بخشی از مقاله
چکیده
مد و مدگرایی پدیدهای است که کمابیش در میان همه اقشار جامعه وجود دارد. اما در میان جوانان و نوجوانان بیش از همه به مد اهمیت می دهند و بسیار مدگرا می باشند. هدف اصلی این تحقیق بررسی عوامل اجتماعی موثر بر مدگرایی در میان انشجویان دانشگاه یاسوج می باشد. ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه می باشد. نمونه مورد مطالعه در این پژوهش 380 نفر - از هر دانشکده 95 نفر - به روش نمونه گیری سهیه ای انتخاب شدند. نتایج حاصل از آزمون فرضیه ها نشان می دهد که بن متغیرهای درآمد، همنوایی، نگرش دوستان، نگرش والدین، استفاده از رسانه، استفاده از امکانات و میزان گرایش به مد رابطه وجود دارد ولی رابطه معنی داری بین وضعیت تأهل، جنسیت و میزان گرایش به مد یافت نشد.
مقدمه
از ویژگی های عصر جدید جریان شتاب آلود زندگی است، حوادث و رویدادهای گوناگون آن چنان با سرعت پدید می آیند که فرصت تفکر و تامل را از آدمی سلب می کند در نتیجه مجالی برای تفرج در دنیای درون جهان برون باقی نمی گذارد و انسان این موجود سرگشته و درمانده نه تنها لذت تفکر را حس نمی کند، بلکه انگیزه کافی برای اندیشیدن در باب ضروریات زندگی در خود نمی یابد حاصل این روند، بیگانگی او با خویشتن و جهان خارج از خویشتن است. دوره جوانی دوره گذراز بلوغ و شکل گیری حس استقلال طلبی فرد است.
ازهمین رو جوان سعی دارد با روش های مختلف استقلال وهویت خود را به دیگران نشان دهد. مد ومدگرایی پدیده ای است که کمابیش درمیان همه اقشارجامعه وجود دارد ، اما دراین میان ، جوانان ونوجوانان بیش ازدیگران به مد اهمیت داده وبسیارمدگرا می باشند
مد یک نهاد اجتماعی است یعنی شبکه ای از روابط اجتماعی که متضمن ارزشها و هنجارهاست و نیازی را بر آورده میکند. مدگرایی حاصل زندگی انسان معاصر نیست. بلکه در تمام دوران زندگی بشر بوده و هست و خواهد بود، اما جوانان و نوجوانان بنا به مقتضیات سنی و نیازهای گوناگونی که دارند در برخی از قلمروها هم چون لباس و آرایش ظاهری بیشتر از دیگران در معرض جریان مدگرایی قرار میگیرند
ظهور جامعه مصرفی به واسطه فزونی کالاهای مادی از یک سو و دموکراتیزه شدن مصرف وعمومیت یافتن آن ازسوی دیگر به انتخابی شدن زندگی روزمره می انجامد همین امر نشان دهندهی اهمیت روزافزون سبک زندگی درجامعهی معاصر می باشد. سبک زندگی نتیجه همه گزینش ها، ترجیهات و رفتارهایی است که فرد در ارتباط با کالاها مادی و فرهنگی انجام می دهد. همچنین بصری شدن نشانه ها و نمادهای منزلت در زندگی باعث می شود که سبک زندگی با سبک عقلی و زیبایی شناختی کردن مصرف همراه نشود. لذا مصرف کالاها واحد معنایی فرهنگی و منزلتی به ویژه برای جوانان است و این بدان جهت است که جوانان در مقام مصرف کننده بیشترین تأثیر را از تغییرات فرهنگی و اجتماعی می پذیرند
جوانان شهر یاسوج نیز از این جریان مستثنا نبوده و رواج مدگرایی در بین جوانان این شهر به و.فور مشاهده می شود. ما نیز با توجه به این تغییر و تنوع درلباس پوشیدن آرایش سر و صورت جوانان شهر یاسوج، موضوع پژوهش خود را به روی دانشجویان دانشگاه یاسوج را در بر می گیرد متمرکز نمودیم.
بیان مسئله
حس تنوع طلبی توام با گرایش به خودنمایی در محیط اجتماعی، تغییرات چشمگیری در نوع پوشش، آرایش، الگو، رفتار و اغلب گرایش های بشری را به همراه داشته است. گستردگی این دگرگونیها به اندازه زندگی انسان امروزی بوده واشاعه هریک از آنها در سطح جامعه پیامدهای خاص خود را به همراه دارد پدیده مد گریبانگیر جامعه مصرف محور امروز جهان است. گرایش به مد بیانگر نوعی تجدید نظرخواهی و در واقع تلاش در جهت نوکردن و تغییر در مسائل مختلف ظاهری زندگی است.
به عبارت دیگر گرایش وسیع به تغییر و تنوع، بیانگر حرص و نیاز شدید انسان برای ورود به قلمروهای جدید است، نیازی که جزئی ازفطرت انسان ها را تشکیل می دهد. میل به تغییرازیک نیاز فطری سرچشمه گرفته وقابل سرکوب کردن نیست. برای همین انسان همواره به دنبال تغییرقالب ها وفراراز کلیشه هاست. درهم آمیختگی اجتماعی باعث می شود که جامعه به سمت یک دست شدن درسبک پوشش، مدل آرایش، سلیقه رایج وطرزرفتاربرود.
هرازچند گاهی شاهد تغییراتی دراین یکدستی می باشیم که نشانه مدرنیسم ومد است. با ظهور تب مدرنیته یا مدرنیزاسیون و جهانی شدن و تحول دربرخی مفاهیم و معیارها، فضای زندگی بشر تبدیل به فضایی مصرف زده ، سطحی وکاملا صوری سوق داده می شود.
جوانان، جمعیت متنابهی را در سطح جهان تشکیل می دهند ، گفته شده است که در فاصله سالهای 1960 تا 2000، افراد گروه سنی 15 تا 24 ساله از 419 میلیون نفر به 1280000000 نفر بالغ شده است. بیشترین رقم از این تعداد در کشورهای جهان سوم هستند و در کشور ما ایران حدود یک سوم جمعیت را تشکیل می دهند - احمدی، :1386 ص . - 10 لذا این قشر را نمی توان نادیده گرفت و لازم است مسائل و مشکلات این گروه بررسی می شود و راه حلهایی ارائه گردد.
با نگاهی به تاریخ ایران، مشاهده می شود از زمان قاجارکه پای ایرانیان به فرنگ بازشد تا پایان عصر پهلوی، فصل متفاوتی درمدگرایی ایرانیان گشوده شد. آشنایی درباریان قاجار با زندگی غربیان در البته ایران به لحاظ واقع شدن بر سر راه ابریشم و منطقه خاورمیانه همواره گذرگاه تردد اقوام مختلف بوده، ولی غنای اسلامی و ایرانی فرهنگ این سرزمین مانع تقلیدپذیری از بیگانگان بود. با ضعف پادشاهان ایرانی، بویژه درعصرقاجار، به دلیل کاهش اعتماد به نفس و خودباوری، علائم غربزدگی آشکار گردید. متاسفانه امیرکبیر هم مجال نیافت تا الگوبرداری صحیح در عرصه فناوری را برای توسعه ملی کامل کند. ادامه تحصیل برخی از ایرانیان درفرنگ زمینه تغییر دیدگاه نسبت به هویت مذهبی و ملی را پدید آورد و انحراف در الگوبرداری از مظاهر پیشرفت با آغاز دوران پهلوی به اوج خود رسید.
نگاه پهلوی اول به مقوله توسعه یافتگی و مبارزه با عوامل عقب افتادگی همانند پترکبیر بود. او پس از مسافرت به ترکیه و ملاقات با آتاترک و مشاهده مظاهر غرب بر این باور شد که حجاب سبب عقب افتادگی ایران زمین است ! به همین علت دستور کشف حجاب زنان و یکدست کردن لباس رسمی مردان ایرانی را صادرکرد. ازآن زمان که رضا پهلوی با سلطه بر کشور شکل لباس پوشیدن مردم ایران را تغییرداد و نقطه تاریکی درتاریخ ایران رقم زد. تاکنون مدهای مختلفی درایران رایج گردیده که تقریبا دراغلب آنها عناصرمذهبی و ملی رعایت نشده و بیشتر الگوبرداری تقلیدی ازمدل های غربی بوده است. حکومت پهلوی و روشنفکران غرب زده بر این باور بودند که باید فرهنگ ایران را اروپایی کنند تا بدین ترتیب ازضعف و عقب ماندگی رهایی یافته، در ردیف کشورهای پیشرفته قرارگیرند. بنابراین مدگرایی و غرب گرایی درایران، دریک بستر فکری و دوشادوش هم رشد کرده اند.
گرچه مدگرایی و غرب گرایی دو مفهوم جدا از هم و دارای تعریف متمایز از یکدیگرند، اما سیر تحولات تاریخی و اجتماعی در ایران به گونهای سرنوشت این دو مفهوم را با هم گره زده است که هرگاه سخن از مدگرایی به میان می آید، مفهوم غرب گرایی نیز به ذهن، متبادر می شود.
همین طور در ایران و کشورهایی نظیر آن، رشد صنعت در رأس شعارها قرار گرفت و خیلی زودتر از آن، نوع تفکر، طرز زندگی و آداب لباس پوشیدن، دستخوش تغییر شد. میل به اروپایی شدن در جامعه ایرانی باعث شد که به جای بازسازی و نوسازی چارچوب اقتصادی و اجتماعی جامعه خود، به نماها و نمادها و ظواهر صنعتی شدن توجه کنند که مهم ترین نمای اروپایی شدن، پوشیدن لباس های اروپایی و ترویج مدهای غربی به شمار می رفت
مبانی نظری تحقیق
مهمترین عوامل مدگرایی الف - منزلت اجتماعی
تمامی رفتارهای انسان در راستای برآورده کردن نیازهای اوست و تلاش میکند در قالب رفتارها یا واکنشها بتواند به نیازهای خود پاسخ دهد. مدگرایی یکی از رفتارهایی است که در جریان آن به طور ناخودآگاه به نیازها پاسخ داده میشود.
به گفته آبراهام مازلو، نیازهای موجود در انسان، پنج دسته هستند که عبارتند از: یک نیازهای فیزیولوژیک جسمانی - با هدف حفظ حیات زیستی انسان - ؛ دو نیازهای امنیتی - حس صیانت، امنیت و آزادی - ؛ سه نیازهای اجتماعی - حس تعلق خاطر و عشق - ؛
چهار نیازهای احترامی - ارزش و منزلت خود و دیگران - ؛ پنج نیازهای خود شکوفایی
به گفته مازلو، ارزش و منزلت، یکی از نیازهای مهم انسان است. جوانان نیز بر حسب مقتضیات سنی و جنسی میخواهند از احترام دیگران برخوردار باشند و برای رسیدن به این هدف از ابزارها و شیوههای مختلف استفاده میکنند. یکی، از طریق درس خواندن، دیگری از طریق زیبایی، عدهای با ورزش و هنر و برخی نیز با مدگرایی اظهار وجود میکنند. بنابراین، از نظر روانی، »مد« با نوعی خودنمایی و نیاز به جلب توجه دیگران به خود پیوند دارد.
ب - مد و رقابت بین طبقه بالا و پایین
مد تنها یک حرکت نیست، بلکه عبارت از دو حرکت میان طبقات بالا و طبقات پایین جامعه است. به عبارت دیگر، افراد طبقات پایین تلاش میکنند هر چه بیشتر، شبیه افراد طبقات بالا باشند. از سوی دیگر، افراد طبقه بالا نیز وقتی بین خود و طبقات پایین، تفاوتی نمیبینند، میکوشند وضع گذشته را رها سازند و با خرید ابزارهای گرانقیمت و لباسهای گرانبها، مانع از رسیدن طبقات پایین به سطح آنها شوند. پس مد نیز برای نشان دادن برتری خود استفاده میشود.
گئورگ زیمل معتقد است:
»مد« صورتی از تقلید و بنابراین صورتی از تشخیص اجتماعی است ولی در عین حال، ضمن دگرگونی مستمر خود، یک زمان را از زمان دیگر و یک قشر اجتماعی را از یک قشر دیگر متمایز میکند. مواردی را که مربوط به یک طبقه اجتماعی است، متحد کرده است و آنها را از دیگران منفک میکند. در نتیجه این انتخاب است که مد به وجود میآید و هنگامی که توده مردم در تلاش برای از میان بردن تفاوتهای ظاهری مربوط به طبقه اجتماعی از آن تقلید کنند، این مد را به خاطر یک شیوه مردمپسند جدید رها میسازند.
