بخشی از مقاله
چکیده
امروزه سازمانها دریافتهاند که دانش منبع اساسی قدرت بوده و کسب اقتدار در جهان، نیازمند تولید دانش و مدیریت آن است.. اجرای موفق مدیریت دانش در سازمانهای پروژه محور باتوجه به ماهیت متفاوتشان با دیگر سازمانها، نیازمند شناسایی عناصر اثرگذار بر استقرار آن میباشد. هدف این پژوهش شناسایی عناصر موثر بر استقرار مدیریت دانش در سازمانهای پروژه محور بوده و عناصر اثرگذار باتوجه به ادبیات و تحقیقات پیشین شناسایی شد.
در این مطالعه، تیم تصمیم شامل تعدادی از مدیران ارشد و پروژه یکی از سازمانهای پروژه محور بوده که نظرات آنها از طریق پرسشنامه جمعآوری و تحلیل شد. نتایج نشان میدهد که 10 عنصر اصلی شامل: مدیریت ارشد، مدیریت میانی، فرهنگ، زیرساختهای سازمانی، مدیریت منابع انسانی، بهبود مستمر، معماری مدیریت دانش، زیرساختهای فنی، انگیزش و مدیریت پروژه سازمانی بر استقرار مدیریت دانش در سازمانهای پروژه محور، دارای اهمیت هستند.
-1 مقدمه
امروزه دانش کلید اصلی رقابتپذیری سازمانها بهشمار میرود. سازمانهای جدید مبتنی بر دانش هستند و این بدان معنی است که آنها باید بهگونهای طراحی شوند که بتوانند دانش سازمانی خود را شناخته، آن را احصا و ذخیره کنند و در موقع لزوم از آن بهرهبرداری نمایند و همچنین نیازهای دانشی خود را شناخته و از اطلاعات و دانش جدید به نحو احسن استفاده کنند. مجموعه این عوامل پارادایم جدیدی را در عرصه مدیریت بنا نهاده است که از آن به عنوان مدیریت دانش یاد میشود .[1] دانش در حال حاضر یک نیروی محرک اصلی برای تغییرات سازمانی و ایجاد ثروت بوده و مدیریت دانش کارا، یک منبع مهم افزایش مزیت رقابتی و یک کلید برای موفقیت سازمانهای مدرن است
شناسایی دانش کلیدی و توانایی بهرهبرداری از آنها به عنوان یک چالش اصلی سازمانهای پروژه محور مطرح است، زیرا اعضای تیم پروژه معمولا موقتی هستند و بعضا سیستم اطلاعاتی و فرهنگ پشتیبانی کننده جهت تسخیر و نگهداری به عنوان حافظه سازمان وجود ندارد در نتیجه دارایی دانشی به آسانی بعد از اتمام یک پروژه و متفرق شدن اعضای تیم پروژه از دست میرود .[3] بسیاری از سازمانهای پروژه محور فاقد مهاردت لازم برای بکارگیری سرمایههای دانشی خود هستند - بخصوص تجارب و درس آموختههای پروژه های قبلی - . در واقع اکثر ابتکارات مدیریت دانش در شرکتهای پروژه محور به دلایل گوناگونی شکست میخورد
با توجه به گزارش گروه استندیش1 در سال 2009 ، تنها 32 درصد از پروژههای مورد بررسی، موفق به تحویل پروژه باتوجه به زمان، بودجه و با ویژگیهای مورد نیاز میشوند. که نشان دهنده این است که مدیران ارشد مدیریت پروژه، دانش را به طور کامل برای تضمین موفقیت پروژههای درحال اجرا و پروژههای آینده، به دست نیاورده و منتقل نکردهاند
مرجع [6] نیز بیان میکنند، مدیریت دانش در سازمانهای پروژه محور در حال تبدیل شدن به یک پیش نیاز برای حفظ مزیت رقابتی است . حمایت و تلاشهای مدیریت از مدیریت دانش در طول چرخه عمر پروژههای پایان یافته، یک قطعه گم شده است. با این حال، اشتراکگذاری و یادگیری دانش میتواند منجر به موفقیت پروژه و بهبود عملکرد کسب و کار شود. درسهای آموخته شده از تجربیات یک پروژه میتواند بصورت اگاهانه در بین افراد قبل ترک پروژه اجتماعی شود. در صورت عدم وجود چنین سیستم مدیریت دانشی سبب میشود تجربههای کسب شده از پروژههای قبلیف توانایی بهبود فرآیندهای کسب و کار سازمانی در پروژههای بعدی را نداشته باشد
مرجع [8] در مقالهی خود با عنوان " عومل بحرانی شکست مدیریت دانش: مطالعهای چند موردی" را با هدف شناسایی عوامل بحرانی شکست در مراحل اجرای مدیریت دانش در 10 مطالعه موردی انجام دادند. اطلاعات مورد نیاز با استفاده از مرور ادبیات مطالعات گذشته در رابطه با شناسایی عوامل شکست اجرای مدیریت دانش جمعآوری شده و با استفاده از روش " تئوری داده بنیاد " به عنوان یک روش تحقیق کیفی استف مورد تحلیل و بررسی قرار گرفت. نتایج این تحقیق نشان داد که یشترین شکست در کدرام مرحله از اجرای مدیریت دانش اتفاق میافتد.
مرجع [3] مقالهای با عنوان "عوامل موفقیت مدیریت دانش در سازمانهای موقتی" ارائه کرد. آنها یک نظرسنجی در میان اعضا انجمن مدیریت پروژه آلمان، که یک سازمان عضو انجمن بین المللی مدیریت پروژه است، انجام دادند. گروه هدف مدیران پروژه، رهبران پروژه، کارکنان پروژه و کارمندان دفاتر مدیریت پروژه بودند که علاوه بر پرسشنامه کاغذی بصورت آنلاین نیز سوالاتی پرسیده شد. آنها توانستند تعدادی از عوامل موثر بر پروژههای مدیریت دانش به دست آمده از مطالعات قبلی را که در تحقیقات متفاوتی بیان شده بود، تایید کنند. برخی از این عوامل را میتوان در تحقیقات کلی در زمینه مدیریت دانش - در سازمان دائمی - پیدا کرد . با این حال، تعدادی از عوامل از اهمیت ویژهای برای سازمان های موقتی برخوردارند. آنها روش حداقل مربعات جزئی را برای تست تاثیر عوامل فرهنگی، سازمانی، ساختاری و مربوط به فرآیندهایی که بر روی اثربخشی مدیریت دانش موثر است، بکار بردند.
مرجع [4] با هدف شناسایی و بررسی عوامل مختلفی که بر موفقیت یا شکست ابتکارات مدیریت دانش در شرکتهای پروژه محور مقالهای با عنوان "عوامل حیاتی مدیریت دانش در کسب و کارهای پروژهای" ارائه کردند. آنها پس از بررسی ادبیات، در مقاله خود یک چهارچوبی متشکل از شش عامل: آشنایی، هماهنگی، انگیزه، اقتدار، سیستم، پشتیبانی فرهنگی برای موفقیت مدیریت دانش را پیشنهاد میکنند. این تحقیق در سطح مدیران و دستیار مدیران از پروژههای مختلف در سازمانهای پروژه محور و با اندازههای مختلف و از طریق پرسشنامه در کشور فنلاند انجام شد.
هدف مرجع [5] از ارائهی مقاله "یکپارچهسازی مدیریت دانش با مدیریت پروژه برای موفقیت پروژه"، بررسی بهبود موفقیت پروژه در سازمانها با یکپارچهسازی استراتژیهای مدیریت دانش با مدیریت پروژه در یک چرخه حیات معمول پروژه میباشد. وی معتقد است که عواملی مداخلهگر - میانجی - ممکن است مدیریت دانش و مدیریت پروژه را تحت تاثیر قرار دهد. عوامل مداخلهگر در این مقاله عبارتنداز: فرهنگ، فرآیندها و تکنولوژی. این عوامل ممکن است بر مدیریت دانش و مدیریت پروژه و به نوبه خود در افزایش موفقیت پروژه، اثرگذار باشد.
مرجع [9] در مقاله خود با عنوان "تعریف یک مدل مفهومی مدیریت دانش با استفاده از تصمیمگیری چند معیاره"2 به دنبال توسعه یک چارچوب اولویت براساس تصمیمگیری چند معیاره برای کمک به سازمان برای ایجاد آگاهی از عوامل حیاتی موثر بر اجرای موفق مدیریت دانش بودند. برای شناسایی عوامل موثر حیاتی، نویسندگان ادبیات مربوطه را مورد مطالعه و بررسی قرار دادند. روش فرآیند تجزیه و تحلیل سلسله مراتبی گروهی برای تجزیه و تحلیل پرسشنامه و اولویت بندی عوامل موثر مورد استفاده قرار گرفت. در این مقاله 8 جنبه اصلی، با مجموع 44 عامل مؤثر شناسایی شده و یک چارچوب مفهومی به مدیران برای طراحی و پیادهسازی یک سیستم مدیریت دانش در سازمانشان، ارائه شد.
مرجع [10] مکانیزم، فرآیندها و فناوری خاصی از مدیریت دانش که میتواند برای نیازهای مدیریت پروژه مناسب باشد را شناسایی کردند . آنها نتیجه گرفتند که عوامل بسیاری وجود دارد که بر ریسک پروژه در سازمانهایی با پروژههای پیچیده موثر است که عبارتند از عوامل خارجی مانند اثرات سیاسی و اقتصادی، میزان نوآوری، پیچیدگی و اتصال - جفت شدن - و برخی از عوامل داخلی مانند ریسک پروژه بر موفقیت پروژه موثرند. در نهایت، مکانیزم مدیریت دانش و فناوری بر انطباق تیم پروژه و به نوبه خود بر موفقیت پروژه اثر میگذارد. مطابق با ادبیات قبلی، موفقیت پروژه از نظر زمان و بودجه قابل اندازهگیری است.
مرجع [11] در مقالهی "ارزیابی عوامل بحرانی مدیریت دانش در کسب و کار پروژه محور با استفاده از مدلسازی ساختار تفسیری" با هدف شناسایی عوامل بحرانی مدیریت دانش در کسب و کارهای مبتنی بر پروژه و ارزیابی روابط بین آنها با استفاده از مدلسازی ساختاری تفسیری مورد مطالعه قرار دادند . در این مطالعه، جامعه تحقیق تعدادی از مدیران پروژههای صنعت خودرو سازی ایران بوده که با استفاده از تکنیک دلفی جمع آوری و تحلیل شد. مدل آنها از 9 بخش اصلی شامل: فرهنگ، مدیریت، ساختار سازمانی، زیرساخت سیستمهای اطلاعاتی، متدولوژی مدیریت دانش، انگیزش و پاداش، کارکنان، محتوای دانش، مدیریت پروژه سازمانی که نشاندهنده عوامل پرتکرار در تحقیقات پیشین بوده و عوامل فرعی که در مطالعات گذشته کمتر تکرار شده است، میباشد.
تاکنون تحقیقات زیادی در جهت شناسایی عناصر اثرگذار بر مدیریت دانش انجام شده است. بطور معمول برای اجرای یک سیستم مدیریت دانش، ابتدا باید عناصر موثر در موفقیت این سیستم را مشخص نمود. عناصر اثرگذار به سازمانها کمک میکند تا با تمرکز قوا حول محورهای اصلی، روند اجرای سیستم موردنظر را تسهیل و تسریع گردانیده و از اتلاف منابع جلوگیری کنند
پیادهسازی مدیریت دانش در سازمانهای پروژه محور همانند سایر سازمانها دارای چالشهای فراوانی است. عناصر اثرگذار زیادی وجود دارد که باید هنگام پیادهسازی مدیریت دانش در نظر گر فت. با مرور مطالعات مرتبط در حوزهی مدیریت دانش در پروژه و شرکتهای پروژه محور، عناصر اثرگذار بر پیادهسازی مدیریت دانش شناسایی شد. در بین این عناصر، عنصر مدیریت پروژه سازمانی در سازمانهای پروژه محور کاربرد داشته و سایر عناصر در تمامی سازمانها کاربرد عمومی دارند.
در این تحقیق مقالات گستردهتری مورد بررسی قرار گرفت و عناصر بیشتری شناسایی شد، این عناصر هم در سازمانهای دائمی و هم در سازمانهای پروژه محور مورد استفاده قرار گرفته بودند اما در این تحقیق، امکان استفاده از آنها در سازمانهای پروژه محور مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است.
-2 روش تحقیق
مرجع [12] که به عنوان یکی از متفکرین برجسته مدیریت قرن بیستم شهرت جهانی دارد، دانش را به عنوان تنها منبع اقتصادی مهم جامعه سرمایهداری دانسته است. خلق و استفاده از دانش در محیط تجاری رقابتی امروز چالشی سازمانی محسوب میشود. دانش و تخصص بطور معمول در سرتاسر سازمان پراکنده شده و به صورتی نزدیک توسط افراد و واحدها نگهداری میشود. وظیفه مدیریت دانش در سازمان پروژه محور باتوجه به ماهیت گسسته پروژهها و عدم تداوم آنها سختتر میشود. یکی از موانع اصلی برای یادگیری در ارتباط با پروژهها، عدم توانایی در تشخیص دانش موجود و بکارگیری آن است. توانایی یادگیری از تجارب قبلی و در نتیجه آن نوآوری سریع، ارتقاء عمکرد و بهرهوری و دستیابی به موفقیت رقابتی است.
این تحقیق از نظر هدف کاربردی و از نظر روش موردی است. برای شناسایی عناصر اثرگذار، پرسشنامهای با 10 عنصر اصلی و 68 عنصر مشابه که با مطالعهی تحقیقات پیشین استخراج شده است، طراحی شد. پرسشنامه مورد نظر از طریق پست الکترونیک برای تیم تصمیم ارسال شد. برای رفع ابهامات احتمالی و توضیحات بیشتر در رابطه با تکمیل پرسشنامه بهصورت غیرحضوری به سوالات و ابهامات پاسخ داده شد. پاسخ دهندگان به پرسشنامه - تیم تصمیم - شامل، 16 نفر از مدیران ارشد و پروژه فعال در سازمانی پروژه محور بوده که با مفاهیم مدیریت دانش و مدیریت پروژه آشنایی داشتند.
