مبانی نظری پژوهش
.1نظریه بسیج منابع چارلز تیلی
بسیج منابع در تبیین جنبش های اجتماعی نظریه ای بود که محقق انگلیسی چارلز تیلی مطرح کرد. وی همیشه در تلاش بود تا نظریه ای برای توصیف و تبیین جنبشهای اجتماعی و کنشهای جمعی ارائه دهد، که به این موضوع در دو اثر خود، »بسیج تا انقلاب « و »جنبش های اجتماعی«، بیشتر پرداخته است. به نظر او کنش های جمعی در شکل ها و شیوه های گوناگون مانند انقلاب ها، شورش ها، جنبش های اجتماعی، توطئههای سیاسی، بسیاری از کودتاها باهدف ایجاد تغییر یا جلوگیری از تغییری در جامعه اتفاق میافتد
او معتقد است که منبع این کنش را در تضادی اجتماعی می داند، وی در نقد نظریات مارکس و البته دورکیم معتقد است: »تغییرات و جابه جایی ها در مبارزه بر سر قدرت سیاسی، روندهای کنش جمعی را بهتر از فرضیه های مبتنی بر فروپاشی اجتماعی یا گرفتاری های اقتصادی توضیح می دهد
در این مقاله با توجه به تئوری چارلز تیلی که مقدمهای از آن در بالا مطرح شد، سعی می شود با در نظر گرفتن تفاوت های ساختاری که جوامع باهم دارند به تحلیل تأثیر اینترنت و دیگر پدیدههای نوین بر جنبشهای اجتماعی پرداخته شود.
تیلی برای تبیین و توصیف جنبش های اجتماعی و کنش های جمعی ابتدا دو مدل نظری ارائه می دهد. »مدل سیاسی« که به توصیفی ایستا از جامعه سیاسی اقدام می کند و »مدل بسیج« که به توضیح کنش جمعی می پردازد
جمعیت، حکومت، مدعی یا مدعیون، چالشگران، جامعه سیاسی و ائتلاف. وی معتقد است مدعی یا مدعیون به دو بخش اعضا و چالشگران تقسیم میشود. اعضا مدعیانی هستند که به منابع تحت کنترل حکومت دسترسی دارند یا هزینه دسترسی برای آنها ناچیز است و چالشگران مدعیانی هستند که هزینه دسترسی به منابع تحت کنترل دولت برای آنها زیاد است
تیلی الگوی»بسیج« را نیز معرفی کرده است. او در این الگو عنصر منافع را تعریف کرده است که بهاختصار شامل مجموعه انتظارات و منافع مشترک جمعیت است.
