بخشی از مقاله
چکیده
این مقاله با عنوان شهر دوستدار معلولین با رویکرد مناسب سازي فضاي شهري براي معلولان و نابینایان - نمونه موردي منطقه 22 تهران - می باشد.شهر دوستدار معلول، شهري است که در آن معلولان و مردم عادي هردو به یک اندازه از حقوق شهروندي برخوردار هستند و شهر با معلولان و نابینایان غریبه نیست و استانداردها و کدهاي طراحی در مناسب سازي ،در آن رعایت می شود. . اگر یک معلول بدلیل وجود پله هاي فراوان نمی تواند وارد ساختمانی شود و اگر پیاده روهاي این شهر با چرخ هاي ویلچیر غریبه اند این شهر ما است که معلول است، نه شخصی که محدودیت جسمی دارد؛ چرا که محدودیت به معناي محرومیت نیست.
یافتن یک شروع مناسب براي وارد شدن به یک فضاي دور از ذهن و کنار هم نشاندن کلماتی که بتواند اهمیت بحث مناسب سازي فضاي شهري را براي همگان بخصوص مسئولین مربوطه گوشزد کند ،کار دشواري است و فراموش نکنیم که مناسب سازي شعار نیست؛ یک ضرورت است.براساس یافته هاي پژوهش باید ضوابط و مقررات ارائه شده براي معلولان و نابینایان که در بررسی ذیل به آن اشاره شده رعایت گردد و پیشنهادهاي مطرح شده به منصه ظهور برسد تا شاید بتوان گامی کوچک براي این گروه از شهروندان عزیز برداشت.
.1 مقدمه
تهران از کلانشهرهایی است که علیرغم رشد و توسعه شهري از نظر مناسبسازي محیطی براي افراد با نیازهاي خاص هنوز در مراحل اولیه است و فراهم نبودن زیرساختهاي لازم براي افراد معلول و کمتوان جسمی و حرکتی، دسترسی آنان به امکانات شهري را با مشکل مواجه کرده است. شبکه معابر سواره و پیاده از جمله مواردي است که با مناسبسازي آنها و قرار دادن تجهیزات و وسایل لازم میتوان بسیاري از مشکلات و موانع حرکتی معلولین و کمتوانان جسمی و حرکتی را مرتفع نمود.
محیطهاي شهري، فضاي زندگی روزمره شهروندان است و باید توانایی پذیرش کلیه افراد و تأمین خدمات رفاهی مربوط به آنها را داشته باشد. نابسامان بودن فضاهاي شهري و عدم انطباق آنها با نیازها و خواسته هاي این افراد سبب منزوي شدن آنها شده است. لذا ساماندهی و مناسبسازي دوباره این فضاها در واقع بازگرداندن این افراد به زندگی اجتماعی و فعالیت دوباره است. شبکه معابر سواره و پیاده از جمله مواردي است که با مناسبسازي آنها و قرار دادن تجهیزات و وسایل لازم میتوان بسیاري از مشکلات و موانع حرکتی معلولین و کمتوانان جسمی و حرکتی را مرتفع نمود. بررسیها نشانگر آن است که معلولین در شهر تهران دچار محدودیتها و موانع فراوانی براي حضور در فضاهاي عمومی و رفع نیازهاي اجتماعی خویش هستند.
این محدودیتها بیشتر ناشی از نارساییهاي ساختاري و عملکردي مدیریت شهري میباشد. اگرچه در تمامی مناطق اقداماتی براي مناسبسازي محیطی انجام گرفته اما این اقدامات یکپارچگی لازم را نداشته و اجراي آنها نیز از ابزارهاي کنترلی و نظارتی لازم برخوردار نیست. بنابراین توانسته جوابگوي نیازهاي موجود باشد. به عنوان مثال در مناسبسازي محیط اغلب به معلولین جسمی- حرکتی پرداخته شده و به سایر معلولین و کمتوانان نظیر کودکان و سالخوردگان توجهی نشده است.
ضوابط و مقررات مربوطه، تحققپذیري پایینی داشته و تجهیزات استفاده شده نه تنها کارایی لازم را ندارد بلکه اغلب در تقابل با نیازهاي حرکتی این افراد نیز قرار میگیرد. در نهایت یکپارچگی و انسجام لازم در برنامهریزي، اجرا، بهرهبرداري، نظارت و کنترل ضوابط و مقررات وجود ندارد. وجود تعداد قابل توجه افراد معلول در شهر تهران و محدودیتها و موانع حرکتی بسیار و همچنین الزام طرح جامع و تفصیلی جدید شهر تهران به مناسبسازي محیطی براي افراد معلول و سالخورده، ایجاب میکند که این مساله بیش از پیش مورد توجه و دقت نظر قرار گیرد.
.2ادبیات تحقیق
در ایران
ستاد مناسب سازي شهرداري تهران با هدف مناسب سازي فضاي شهري و معماري براي ناتوانان و کم توانان و در ابعاد وسیع تر مناسب سازي فضاي شهر براي تمامی اقشار جامعه مطابق مصوبه شوراي اسلامی شهر تهران به شماره 160/638/7097 مورخ22/04/84 در خصوص الزام شهرداري تهران به دبیري ستاد مناسب سازي در شهر تهران رسما موجودیت یافت.
در سایر کشورها
در ارتباط با پیشینه پژوهش حاضر در سایر کشورها،بررسی هاي به عمل آمده نشان می دهد که بسیاري از کشورها از جمله ژاپن و ترکیه اقدام به انتشار کتاب ها و مجموعه ضوابط تردد و دستورالعمل هایی در راستاي طراحی مناسب و مطلوب براي معلولین به طور عام منتشر کرده اند.
تجربه ژاپن-توکیو
توکیو بزرگترین شهر و پایتخت ژاپن،براي معلولان که شامل نابینایان،ناتوانان جسمی و حرکتی و ...می شود،اغلب امکانات مورد نیاز را داراست.امکانات مورد نیاز براي تردد معلولین در شهر توکیو ژاپن،به نحوي است که آنان در استفاده از حق شهروندي خود با دیگر شهروندان سالم این شهر تبعیضی احساس نمی کنند.در تمامی پیاده روهاي این شهر که به شهر برج ها و پل ها معروف است،تردد براي معلولین آسان و بدون مشکل است.پیاده روها و موزاییک هاي برجسته پیاده رو ها براي نابینایان و همچنین در نظر گرفته شدن مسیرهاي مناسب سازي شده براي معلولان ویلچري،شرایط را براي این قشر آسان کرده است.این مسیرها در هنگام رسیدن به تقاطع و خیابان ها با علائم برجسته دیگري مشخص می شود.
در مسیرهایی که پله وجود دارد در تمامی فروشگاه ها،مراکز خرید،ایستگاههاي مترو و هتل ها و ورزشگاه ها براي نابینایان پله ها با برچسب هاي مخصوص و براي افراد ویلچري با مسیرهاي بدون پله مهیا شده است. سر چهارراهها و تقاطع پیاده رو با خیابان ها براي معلولین و نابینایان کلیدهایی براي سبز کردن چراغ عابر پیاده مهیا شده که در صورت رسیدن به آنجا از آن استفاده و از خیابان رد می شوند.در مکانهاي عمومی شامل هتل ها،فروشگاهها و ...که داراي حداقل دو بالابر هستند،حتما یکی از بالابرها براي معلولین در نظرگرفته شده که افراد دیگر از آنها استفاده نمی کنند.معلولین توکیو میدانند که حق شهروندي شان محفوظ می ماند و مردم نیز این امر را پذیرفته اند که نباید از امکانات و حقوق آنان براي راحتی و حقوق خود استفاده کنند.
تجربه ترکیه-استانبول
افراد معلول در زندگی اجتماعی با مشکلات و موانع زیادي روبه رو می شوند و براي کاهش این موانع شهرداري استانبول پروژه اي به نام »افراد معلول و ترافیک«راه اندازي کرده که شامل چندین مرحله است.به عنوان مثال خیابان هاي نزدیک بیمارستان ها،بنیادها و انستیتوهایی که به افراد ناتوان اختصاص دارند،در این برنامه از اولویت برخوردارند.ازجمله در مقابل بیمارستان و مرکز تحقیقاتی اوکیمدانی ،براي عبور و مرور عابران معلول وسایلی فراهم شده که در ادامه به آن اشاره می شود:
1. پیاده روهاي شیبدار براي عبور و مرور آسان صندلی چرخدار و...:پیاده روها شیب ملایمی و در مکان هاي لازم با شیب به خیابان هاي اصلی دسترسی دارند.
2. سنگفرش برجسته براي آنکه افراد نابینا حالات و وضعیت هاي مختلف مانند خطر،هشدار،ایستگاه اتوبوس و ...را تشخیص دهند؛سطح زمین در مکانهایی به صورت برجسته ساخته شده و بدین ترتیب آنان می توانند به آسانی در خیابان ها تردد کنند.
3. سیستم سیگنال دهی مخصوص افراد ناتوان براي آنکه عابران از مدت زمان عبور از خیابان اطلاع پیدا کنند،سیستم صوتی،پیغام
هاي شفاهی و کلیدهاي فشاري در سیستم استاندارد - EURAS Yearbook of Standardization - EYS در کنار خطوط عابر پیاده نصب شده است.درداخل دستگاه بلندگویی قرار دارد که به میله سیگنال دهی متصل است و صدایی که از آن خارج می شود با فشار دکمه به کار می افتد،بنابراین صداي خروجی براي عابران نزدیک به آن واضح و قابل شنیدن است و فرد به راحتی می تواند مسیر خود را انتخاب کند.در این سیستم به منظور آنکه عابران نابینا براحتی بتوانند دکمه مورد نظر را بیابندعلامت شفاهی براي یافتن دکمه در چراغ وجود دارد که تا فاصله سه متري قابل شنیدن است.
با فشار دکمه عابر فرد نابینا اطلاعاتی درباره نام خیابان هاي منتهی،ترکیب تقاطع و زمان هاي عبور و مرور از خیابان هاي تقاطع دریافت می کند.علامت »می توانید از خیابان رد شوید«به صورت شفاهی براي نابینایان و به حالت لرزشی براي افراد ناشنوا و مسن طراحی شده است.با استفاده از پیکان هاي جهت یاب فرد معلول می تواند مسیر خود را به آسانی بیابد.
تمامی اصوات هشداردهنده براي افراد معلول قابل درك است.این دستگاه شامل سیستم خودکار کنترل صداست و اجازه نمی دهد صداي بلندگوها از پنج دسی بل بلندتر باشد.
در بالاي دستگاه،شماره تلفن هاي اضطراري و شوراي شهر استانبول به خط بریل نوشته شده است.تمامی اصوات هشدار و پیام هاي این دستگاه تحت نظارت مرکز کنترل ترافیک شهر است.
4. کنترل از راه دور؛با استفاده از کنترل از راه دور دیگر نیازي نیست افراد معلول الزاما نزدیک چراغ راهنما باشند تا دکمه عبور از خیابان را فشار دهند.این کنترل به خصوص براي معلولانی که از صندلی چرخدار استفاده می کنند مناسب است.وقتی عابران نابینا کنترل را در اختیار دارند با فشار دکمه تمامی اطلاعات به دستگاه کنترل منتقل شده و از بلندگوي کنترل پخش می شود و زمانی که به خطوط عابر پیاده نزدیک می شوند دستگاه کنترل از راه دور،اطلاعات و موقعیت خیابان را در اختیار آنان قرار می دهد.
5. برجسته کردن خطوط عابر پیاده براي آنکه افراد معلول از موقعیت هاي خطرناك در امان باشند و بتوانند به آسانی از خیابان رد
شوند؛سطح خطوط عابر پیاده دو سانتیمتر بلندتر از سطح آسفالت بوده و طرح آن با طرح آسفالت متفاوت است .
.6 نشانه گذاري روي آسفالت؛علائم مخصوص کاهش سرعت که روي آسفالت نقش می بندد تاثیرات مثبتی دارد.از آنجا که رنگ نوشته ها متفاوت است،توجه رانندگان را به خود جلب می کند.
با استفاده از ذرات درخشان در رنگ به کار برده شده در جاده ها ،سطح دیداري علائم افزایش میابد.به علاوه با درج تابلوي حداکثر سرعت براي اطلاع رانندگان و با استفاده از پیکان هاي جهت یاب و علائم کاهش سرعت ،اقدامات احتیاطی لازم به عمل آید.
7. آسفالت مناسب؛استفاده از مواد چسبنده مخصوص تایر خودروها در آسفالت که مسافت ترمز را با استفاده از اصطکاك کاهش می دهد و توقف براي رانندگان آسانتر خواهد شد و به علاوه رنگ آسفالت در این مناطق متفاوت است.
8. حفاظ هاي خیابانی؛به منظور آنکه افراد نابینا قبل یا بعد از خط عابر پیاده وارد خیابان نشوند نرده هاي حفاظتی در طول پیاده رو نصب شده است.
