بخشی از مقاله
چکیده
شش سیگما یکی از تکنولوژیهای نوین است که امروزه مورد توجه بسیاری از مدیران در بخش های مختلف صنعتی و خدماتی قرار گرفته است . درصورتی که مکانیزاسیون کشاورزی با تکنولوژی مناسب و برتر همراه باشد و از آن کمک بگیرد می تواند امکان حل معضل مکانیزاسیون کشاورزی را فراه م نماید . اگرچه تاکنون در بخشهای غیر کشاورزی این تکنولوژی به خوبی به خدمت گرفته شده است ولی این روش تاکنون در بخش کشاورزی وارد نشده است. در این مطالعه با معرفی مراحل پنچگانه چرخه DMAIC که متداولترین روش اجرای شش سیگما است، همچنین ابزارهای هر یک از این مر احل، تلاش شد تا امکان بهره گیری این تکنولوژی در کشاورزی و بهخصوص مکانیزاسیون کشاورزی فراهم آورده شود.
مقدمه
مکانیزاسیون کشاورزی به عنوان یک فرایند اقتصادی روز به روز به ا نرژی بیشتر و فعالیت های مناسبتر نیاز پیدا میکند. مسئله محوری سیاست اقتصادی کشورهای در حال توسعه ای که به مکانیزاسیون نیاز دارند تنها مکانیزه شدن نیست بلکه نحوه مؤثر انجام آن است که موجب پیش برد اهداف توسعه و رشد اقتصاد ا ین کشورها میگردد.
امروزه به خاطر رشد سر یع جمعیت و نیاز فراوان به تام ین مواد غذا یی، نقش مکانیزاسیون کشاورزی به عنوان عامل توسعه کشاورز ی به خوبی شناخته شده است ولی به خاطر نیاز فزاینده به محصولات گاهی نفش مکانیزاسیون تنها به عنوان افزا یشدهنده میزان تولید شناخته میشود و درنتیجه اهداف دیگر آن که شاید اهداف اصلی نیز آنها باشند مورد غفلت قرار می گیرند. تلاش در جهت افرا یش کمیت باعث شده است مکانیزاسیون کشاورزی از هدف بهبود کیفیت خود غافل شود
مکانیزه کردن کشاورز ی شاید بزرگترین تغییری است که توسط علم امروز ی متوجه جامعه روستا یی شده است - الماسی و همکاران، . - 1384 گرچه اهداف مکانیزاسیون کشاورزی عبارتند از افزایش تولید و کاهش هزینهها. اما گاه ی رسیدن به این اهداف به سادگی امکانپذیر نیست. لذا نیل به ا ین اهداف به خاطر کافی نبودن منابع برا ی تصمیم، پیچیدگی مسائل و نامشخص بودن بعضی پارامترها، بر اساس استقراء و آزمون و خطا میباشد
برای موفقیت در زمینه مکانیزاسیون کشاورزی، مدیریت صحیح و مناسب آن امری ضروری است . با توجه به این که هر گونه تغییر و تحول در یک جامعه باعث تغییراتی در جنبه های دیگر شده و باعث از بین بردن تعادل و توازن قبلی میشود، باید برای ایجاد دوباره تعادل راه حلهایی مؤثر و صحیح، قبل یا در هنگام اجرای آن و نه بعد از اجرا، اتخاذ شود
در کنار شاخصهای مکانیزاسیون، بعضی از محققین وضعیت کیفی مکانیزاسیون را نیز مورد مطالعه قرار دادهاند. در بررسی وضعیت کیفی مکانیزاسیون شاخص هایی چون مهارت کاربران، مدیریت خدمات و پشتیبانی، ضریب بهره - وری برای تراکتورها، میزان ضایعات توسط کمباین و میزان مهارت رانندگان مورد بررسی قرار می گیرد.
با انجام مطالعهای در منطقه اهواز اعلام کردند که با وجود سطح مکانیزاسیون 1/1 اسب بخار در هکتار برای منطقه، وضعیت کیفی مکانیزاسیون هیچ گونه توازنی با سطح مکانیزاسیون ندارد . آنها استفاده از فناوریهای نوین را یکی از راه کارها، برای حل این مشکل بیان کردند . نبیئیان و علوی نایینی - 1386 - بابررسی تاثیر مکانیزاسیون بر رشد بخش کشاورزی از سال 1354 الی 1383 به این نتیجه رسیدند که برنامه های مکانیزاسیون در این دوره طولانی نتواسته موفقیت آمیز باشد لذا بازنگری در برنامه های مکانیزاسیون ضروری است . لویمی و همکاران - 1381 - نیز در مطالعه شرکت های مکانیزاسیون در اهواز، ضعف مدیریتی را یکی از معضلات مکانیزاسیون معرفی کردند.
با توجه به اینکه مکانیزاسیون بهعنوان یک ابزار شناخته می شود که ارتباط تنگاتنگی با مدیریت آن دارد - Leiva - and Morris, 2001 لذا این ابزار تنها درصورتی می تواند مشکل کشاورزی جامع ه را حل کند که به درستی مدیریت شود. تمام این مطالعات نشانگر این است که تکنولوژی مناسب در مکانیزاسیون کشاورزی ایران اجرا نمی - شود. بنابراین در زمینه مسایل مربوط به به کارگیری ماشین ها و ادوات در کشاورزی، با توجه به بحث الگوی متناسب، فناوری مناسب مطرح می شود. فناوری مناسب آن است که از مزایای دانش و تجربه نوین بهره گرفته، با قوانین بومشناسی و ویژگیهای محل سازگار باشد
بهتازگی ابزارهای متنوعی چون مدیریت کیفیت جامع، مهندسی ارزش، تولید ناب و شش سیگما، بهمنظور کاهش اتلاف، افزایشی بهره وری و بهبو د کیفیت در فرایندهای مختلف تولیدی مورد استفاده قرار گرفته اند
متدولوژی شش سیگما یکی از ابزارهای بهبود کیفیت است که برای اولین بار توسط شرکت موتورلا در سال 1979 مطرح گردید و به سرعت گسترش یافت به طوری که امروزه توجه کارشناسان و مدیران شرکتهای مختلف سرتاسر جهان را به خود معطوف کرده است . شش سیگما یک فرایند سیستماتیک است که موجب شناسایی، تبیین، اندازه گیری، تحلیل و توسعه و استاندارد شدن یک فرایند می باشد. از آن جا که این متدولوژی بر اساس اصول علمی تایید شده ای بیان شده، توانسته مسائل و م شکلات را به طور ساختار یافته ای حل نماید و در نتیجه اهدافی نظیر کمک به افراد و فرایند ها جهت تولید محصولات بهتر، ارائه خدمات بدون عیب و نقص، صرفهجویی مالی، بازگشت سرمایه و رضایتمندی مشتریان را تحقق بخشد
مشتری در پروژههای شش سیگما هر شخ ص، سازمان یا هر چیزی که به نوعی دریافت کننده تولیدات و یا خدمات می باشد - پورحسین، . - 1384 این رویکرد به دلیل ویژگی های بارزی نظیر نتیجه گرایی و مدت زمان محدود برای اتمام پروژههای بهبود، تفاوت قابل توجهی را در مقایسه با سایر رویکرد های بهبود ایجاد کرده است . از طرف دیگر، به دلیل توانمندی شش سیگما در حل مسائل متفاوت و در زمینه های کاربردی گوناگون، امروزه این رویکرد نه تنها در صنعت بلکه در بخش های مختلف غیر صنعتی نظیر بانکداری، مالی، منابع انسانی، بهداشت و درمان، و بخش خدمات به صورت گسترده ای نفوذ کرده و در حال حاضر مورد توجه سازمان های بزرگ دنیا قرار گرفته است
بهدلیل نوین بودن این روش، در بخش کشاورزی تاکنون هیچ مقاله ای منتشر نشده است . بنابراین به برخی کارهای صورت گرفته در بخشهای دیگر اشاره میشود.
کلهر و همکاران - 1387 - از روش شش سیگما به منظور رفع ایراد افتادن نوار ضربهگیر خودروهای سواری در شرکت ایران خودرو استفاده کردند . آنها در ابتدا با بهدست آوردن سطح سیگمای 2/66 برای پروژه، با اعمال این روش توانستند سطح سیگمای فرایند را به 3/23 برسانند و بعد با اعمال روش TRIZ - روش خلاق حل مسئله - وانستند مشکل را به صفر میل دهند .
ساهو و همکاران Sahoo et 2008 - - al., نیز از روش شش سیگما به منظور بهبود بازده و سطح عملکرد عملیات تزریق محوری - Radial forging - استفاده کردند. آنها با بررسی علل بوجود آمدن تفاوت در قطعات تولید شده، با استفاده از مراحل شش سیگما توانستند علاوه بر افزایش کیفیت قطعات، میزان ضایعات را نیز کاهش دهند. آنها از میان عوامل مختلف با استفاده از ابزارهای شش سیگما تشخیص دادند که زاویه دخول - Inlet angle - مهمترین عامل در ایجاد ضایعات می باشد لذا با اصلاح آن توانستند سطح عملکرد فرایند را بهبو د بخشند.
کیم و همکاران - Kim et al ., 2003 - به منظور بهبود کیفیت در یک کارخانه تولید مواد شیمیایی از روش شش سیگما استفاده کردند . آنها در ابتدا با اندازه - گیریهایی که انجام دادند سطح سیگمای 3/5 را برای فرایند مورد نظر به دست آورند. آنها سپس با اجرای پروژه شش سیگما توانستند سطح سیگما را به 5/5 برسانند. این میزان بهبود در فرایندهای شیمیایی، بهبود قابل ملاحظهای میباشد که البته رسیدن به این سطح از بهبود عمل راحتی نبوده است .
خواجه و همکاران - 1383 - در مطالعهای با انتخاب یکی از نمایندگیهای مجاز ایرانخودرو در شهر شیراز سعی کردند با استفاده از مراحل پنج گانه روششناسی شش سیگما - تعریف، اندازهگیری، تحلیل، بهبود و کنترل - و تکنیکهایی از قبیل منشور پروژه، تجزیه و تحلیل حالات شکست و اثرات آن، نمودار استخوان ماهی و غیره به کشف علل اصلی افزایش زمان تعمیرات پرداخته و در نهایت راهحلهایی جهت بهبود وضعیت فعلی ارائه دهند.
گجراتی و همکاران - 1385 - در مورد صنعت فولاد گزارش نمودند که با استفاده از شش سیگما به منظور کاهش ضایعات از 2 درصد به 1/5 درصد، می -توان200 میلیون تومان صرفه جویی کرد. آنها اعلام کردند که با انجام اندازه گیری و تعیین مهمترین مشکل، و درنتیجه تلاش در جهت مرتفع کردن آن، می توان به هدف مورد نظر دست یافت . آنها ارزیابی متوازن را به عنوان وسیلهای برای توصیف استراتژی تعریف شده و تنظیم منابع اعلام کردند و بعد استراتژی تعریف شده به کمک شش سیگما و با استفاده از اطلاعات و ابزارآلات بهبود فرایند، اجرا می شود.
نور السناء و همکاران - 1388 - در اسکله بندر شهید رجایی در سه حوزه »کاهش زمان تحویل کالا به صاحبان کالا «، »کاهش سوانح « و »افزایش نرم بارگیری و تخلیه« شش سیگما را اجرا کردند . آنها در مرحله اندازه گیری سطح سیگمای 1/6 را برای مدت زمان رسیدن کالا تا بارگیری و بارگیری تا خروج، به دست آوردند. آنها با اجرای شش سیگما و استفاده از مراحل پنج گانه آن - DMAIC - و بهره گیری از ابزارهای آن توانستند سطح سیگما را به 3/6 برسانند و از این طریق چند صد میلیون تومان موجب صرفه جویی شوند.
لو و همکاران - Lo et al., 2009 - از روش شش سیگما در بهبود دقت ظاهری لنزهای نوری در فرآیند قالبگیری تزریقی استفاده کردند . آنها ابتدا به شناسایی عوامل موثر بر عملکرد پرداخته و سپس با اجرای طرح آزمایشی تاثیر این عوامل را تایید کردند . آنها اعلام کردند که روش شش سیگما توانست قابلیت فرایند - CPU - را از 0/57 به 1/75 و یا به عبارتی 0/07 خطا در هر یک میلیون تولید برساند .
سفوت و عزت - Safwat and Ezzat , 2008 - از روش شش سیگما به منظور کاهش ضایعات در یک کارخانه تزریق قالبهای پلاستیکی استفاده کردند . آنها در این مطالعه با استفاده از ابزارهای نظیر آنالیز سیستم اندازه - گیری - MSA - ، آنالیز حالات شکست و اثرات آن - FMEA - نمودارهای کنترلی نظیر نمودار P و آزمون فرض، توانستند میزان ضایعات کارخانه را از 5/2 درصد به 2/6 درصد برسانند.
باتوجه به موارد فوق، و مقایسه پیش رفتهای بخش صنعت با مشکلات بخش کشاورزی و به خصوص، مکانیزاسیون کشاورزی، بررسی استفاده از این تکنولوژی جدید در کشاورزی به عنوان یک تکنولوژی جدید و موفق، امری کاملا ضروری است. آشنایی متخصصین مکانیزاسیون ایران با این تکنولوژی برتر و استفاده از این روش، می تواند خلاء مدیریتای که در مکانیزاسیون ایران مشاهده می شود را پر کند . لذا در این مطالعه تلاش شد با بررسی منابع مختلف به ارائه مراحل و ابزارهای این روش پرداخته شود.
