بخشی از مقاله
چکیده :
امروزه باتوسعه روزافزون شهرها که فاقد فضاهای شهری مناسب برای کودکان هستند. از آنجا که کودکان تنها ارتباط دهنده نسلهای گذشته باآینده میباشد و اکثریت جامعه را تشکیل میدهند.به همین دلیل طراحی فضاهای مناسب برای کودکان از اهمیت بالایی برخوردار میباشد ،تا کودکان درآن رشد کنند و نیازهای خود را برطرف کنند.در این چندسال کامل ترین پژوهش در خصوص کودکان درقالب شهردوستدار کودک بوده ولی بیشتر مسایل حقوقی را بررسی کرده که در این پژوهش سعی شده توجه حداکثری به شرایط محیطی تاثیرگذار بر زندگی کودک در شهرصورت پذیرد.
با روشهای کمی، پرسشنامه و مصاحبه ونظرهای کودکان وفضاهای محله بررسی گردیده.برای پیاده سازی محله سرجنگلداری2را به عنوان نمونه موردی انتخاب کردیم. کودکان 5تا11 سال و والدین در پرسشنامه و مصاحبه مشارکت داشتند ودر اخر به تحلیل نظرها باتوجه به معیارهای شهردوستدار کودک پرداخته شده،تابه محله ایی دارای ویژگی های منطبق بر رویکرد شهردوستدار کودک برسیم.
.1مقدمه:
فضا با تمام ویژگی هایش در شکل گیری شخصیت افراد نقش موثری را ایفا می کند . همین فضا به طور خاص تر برای رشد کودکان عامل مهمی محسوب می شود . عاملی که می بایست تاثیر مثبتی بر رشد جسمی و عقلی کودک داشته باشد
. مهمترین فضایی که هر کودک در وهله اول تجربه می کند خانه است . خانه فضایی است که در آن اصلی ترین دریافت های هر کودک , به شکل طبیعی به دست می آید - آزموده - 1391تعامل کودک با محیط از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است. به گونه ای که این تعامل، از شکل گیری شخصیت تا رشد جسمی و ذهنی کودک را در بر می گیرد. لذا تأکید بر ایجاد فضاهایی راحت، ایمن، قابل دسترس، پاسخگو، جذاب، خلاق و زمینه ساز جهت رشد جسمی و ذهنی کودک از جمله نکاتی است که با استناد به تحقیقات به دست آمده و بر اساس واقعیات روان شناختی کودک، طراحان و برنامه ریزان می بایست در ساخت فضاهای شهری مورد استفاده کودکان مورد توجه قرار دهند. بدیهی است که تعامل پویای کودک و جستجو و کشف قابلیت های محیطی مستلزم مشارکت فعال وی در شکل دهی و بهره برداری ازمحیط خواهد بود. کودک از طریق مشارکت محیطی، حس اجتماع محلی، آگاهی محیطی، حس تعلق و مؤثر بودن را درک خواهد کرد
در دوره معاصر متخصصان و برنامه ریزان شهری در سراسر دنیا بخصوص کشورهای توسعه یافته توجه ویژه ای به مقوله طراحی فضاهای کودکان دارند و طراحی فضاهای تخصصی آموزشی ، نگهداری و بازی آنان با دقت و حساسیت بیشتری نسبت به روانشناسی کودک و در نظر گرفتن ویژگیهای روحی و جسمی کودکان انجام می پذیرد. ازاین منظرطرح های دوستدارکودک به دنبال اعطای حق شهروندی به بچه ها، توسعه آگاهی ، بالابردن مشارکت جمعی،کم کردن میزان خشونت علیه کودکان، توجه به موضوعات زیست -محیطی و .. است
ابتکار یونیسف در شهر دوستدار کودک این است که از خود بچه ها و جامعه برای شناسایی نیازهای محله ها کمک بگیرد و با برگزاری کارگاههای آموزشی این نیازها را شناسایی و روی آنها کار کند.محلات اولین فضای عمومی که کودکان در بیشترین تعامل با آن قرار دارند و بیشترین تجربه فضایی را ازآن کسب می نمایند، هستند. در شهرهای با رویکرد دوستدار کودک از مهمترین پروژه هایی که مطرح می گردد، طراحی محلات بر اساس مشارکت کودکان وبکارگیری دیدگاههای آنها است . در این زمینه موضوع اساسی ، ساختارهای فضایی –کالبدی محله ونحوه شکل گیری آنها برای برآوردن نیازهای کودکان می باشد.
از این رو شهرها بیشتر برای بزرگسالان ساخته و پرداخته میشوند.تحقیق در حوزه "شهرهای دوستدار کودک"، به ویژه در اروپا،از سا لهای1980 میلادی به بعد مورد توجه قرار گرفت. عمده این تحقیقات در راستای تخصیص حقوق شهروندی به بچه ها و رسیدگی به خواسته هاو نیازهای آنها بود. امروزه "شهر دوستدار کودک"1 مورد توجه برنامه ریزان و دستاندرکاران شهری قرار گرفته است.
در سال 1989 میلادی،نمایندگان کشورهای جهان در مجمع عمومی سازمان ملل متحد،پیمان حقوق کودک را تأیید و امضا کردند و متعهد شدند تا برای تصویب و اجرای آن در کشورهای خود تلاش نمایند. این عهدنامه که به نام "معاهده حقوق کودک" معروف است،همه دولتها و مردم جهان را به ساختن دنیایی بهتر برای کودکان تشویق میکند. بدین منظور در این تحقیق به بررسی نمونه موردی محله سرجنگلداری2 کرمان وبررسی نیازهای کودکان آن پرداخته می شود، تا با شناسایی این نیازها با مشارکت کودکان طراحی مناسب دوستدار کودک ارایه گردد.
.2چارچوب تحقیق:
.2-1کودک:
در ابتدا برای شناخت صحیح ، لازم است به تعریف کودک بپردازیم تا موضوع از وضوح بیشتری برخوردار باشد. طبق تعریف فرهنگ فارسی معین، کودک به معنای کوچک، صغیر و فرزندی که به حد بلوغ نرسیده - پسر یا دختر - میباشد. در فرهنگ میراث آمریکایی نیز از کودک به عنوان شخصی که بین تولد تا دوران بلوغ قرار دارد، یاد شده است.از طرف دیگر طبق تعاریف حقوقی در جمهوری اسلامی ایران، کودک به فردی اطلاق میشود که به سن بلوغ شرعی نرسیده باشد. در ماده یک کنوانسیون حقوق کودکان وهمین طور در ماده یک قانون حمایت از حقوق کودکان مصوب 1381 افرادانسانی زیر 18 سال بعنوان کودک معرفی شده اند. کودکان زیر 18 سال را در 5 دسته می توان گروه بندی نمود - رضوانی وحبیبی، - 1387 با توجه به گروه بندی انجام شده واز آنجا که کودکان 8 -6 سال تا 300 متر و 12 - 8 سال تا 900 متر - داوودی و مقدم، - 1389 از خانه خود فاصله می گیرند وعملا وارد محیط محله وفضاهای شهر می شوند.
.2-2کودک ومحیط :
پیاژه در سال های دهه 1920 به این نتیجه رسید که کودکان در مقایسه با بزرگسالان، جهان را به طوردیگری می بینند. کودکان محیط پیرامون خود را تغییر می دهند تا وضعیت خودشان را بهبودبخشند - Day،2007 - برخلاف بزرگسالان که محیط را از طریق فرم درک می کنند، جنبه هایی ازمحیط برای کودکان مهم است که بتوانند محیط را بر اساس کاربری های مختلفی که به آن می دهند، تغییر دهند . بچه ها به ویژگی های جزیی وتصادفی محیط توجه می کنند. مطالعات پوکک وهادسون - - 1978 راه رفتن بین خانه و مدرسه کودکان را قادر به یادگیری محیط اطراف می سازد. بازی و بیرون رفتن بادوستان فعالیت های قابل توجهی هستند که توسط بزرگترها نادیده انگاشته می شوند، درحالیکه آنها بخشی از تجربه دوران کودکی هستند
توجه به طراحی فضاهای شهری، به ویژه در پروژه هایی که با اهداف مشارکت کودکان و توجه به نیازها وخواسته های آنها میباشد، میتواند علاوه بر فراهم آوردن محیطی منطبق بر خواسته های کودکان، با ایجاد فرصت مشارکت و دادن نقش اجتماعی به آنها موجب بالا بردن آگاهی های اجتماعی وتوسعه مشارکت واقعی و خلاقانه در جامعه باشد
.2-3شهردوستدار کودک:
مفهوم شهردوستدار کودک بطور کل به این معنی است که دولتمردان چگونه این شهرهارا براساس علایق بچه ها اداره میکنند ونیز به شهرهایی گفته میشود که درآن ،حقوق اساسی بچه ها مثل سلامت،حمل ونقل، حمایت ،آموزش وفرهنگ رعایت میشود.براین اساس بچه ها به عنوان شهروندانی تعریف شده اند که حقوقی دارند وحق دارند نظراتشان راابراز کنند.یک شهردوستدار کودک تنهایک شهر خوب برای بچه ها نیست،بلکه شهری است که به وسیله کودکان ساخته میشود.
درواقع شهر دوستدار کودک،مکانی است که کودکان در آن احساس امنیت و آرامش میکنند وقادرند به کاوش و یادگیری در مورد فضاهای پیرامون خود بپردازند.یک شهر دوستدار کودک، یک شهر دوستدار مردم نیز میباشد. - کربلایی حسینی،سهیلی: - 1393 اززمان تصویب معاهده حقوق کودکان ،فعالیتهای مهم ومتعددی آغاز شدکه بیش از پیش ساختار حقوق کودکان را مشخص میسازد.ازاین فعالیتها میتوان اشاره کرد به:
اجلاس زمین ودستور کار:21زمانی که رهبران جهان دراجلاس زمین درسال1992 در ریودوژانیرو جمع شدند و برنامه مربوط به دستورکار21 راتدوین کردند،کودکان و جوانان به عنوان گروه های اصلی شناخته شدند تا روند توسعه پایدار سهیم باشند.
در این راستا طرح های به عنوان شهرهایی برای کودکان و یا شهرهایی برای دختران و پسران تعریف می شد.
این طرح ها بر سه فاکتور اساسی تاکید داشت:.
.1 برنامه ریزی مشارکتی که درآن بچه ها هما نند دیگران در راستای ساختار دادن شکل فضایی محیط نقش اساسی دارند.
.2مراکز کودکان که به انها فرصت جمع آوری و شکل دادن به خواسته هایشان را میدهد.
.3 انگیزه و فرصت دادن به بچه ها در راستای استقلال تصمیم گیری های محیطی بدون دخالت بزرگترها
