بخشی از مقاله
چکیده
در دو دههی اخیر در بسیاری از کشورها، اعطای اعتبارات خرد - تأمین مالی خرد - راهکاری مناسب برای ایجاد فرصتهای شغلی جدید بهویژهفعّالیّتهای خوداشتغالی جهت مقابله با فقر و توانمندسازی افراد در مناطق کمدرآمد مطرح شده است. چنین تجربهای در کشورهای گوناگون بیانگر اثر این نوع اعتبارات و تسهیلات بر کاهش نابرابریها و فقر از طریق ایجاد فرصتهای شغلی جدید است. در این مطالعه، ضمن تعاریف متفاوت از اعتباراتخُرد زنان روستایی و همچنین ارتباط میان آن و کاهش فقر و افزایش درآمد سرانه، وضعیت اجرایی صندوق اعتبارات خرد زنان روستایی به صورت موردی در استان آذربایجان شرقی برای سالهای 82 تا 95 موردبررسی قرار گرفته است.
روش تحقیق توصیفی - تحلیلی بوده و از دادههای کتابخانهای استفاده شده است. نتایج این مطالعه نشان میدهد که دستیابی به رشد درآمد سرانه در مناطق روستایی استان و همچنین مناطق روستایی کشور و کاهش فقر خانوارهای کمدرآمد و محروم بهطور عمده از طریق پدید آوردن فرصتهای شغلی مناسب و پایدار امکانپذیر خواهد شد. در این میان بهمنظور موفقیت صندوقهای اعتبارات خرد درزمینهی توانمندسازی زنان روستایی، میبایست افزایش مبالغ وامها، شناسایی خیرین و کمکگرفتن از آنها، برگزاری نشستهای توجیهی، برگزاری کارگاههای کارآفرینی و شناسایی راههایی برای بازاریابی و فروش محصولات تولیدشده و نیز بازدید و تشویق صندوقهای موفق توسط مسئولین امرموردتوجّه قرار گیرد
واژگان کلیدی: صندوقهای اعتبارات خرد، کاهش فقر، کارآفرینی زنان روستایی، استان آذربایجان شرقی.
-1 مقدمه
یکی از راهکارهای مطرحشده در دو دههی اخیر بهمنظور تسریع فرآیند سرمایهگذاری و تقویت بنیادهای مالی و پسانداز در مناطق روستایی ونهایتاً توانمندسازی و اشتغالزایی در جوامع روستایی و فقرزدایی از طریق ارتقاء بهرهوری، تأکید بر بهکارگیری اعتبارات خرد و یا تأمین منابع مالی کوچک بوده است که بهصورت فزایندهای در کشورهای درحالتوسعه، آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین مورد استقبال واقع شده است - عمادی، . - 1384 بهگونهای که اعتبارات خرد به یکی از مهمترین پدیدههای اقتصادی 50 سال اخیر بدل گردیده است. هدف اصلی این برنامهها، افزایش سطح درآمدها گسترش بازارهای مالی با ارائهی خدمات مالی از طریق اعطای اعتبار به تولیدکنندگان کوچکی است که به مراکز سرمایه دسترسی ندارند . - Quaraishi,2007 -
درواقع، اعتبارات خرد را میتوان فعالیتهای مالی و اعتباری کوچک، کوتاهمدت آسان - بدون وثیقه - نامید که با اهدافی چون توانمندسازی محرومان بهویژه زنان، فقر ستیزی، عدالت محوری و فرصتآفرینی به فعالیتهای سودآور و پایدار اقدام مینماید - عرب مازار و جمشیدی، . - 1384ازآنجاییکه در دهههای اخیر زنان دسترسی بهتری به دانش و اطلاعات فنی در عرصههای اقتصادی داشتهاند، مشارکت داوطلبانه و آگاهیهای آنها در این زمینهها افزایش یافته است. ازاینرو افزایش و بهبود مشارکت زنان در فعالیتهای اقتصادی، از عمدهترین اهداف بسیاری از سازمانهای دولتی ازجمله دفتر مشارکت و امور زنان وزارت جهاد کشاورزی در قالب ارائهی طرحهایی چون طرح صندوق اعتبارات خرد زنان روستایی و گسترش تعاونیهای کارآفرینی و اشتغالزایی را میتوان نام برد.
از میان طرحهای فوق، طرح صندوق اعتبارات خرد، به لحاظ دسترسی سریع زنان روستایی به منابع اعتباری مطمئن و بهموقع میتواند، بهعنوان پایهای جهت به تحقق پیوستن پروژههای دیگر ازجمله پروژههای کارآفرینی، تشکیل تعاونی، اشتغالزایی و دیگر تشکلهای اقتصادی زنان تلقی گردد. بر اساس گزارشهای بانک جهانی، تجارب سازمانهای متصدی در زمینهی بهبود جایگاه اقتصادی - اجتماعی زنان بهویژه در مناطق روستایی حاکی از آن است که مشارکت زنان روستایی در زمینههای اقتصادی پیشنیاز توانمندسازی و مشارکت همهجانبهی آنها در برنامههای توسعه است - جزوات آشنایی با طرح صندوق اعتبارات خرد زنان روستایی، جهاد کشاورزی استان، . - 1395هدف کلی این تحقیق، بررسی نقش سیستم صندوقهای اعتبارات خرد در اشتغالزایی و متعاقب آن فقرزدایی زنان روستایی است که برای رسیدن به این موضوع پس از بیان کلیاتی در موردتحقیق به بیان پیشینهی تحقیق، مبانی نظری روش تحقیق پرداخته خواهد شد. درنهایت پس از ارائهی نتایج تحقیق پیشنهادهایی ارائه میگردد.
-2 بیان مسئله
علیرغم مهاجرت گسترده و فراگیر روستاییان بهسوی شهر در دهههای اخیر، هنوز بیش از یکسوم جمعیت کشور ما در مناطق روستایی به سر میبرند. با توجه به تحولات اقتصادی و اجتماعی صورت گرفته، هنوز این قشر جامعه از موهبت برخورداری از شرایط مناسب زندگی به سبب برخورد موانع تاریخی، سیاسی و ساختاری بیبهره میباشند. وجود فقر، بیکاری، نابرابری روزافزون بین شهر و روستا، بهرهوری پایین عوامل و نهادهای تولید محصولات کشاورزی، ضایعات زیاد محصولات کشاورزی، بیسوادی، افزایش جمعیت، پایین بودن درآمد، کمبود خدمات و درنهایت مهاجرت بیرویهی روستاییان بهسوی شهرها را میتوان از مشخصات مهم جامعهی روستایی تلقی نمود.
در مقایسهی این جمعیت، زنان روستایی وضعیت اسفبارتر و موقعیت فرودستتری را نسبت به مردان روستایی تجربه میکنند. زنان روستایی ازجمله آسیبپذیرترین بخش از جمعیت انسانی از دیدگاه برخورداری از شرایط مشارکت پویا و فعال در فرآیند توسعهی و تحول اجتماعی میباشند - قهاری، . - 1386نظام اعتبارات خرد یکی از راهکارهای مطرحشده در دو دههی اخیر بهمنظور تسریع فرآیند سرمایهگذاری و تقویت بنیادهای مالی و پسانداز در مناطق محروم و روستایی است. هدف این نظام، توانمندسازی جوامع محروم روستایی از طریق ارتقای بهرهوری با تأکید بر بهکارگیری اعتبارات خرد و یا تأمین منابع مالی کوچک است که بهصورت فزایندهای در کشورهای درحالتوسعه مورد استقبال واقع شده است - مافی، . - 1385
در اصل، اعتبارات خرد یک خدمت مالی مقیاس کوچک پسانداز و وام است به این معنی که نقش و جایگاه آن در برخی موارد برای متقاضیان بهعنوان یک انگیزه و محرک است و سبب افزایش درآمد و کاهش فقر میشود و در برخی موارد برای متقاضیان دیگر دارای نقش حمایتی است و سبب تعدیل مصرف و کمک به تأمین نیازهای ضروری است - مافی، . - 1385در حال حاضر تلاشهای بینالمللی، منطقهای و ملی که از منابع مالی خرد حمایت میکنند، بهطور مستقیم به تحقق هدفهای توسعهی هزاره، بهویژه هدف کاهش تعداد کسانی که در فقر مطلق به سر میبرند کمک میکنند. بررسیهای جامع درباره تأثیر منابع مالی خرد در اشتغالزایی و کاهش فقر نشان داده است:
·منابع مالی خرد به خانوادههای فقیر کمک میکند تا نیازهای اولیهی خود را تأمین و از خود در برابر نوسانات درآمد و سایر خطرات محافظت نمایند.
·استفاده خانوادههای کمدرآمد از خدمات مالی با بهبود رفاه اقتصادی خانواده و ثبات و رشد شرکتهای خدمات مالی ارتباط دارد.
·منابع مالی خرد با حمایت از مشارکت اقتصادی زنان، برای زنان اهمیت زیادی دارد و سبب رفاه بیشتر خانوادهها میشود - گروه تحقیق، توسعه و بررسیهای اقتصادی، . - 1384
بهرغم موفقیت نظام اعتبارات خرد در جهان جهت فقرزدایی و اشتغالزایی و موفقیتهای محدود آن در ایران، در کشور ما مسئلهی اعتبارات خرد علیرغم نیاز شدید مردم و بخصوص زنان در روستاها و مناطق محروم و سابقهی دیرینهی آن، هنوز دارای ساختار و برنامه مشخصی نیست و لازم است برنامهریزان و سیاستگذاران با استفاده از تجارب موفق جهانی و نمونههای داخلی درصدد حل این مشکل برآیند - کریمی کمالآباد، . - 1390 تحقیق حاضر این موضوع را موردبررسی و شناخت قرار داده است. روش تحقیق توصیفی - تحلیلی بوده و از منابع و اسناد کتابخانهای استفاده شده است.
-3 اهداف تحقیق
هدف کلی: بررسی جایگاه سیستم اعتبارات خرد بر کارآفرینی و فقرزدایی زنان روستایی اهداف فرعی:
-بررسی تنگناها و چالشهای فراروی زنان روستایی در استفاده از صندوقهای اعتبارات خرد در روستاها
-بررسی نقش صندوقهای اعتبارات خرد در ایجاد فرصتهای شغلی برای زنان روستایی در جهت ایجاد داراییها، افزایش درآمد و کاهش آسیبپذیری در مقابل فشارهای اجتماعی و اقتصادی
-بررسی وضعیت اجرایی صندوقها و موانع و مشکلات آنها
