بخشی از مقاله
چکیده
مد یک نهاد اجتماعی است یعنی شبکه ای از روابط اجتماعی که متضمن ارزشها و هنجارهاست و نیازی را بر آورده میکند. مدگرایی حاصل زندگی انسان معاصر نیست. بلکه در تمام دوران زندگی بشر بوده و هست و خواهد بود، اما جوانان و نوجوانان بنا به مقتضیات سنی و نیازهای گوناگونی که دارند در برخی از قلمروها هم چون لباس و آرایش ظاهری بیشتر از دیگران در معرض جریان مدگرایی قرار میگیرند.
هدف اصلی این تحقیق بررسی عوامل اقتصادی موثر بر مدگرایی در میان دانشجویان دانشگاه یاسوج می باشد. ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه می باشد. نمونه مورد مطالعه در این پژوهش 380 نفر - از هر دانشکده 95 نفر - به روش نمونه گیری سهیه ای انتخاب شدند. نتایج حاصل از آزمون فرضیه ها نشان می دهد که ببن متغیرهای درآمد، همنوایی، استفاده از امکانات و میزان گرایش به مد رابطه وجود دارد
مقدمه
مد گرایی حاصل زندگی انسان معاصرنیست بلکه درتمام دوران زندگی بشر بوده وهست. اما اگر این پدیده در هر دوره ای از تاریخ آگاهانه و با گزینش انتخاب و با توجه به فرهنگ و چارچوب های فکری و اعتقادی جامعه صورت بگیرد نه تنها موجب پیدایش نارسایی های فرهنگی واجتماعی نشده بلکه به عنوان یک دستاورد اجتماعی به نوبه خود به رشد وتعالی فرهنگ وتمدن انان کمک های زیادی نموده وزمینه اراستگی مناسب زندگی را فراهم می کند.
درواقع مد گرایی مثبت به معنای اقتباس ازپیشرفت های اجتماعی و به کاربردن دستاوردهای مثبت دیگران ضمن بر طرف ساختن زشتی ها و کاستی ها ازدچارشدن زندگی به یکنواختی خسته کننده پیش گیری کرده وروزبه روز به استحکام بیشتر پایه های زندگی دسته جمعی کمک می کند.اما باید مراقب بود که این فرایند ازحا لت طبیعی خارج نشود زیراهمه ی استعدادهای فطری اگرازحالت طبیعی خارج شود جنبه ی انحرافی پیدا کرده واثارسویی به بارمی اورد.اما جوانان - دانشجویان - بنا به مقتضیات سنی و نیازهای گوناگونی که دارند و بسته به محیط هایی که در آن قرار میگیرند دربرخی قلمروها همچون لباس وارایش بیشتراز دیگران درمعرض جریان مد گرایی قرارمی گیرند وچون مد در بسترزمان درحال دگرگونی است افراد سنین جوانتررا بیشترمی طلبد چون وقت ازادتری دارند و میتوانند پا به پای مد حرکت کنند.
درک عمومی ما از واژه مدعموما به طرز لباس پوشیدن محدود میشود،اما واقعیت این است که مد می تواند شامل موارد گوناگونی از زندگی روزمره باشد. موضوعاتی از قبیل: نحوه انتخاب موسیقی، ارایش، چیدن دکوراسیون منزل، اتومبیل و حتی حرفه و کار. البته نباید به مقابله با مد بپردازیم بلکه بهتراست به پرورش و تقویت وجوه مثبت ان دقت کنیم تا درسایه این اتفاق جنبه های منفی ان کم رنگ ترشود وجای خود را به جنبه های مثبت دهند
جوانان شهر یاسوج نیز از این جریان مستثنا نبوده و رواج مدگرایی در بین جوانان این شهر به و.فور مشاهده می شود. ما نیز با توجه به این تغییر و تنوع درلباس پوشیدن آرایش سر و صورت جوانان شهر یاسوج، موضوع پژوهش خود را به روی دانشجویان دانشگاه یاسوج را در بر می گیرد متمرکز نمودیم.
بیان مسئله
پدیده مد ازموضوعاتی است که همواره می تواند اقشار مختلف جامعه را به شکل های گوناگون مورد تاثیرخود قرار دهد. درواقع حکومت اسلامی در ارائه الگوهای فرهنگی در سال های بعد از انقلاب موفق نبوده است. امروزه گرایش نسل جوان کشور روزبه روزبه مدهای جدید لباس، مدل و رفتارهای تقلیدی گروه های موزیک رپ، تکنو، پاپ، راک و ... هنرمندان و ورزشکاران خارجی به خصوص از نوع غربی و امریکایی افزایش بیش از حد یافته است. چنین گرایشاتی در گذشته بیشتر در جوانان مقیم بالای شهر - ثروتمند به لحاظ مالی - دیده می شد ولی امروز بین جوانان و نوجوانان بالا و پایین شهر درعرصه یک سری تمایلات وخواست های اجتماعی و آزادی های مدنی برای یک زندگی بهتر، راحتتر و آزادتر توافقی وجود دارد و آنها در سالهای اخیر با ارتباط و تبادل امکانات، روابط گسترده با یکدیگر برقرار کردهاند .
نسل سوم کشورمان با وسایلی چون ماهواره، اینترنت، نوار ویدئو، نوار کاست، پوسترها، لباس و شلوارهای لی با مارک های مختلف به شدت تحت تاثیر تغیرات وشرایط جهانی شدن قرارگرفته اند و به اشکال گوناگون ازخود عکس العمل نشان میدهند و چنان که می بینیم مد در زندگی انها نقش مهمی بازی میکند مراجعه به کانال های موسیقی چون و...از طریق انتن های ماهواره ای به شدت در نسل جوان کشور رایج است.بسیار دیده شده که یک جوان کارگر با درامد روزانه ای 3-4 هزار تومانی ،برای خود پیراهن یا شلواری با مارک خارجی را با قیمت 25 هزار تومان می خرد تا بلکه بدین طریق خود را با شرایط دیگر جوانان وفق دهد ودرواقع یک هفته حقوقش را بابت ان پیراهن یا شلوار پرداخت کرده است .
در اینجا لازم به تذکر است که هدایت و ارشاد نسل جوان این کشوربه برنامه ریزی های اصولی علمی و تلاش بی وقفه نیاز داشته وهرگونه سهل انگاری در این زمینه نه تنها گناهی نا بخشودنی است بلکه زیانهای جبران ناپذیری در بر خواهد داشت.امروز که نسل بیداری مسلمین وارد مرحله ای تازه شده و تلاش های کسانی چون سید جمال الدین ،اقبال ،محمدعبده ،سید قطب ،علامه نائینی،ایت االله طالقانی ومطهری و...بعد عینی به خود گرفته.استفاده از تمامی امکانات جامعه در مقابله با تهاجم فرهنگی وواکسینه کردن تمام احادجامعه به خصوص نوجوانان وجوانان ضروری ترین مسئله بوده و چه زیباست رهنمود استاد شهیدمطهری:
"اگر مشکلی در راهنمایی نسل جوان باشد بیشتر در فهمیدن زبان ومنطق او و روبرو شدن او با زبان و منطق خودش است و دراین وقت است که هر کسی احساس میکند این نسل بر خلاف انچه ابتدا به نظر می رسد لجوج نیست و امادگی زیادی برای دریافت حقایق دارد." - مرتضی مطهری،مسئله حجاب، مقدمه کتاب - گرچه مدگرایی و غرب گرایی دو مفهوم جدا از هم و دارای تعریف متمایز از یکدیگرند، اما سیر تحولات تاریخی و اجتماعی در ایران به گونهای سرنوشت این دو مفهوم را با هم گره زده است که هرگاه سخن از مدگرایی به میان می آید، مفهوم غرب گرایی نیز به ذهن، متبادر می شود.
همین طور در ایران و کشورهایی نظیر آن، رشد صنعت در رأس شعارها قرار گرفت و خیلی زودتر از آن، نوع تفکر، طرز زندگی و آداب لباس پوشیدن، دستخوش تغییر شد. میل به اروپایی شدن در جامعه ایرانی باعث شد که به جای بازسازی و نوسازی چارچوب اقتصادی و اجتماعی جامعه خود، به نماها و نمادها و ظواهر صنعتی شدن توجه کنند که مهم ترین نمای اروپایی شدن، پوشیدن لباس های اروپایی و ترویج مدهای غربی به شمار می رفت
امروزه با گسترش رسانه ها بخصوص ماهواره و استفاده ها نا به جا از آن و فرهنگ پذیری غلط و به عبارتی غربی شدن در جامعه ایران بسیار محسوس و قابل مشاهده است. این امر به نوبه خود باعث از خود بیگانگی و تضاد ارزشهای سنتی و بومی با هم و در نتیجه نوعی از هم گسیختگی و هدر رفتن انرژی سرشار جوانی را که می تواند منبع عظیم نیروی کار باشد رادر پی داشته باشد.
اهمیت و ضرورت تحقیق
ضرورت توجه به مسئله تهاجم فرهنگی و تاثیر پذیری از آن در زمینه مد لباس آرایش و موسیقی در بین دانشجویان درهر طبقه ی اجتماعی که خیل عظیمی از جوانان را تشکیل می دهد برکسی پوشیده نیست لذا از آنجایی که فرهنگ هر ملتی یا قومی مجموعه آداب و رسوم و سنتها ارزش ها و مواریث اجتماعی آن قوم و ملت را تشکیل میدهد که از گذشتگان به ارث برده اند، حساسیت بیشتری را در جهت ابقا و مصونیت ان از هرگزندی را میطلبد و واضح است که میبایست در دوران نوجوانی بین زیر ساخت های فرهنگی هر نسل با آرمان های مقبول و مشروع مکتب حاکم وفاق ایجاد نمود. این مسائل ضرورت تحقیق و ارائه راه حلی هر چند کوچک را افزایش می دهد.
مبانی نظری تحقیق
عوامل اثرگذار بر مدگرایی جوانان الف - خانواده
هورتون کولی درباره تأثیر خانواده بر رفتارهای بعدی فرد میگوید:
انواع عادات و وضع نفسانی بنیادی که بر انتخابهای بعدی و مجموعه کردار شخص حکمفرماست، در محیط خانوادگی و به وسیله مناسبات شخص با شخص که در این محیط برقرار میشود، پدید میآید. اندیشهها و ارزشها از تفکر انتزاعی و فلسفه تعقلی ناشی نمیشود. منشأ این امور، حیات واقعی در گروههای نخستین یعنی خانواده و گروههای بازی است.
نظام ارزشی خانواده، با مدگرایی اعضای آن ارتباط دارد. اگر نظام ارزشی گروه خانواده، مطابق با ارزشهای نظام فرهنگ جامعه باشد،
خانواده بر رعایت هنجارهای مورد قبول جامعه تأکید میکند و ارضای نیاز به خودنمایی را در کانالهای قابل قبول جامعه قرار میدهد و سعی میکند شرایطی فراهم شود که فرزندانشان آثار سازندهای از خود نشان دهند و از این طریق جلب توجه کنند
ب - گروه مدرسه
موقعیت اجتماعی یک دانشآموز در مدرسه به جایگاه موقعیتهایی بستگی دارد که یک نیاز یا ترکیبی از نیازهای او را ارضا میکند. دانشآموز در گروه مدرسه، بسته به نوع و تنوع ارضای نیازهایش و نیز میزان اجبار اجتماعی و کنترل گروه بر اعضایش، به عضویت یک یا چند گروه در مدرسه درمیآید.
ج - گروه معاشر با جنس مخالف
این» گروه معمولاً به شکل غیر رسمی شکل میگیرد و در گفتوگو و نجواهای روزانه، تجربیات خود را به دیگران منتقل میکنند . اگرچه جوان از دوستی با جنس مخالف ترس دارد - به لحاظ اجبار و کنترل اجتماعی جامعه - ، ولی به جوانی که در ایجاد ارتباط با جنس مخالف مشکلی ندارد، رشک میبرد
»این گروه تکیه زیادی روی لباس به ویژه استفاده از آخرین مدلهای روز دارند . موی سرشان را به سبک خاصی اصلاح میکنند. ساعات زیادی از اوقات خود را به قدم زدن در خیابانهای بالای شهر و مراکز تفریحی میگذرانند. داشتن ارتباط با جنس مخالف از دید پسران، نوعی توفیق اجتماعی تلقی میشود و به نوعی نیاز به خودنمایی و تنوعطلبی را ارضا میکنند.
د - گروههای حاشیهای و مطرود
»این نظام اجتماعی بر ظاهرسازی روبنایی، مثل پوشیدن لباس متفاوت، استفاده از مدلهای عجیب و غریب و آرایش موی سر به سبک خاصی تأکید دارد که میتوان از گروههایی مانند پانک و رپ و... نام برد.
البته بررسیهای جامعهشناسانه بین طیفهای مختلف جوانان نشان میدهد که در ایران به جای پانکیسم و رپ، نوعی شبه پانکیسم و شبه رپ وجود دارد. به بیان دیگر، هر کدام از ایدئولوژی های خاص جوانان که از دهه 50 به بعد به خصوص پس از سال 60 میلادی در اروپا و امریکا رواج یافت، به جز ظاهرسازیهای روبنایی - مثل پوشیدن لباسهای متفاوت یا استفاده از مدل موهای عجیب و غریب و... -
