بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر به دنبال شناخت و تحلیل سازههای موفقیت صندوقهای اعتبارات خرد زنان روستایی - مطالعه صندوق-های اعتبارات خرد زنان روستایی استان همدان - است. این تحقیق از نوع کاربردی و روش تحقیق آن، پیمایش است که در آن 85 نفر از اعضای صندوقهای اعتبارات خرد زنان روستایی در استان همدان انتخاب شدند. ابزار تحقیق، پرسشنامه است که روایی آن با بهرهگیری از نظرات اساتید رشتهی ترویج و آموزش کشاورزی دانشگاه بوعلی همدان و کارشناسان جهاد کشاورزی تایید شد و پایایی آن نیز با استفاده از فرمول کرونباخ-آلفا - α=./85 - محاسبه گردید.
مهمترین عوامل موثر بر موفقیت صندوقهای اعتبارات خرد زنان روستایی با استفاده از روش تحلیل عاملی در چهار عامل دستهبندی گردید. نتایج نشان میدهد مهمترین این عوامل شامل -1 عوامل مدیریتی، -2 عوامل اقتصادی - سیستم وامدهی و مقررات مالی - ، -3 عوامل اجتماعی، -4 عوامل اقتصادی - شرایط تولید - است و مقدار واریانس تجمعی تبیین شده توسط این چهار عامل، 66/537 میباشد.
-1 مقدمه
با توجه به گسترش فقر جهانی و نگرانیهای حاصله و تعیین اهدافی برای توسعه هزاره سوم که عموماً دستیابی به آنها با وجود فقر گسترده غیر ممکن بهنظر میرسد، پیدا کردن راهحلی برای کاهش فقر و بهبود رفاه طبقات و اقشار فقیر به عنوان یک آرمان همگانی درآمده است - بختیاری، . - 1389:18 این در حالیست که با توجه به نارسائیها، کمبودها و نقایص دو بخش تأمین مالی1 رسمی و غیررسمیکشورهای در حال توسعه در تأمین نیاز اعتباری اقشار فقیر، شناخت موسسات مالیای که با تکیه بر کمکهای دولتی و با مشارکت مردم تشکیل میشوند و در تجهیز پساندازها و اعطای اعتبارات به طور مستقل عمل میکنند اهمیت ویژه ای در تقویت بازار مالی روستایی دارد - نجفی و یعقوبی، . - 1384:20
براین اساس نظام اعتبارات خرد2 یکی از راهکارهای مطرح شده در چند دهه اخیر به منظور تسریع فرایند سرمایهگذاری و تقویت بنیاد مالی و پسانداز در مناطق روستایی و نهایتاً توانمندسازی جوامع روستایی و فقرزدایی از طریق ارتقاء بهرهوری بوده است - مافی، . - 1386:160 همواره از اعتبارات خرد، تحت عنوان برنامه اعتبارات خرد نام برده میشود. برای اینکه فقط پرداخت مبلغی تحت عنوان وام به بهرهبردار مدنظر نیست، بلکه نحوه به کارگیری آن در فعالیت، توسط متقاضی به طوری که بتواند فرد متقاضی را از فقر نجات دهد، در یک فرآیند جامع سیستماتیک مورد توجه برنامه اعتبار خرد میباشد.
بنابراین برنامههای اعتبارات خرد با هدف بهبود وضعیت اقتصادی، کاهش بیکاری و بوجود آوردن اشتغال به صورت خوداشتغالی و کارآفرینی، محو نابرابریهای اجتماعی و کاهش فقر در مناطق شهری و روستایی و همچنین افزایش مشارکت زنان در بازار کار در بسیاری از کشورهای دنیا اتخاذ شدهاست این اعتبارات با میزان وامهای کوچک میتوانند باعث پدید آمدن فعالیت کوچک و جدید در روستا به وسیله زن روستایی شوند و از این راه ضمن پدید آمدن اشتغال برای دریافت کننده تسهیلات مورد نظر، وضعیت اقتصادی خانوار را با توسعه سرمایهگذاریها و پسانداز افراد متحول سازد. پس این سیاست، کاهش فقر و کاهش نابرابریها را به همراه دارد.
سازمان ملل نیز که درصدد افزایش کارایی برنامههای اعتباری خرد و منابع مالی خرد در همه جهان، به عنوان راهی برای بهبود زندگی فقیران است، سال 2005 را به عنوان سال بینالمللی اعتبارات خرد تعیین کرد، تا بر اهمیت منابع مالی خرد به عنوان بخش تفکیک-ناپذیر تلاش دستهجمعی دولتها برای دستیابی به اهداف هزاره تأکید کرده باشد - بختیاری، . - 1384:22 مطابق با گزارش اجلاس اعتبارات خرد در سال 1997، تا سال 2006، 3316 موسسه اعتبارات خرد با عضویت بیش از 133 میلیون نفر را گزارش میکنند - سامینتان، - 2010:4 و پیشبینی سازمان ملل تا سال 2015، دسترسی بیش از 175 میلیون نفر از فقرا در سراسر جهان به اعتبارات خرد بوده است - مافی، . - 1386:161
ارائه دهندگان اعتبارات خرد ترجیح میدهند که زنان به عنوان مشتریان اعتبارات خرد باشند چرا که زنان قابل اعتمادتر هستند و تجربه درک عمیقتری از فقر و گرسنگی و قحطی داشته و از سطح تجربهی مدیریت خانواده با فقدان امکانات ضروری برخوردارند. - قلی نیا و همکاران، . - 1384:349 براین اساس طبق آمارهای موجود حدود 97 درصد از زنان هدف اعتبارات خرد است - علم،. - 2012:41 چراکه اعتبارات خرد به عنوان یک گزینه میتواند سرمایه لازم برای زنان را ایجاد کند و عاملی برای حمایت از واحدهای کوچک بهرهبرداری، ایجاد فرصتهای شغلی برای زنان روستایی، جلوگیری از مهاجرت روستاییان و نهایتاً تعمیم عدالت اجتماعی باشد - یعقوبی، . - 1384:128
بدین منظور دفتر امور زنان روستایی و عشایری وزارت جهاد کشاورزی بنا به اهمیت بهبود وضعیت اقتصادی کشور وکاهش بیکاری، عدالت اجتماعی و کاهش فقر در مناطق روستایی، پروژه تشکیل صندوقهای اعتبارات خرد زنان روستایی را با بهرهگیری از تجربه گرامین بانک، به طور آزمایشی در سال 1379 در روستای فیروزجاه از توابع شهرستان بابل در استان مازندران آغاز کرد و 52 نفر از زنان روستا به عضویت صندوق درآمدند. از آنجا که استانهای کشور ماهیت متفاوتی به لحاظ اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی دارند، در پی این تجربه دفتر امور زنان اقدام به تأسیس این صندوقها در دیگر نقاط کشور نمود.
طبق آمار دفترامور زنان روستایی وعشایری وزارت جهاد کشاورزی 721 صندوق اعتبارات خرد زنان با عضویت حدود 21684 هزار زن روستایی در سطح کشور فعالیت می نمایند. به نظر گروت ون مانن - 2004:54 - ، صندوقهای اعتبارات خرد ، بانکی است برای میلیونها انسان فقیری که از طرف بانکهای معمول به دلیل عدم توانایی تامین وثیقه لازم جذب نشدهاند و قادر به داشتن سرویسهای بانکی مانند دریافت اعتبارات، سرمایهگذاری و سایر سرویسهای مالی نبودهاند. مهمترین اهداف تشکیل صندوقهای اعتبارات خرد عبارت است از
1. توانمند سازی جامعه محلی از طریق ایجاد بستری مناسب برای مشارکت جمعی زنان در قالب گروههای اعتبار و پس انداز،
2. ارتقاء مهارتهای فردی و اجتماعی زنان روستایی از طریق برنامههای آموزشی،
3. تجهیز پس انداز خانوارهای روستایی در جهت تأمین مالی فعالیتهای درآمدزا،
4. افزایش در آمد خانوارهای کم درآمد از طریق پرداخت وامهای کوچک برای انجام فعالیت-های درآمدزا - اساسنامه صندوق اعتبارات خرد زنان روستایی،. - 1386
