بخشی از مقاله
چکیده
با وجود اینکه، ایران رتبه سوم میزان تولید پرتقال را در بین محصولات باغی کشور دارد رتبهی هفدهم واردات این محصول را دارا است که نشان دهندهی تلفات بالای این محصول در کشور و به دنبال آن نیاز به واردات آن میباشد. در مراحل مختلف برداشت تا عرضه به بازار مصرف، خسارات مکانیکی به محصول وارد میشود که آنها را مستعد بیماری قارچی کپک پنیسیلیوم در انبار میگرداند. با کنترل غیرمخرب میوهها قبل از ورود به انبار میتوان از وارد آمدن خسارت بیشتر جلوگیری نمود. در این تحقیق از تصویربرداری چند طیفی در ناحیه مادون قرمز نزدیک، بهمنظور شناسایی زودهنگام کپک سبز پرتقال یافا استفاده گردید. نتایج این تحقیق نشان دادند طیف 800 نانومتر، طیف موثری در شناسایی زودهنگام کپک سبز میباشد. در حالی که شدت بازتابش از سطح لهیده و سطح آلوده به کپک در طیف 700 و 500 نانومتر اختلاف معناداری نداشت.
مقدمه
درخت پرتقال در بین دیگر مرکبات بیشتر کشت شده و عمر اقتصادی آن بین 50 تا 60 سال است - سازمان مدیریت میادین میوه و تره بار، . - 1391 در آمارنامهای که از سوی وزارت جهاد کشاورزی در سال 1392 انتشار یافته است رتبه سوم میزان تولید در بین محصولات باغی کشور مربوط به پرتقال با 2/55 میلیون تن و سهم 15/96 درصد میباشد که استانهای مازندران با سهم 57 درصدی، جنوب استان کرمان با سهم 14 درصدی و فارس با سهم 13 درصدی در رتبههای اول تا سوم تولیدکنندگان پرتقال کشور قرار دارند - احمدی و همکاران، . - 1392 طبق آمار فائو میزان تولید مرکبات در ایران 4571 هزار تن در سال 2013 بوده است که از بین آن 2733 هزار تن مربوط به تولید پرتقال است.
با وجود تولید قابل ملاحظهی مرکبات در ایران، کشور ما رتبهی 31 ام صادرات را در جهان به خود اختصاص داده است، همچنین رتبهی دهم واردات مرکبات و رتبهی هفدهم واردات پرتقال، بطور خاص، را دارا است که نشان دهندهی تلفات بالای این محصول در کشور و به دنبال آن نیاز به واردات آن میباشد . - Fao, 2015 - در مراحل مختلف برداشت تا عرضه به بازار مصرف عواملی مثل بیاحتیاطی در عملیات برداشت، جابهجایی، بسته بندی، بارگیری و تخلیه باعث وارد شدن خسارات مکانیکی به میوهها میگردد که عمدهترین آنها خراش، بریدگی، ترک، سایش و لهیدگی، خراشیدگی با ناخن و فشار با انگشت است.
صدمات دیگری هم که در کارگاههای بسته بندی طی عملیات مختلف به محصول وارد میشود مثل لرزش و تکان حین حمل و نقل در افزایش ضایعات محصول نقش بهسزایی دارد - فتاحی مقدم و فقیه نصیری، . - 1384 عوامل بیماریزای ویروسی، قارچی و باکتریایی سبب ایجاد ضایعات پاتولوژیکی در میوههای مرکبات در طی مراحل برداشت، بسته بندی، حمل و نقل و نگهداری در انبار میشوند. میوههای بالغ مرکبات بسیار حساس به عوامل بیماریزایی هستند که نیاز به رطوبت بالا و عناصر غذایی زیاد دارند که نگهداری میوهها را بعد از برداشت در مواجه با این عوامل بیماریزا دشوار مینماید - فرزاد، . - 1389 در آلودگی قبل از برداشت، قارچها معمولا از راه پوست، روزنههای طبیعی، زخمها و خراشهای پوست به درون بافت میوه نفوذ میکنند.
اسپورهای قارچ از طریق زخمهای میوه که مواد غذایی و رطوبت کافی در آنها فراهم است رشد کرده و باعث آلودگی و فساد میوه میگردند - فتاحی مقدم و فقیه نصیری، . - 1384 شایعترین بیماری قارچی پس از برداشت کپک سبز - Green mold - میباشد که توسط قارچ Penicillium digitatum و از طریق منافذ و زخمهای ایجاد شده بر روی چند غدهی روغنی پوست ایجاد میگردد. قارچهای باقیمانده در خاک در دمای مناسب پاییز یا زمستان تولید اسپور میکنند که توسط دست، وسایل و باد به همه جا پراکنده میگردند و باعث آلوده شدن انبار، تجهیزات، ظروف بسته بندی و در نتیجه آلوده شدن میوهها میگردند. در صورت فراهم شدن شرایط دما و رطوبت مناسب روی پوست میوه ایجاد لکههای آبکی نرم و پس از رشد تولید میلیسیومهای سفید رنگ مینمایند. وقتی قطر لکهها به 2/5 تا 5 سانتیمتر میرسد اسپورهای سبز زیتونی تولید میکنند - فرزاد، . - 1389
پوسیدگی به تدریج گسترش مییابد و حالت لهیدگی قسمت اعظم یا تمامی میوه را در بر میگیرد. با ایجاد شرایطی با حرارت و رطوبت پایین از طریق تهویه مناسب در انبار، حذف میوههای مشکوک به آلودگی قبل از انبار کردن، پیچیدن میوهها در کاغذهای آغشته به قارچکش، غوطهور کردن میوهها در محلولهای قارچکش و نیز ضدعفونی کردن انبار و جعبهها میتوان این کپکها را کنترل کرد - قاسمی سردره، . - 1389 تقریبا تمامی موارد بیان شده برای کنترل کپک سبز و آبی مرکبات مورد تحقیق قرار گرفتهاند و تا حدودی نیز عملی شدهاند، ولی حذف میوههای مشکوک به آلودگی قبل از انبار کردن بهطور جدی مورد بررسی قرار نگرفته است.
با توجه به کاربردهای مختلف تصویربرداری فراطیفی و چندطیفی در کیفیت سنجی محصولات کشاورزی مانند شناسایی عیوب ظاهری سیب جاناگولد - Unay and Gosselin, 2006 - 1، شناسایی ترکهای سطحی گوجه گیلاسی - Cho et al., 2013 - ، شناسایی لهیدگی در سیب مکینتاش - ElMasry et al., 2008 - و کیوی - Lu et al., 2011 - شناسایی آسیب حشره در سویای گیاهی - Huang - et al., 2013 تصمصم به استفاده از این روش در شناسایی اولیه و زودهنگام کپک سبز گرفته شد.
مواد و روشها
انتخاب رقم یافا
با توجه به اینکه رقم تجاری یافا در ایران مصرف زیادی داشته و معمولا انبار میشود این رقم انتخاب گردید. پرتقالهای فلسطینی یافا یا شاموتی، درختانی بلند با برگهای سبز تیره، دارای میوههایی با اندازه متوسط و تخم مرغی شکل میباشد که بیشتر خاص شمال کشور و بسیار خوش طعم هستند. دارای دو نوع پوست نازک و تخم مرغی شکل و پوست متوسط و درشت میباشد - فرزاد، 30 . - 1389 نمونه پرتقال برای مایه زنی قارچ و 10 نمونه به عنوان شاهد در نظر گرفته شدند. نمونهها از باغی واقع در شهر قائمشهر تهیه شدند و به آزمایشگاه گیاهپزشکی گروه گیاهپزشکی دانشگاه فردوسی مشهد منتقل شدند. میوهها در زمان رسیدگی برداشت شدند.
نحوهی مایه زنی پرتقال با سوسپانسیون قارچ
قارچ خالص از آزمایشگاه بیماری شناسی پردیس کشاورزی ابوریحان دانشگاه تهران دریافت گردید. سپس در آزمایشگاه گیاهپزشکی گروه گیاهپزشکی دانشگاه فردوسی مشهد به تشتک پتری حاوی محیط کشت PDA منتقل شد و پس از 4 تا 5 روز نگهداری در انکوباتور با دمای 25±1 درجه سانتیگراد از آن سوسپانسیون اسپور با غلظت 106 اسپور در میلیلیتر تهیه گردید. سپس پرتقالهای سالم و با سایز یکسان جداسازی شدند.
شسته شدند و سپس در سه محلول استریل بهترتیب هیپوکلریت سدیم %2، آب مقطر استریل، الکل اتیلیک %70 هر کدام به مدت 30 ثانیه استریل شدند و خشک شدند. پس از استریل نمودن پرتقالها، با میلهای استیل که استریل شده است، زخمی به پهنای 1 میلیمتر و عمق 2 میلیمتر بر روی بخش میانی هر پرتقال ایجاد گردید که این روش با توجه به منبع موجود انتخاب گردید . - Lorente et al., 2013 - به هر سوراخ ایجاد شده در پرتقال مقدار 20 میکرولیتر از سوسپانسیون اسپور قارچ تزریق شد. برای پرتقالهای شاهد هم عینا همان مراحل تکرار شد با این تفاوت که به هر سوراخ 20 میکرولیتر آب مقطر استریل تزریق گردید.
برای حفظ رطوبت، پرتقالها درون ظرف یک بار مصرف به ژرمیناتور گروه زراعت منتقل گردید و در دمای 25 درجه سانتیگراد نگهداری شدند. اولین نشانههای قارچ بعد آلودگی بهصورت لکهی لهیدگی با قطری متغیر بین 10 تا 35 میلیمتر که با چشم هم به سختی قابل تشخیص است شروع میشود . - G¼mez-Sanchis et al., 2013 - زمان ایجاد لکه لهیدگی برای هر میوه متفاوت است و در بعضی بعد از 3 روز و در دیرترین حالت بعد از 6 روز آشکار میگردد . - Lorente et al., 2013 - در این تحقیق بعد از 4 روز لکهی لهیدگی آشکار گردید، در نتیجه تصویربرداری بعد از روز چهارم انجام گردید.
