مقاله شناسایی عوامل داخلی موثر بر سودآوری شعب بانک مهر قوامین استان ایلام

بخشی از مقاله

شناسایی عوامل داخلی موثر بر سودآوری شعب بانک مهر قوامین استان ایلام

چکیده

در ایران نقش بازارهای پولی (بانکها) در تأمین مالی بخشهای مختلف اقتصادی به مراتب قویتر و پررنگتر از بازارهای سرمایه (بورس اوراق بهادار) میباشد. بنابراین، با توجه به نقش برجسته بانکها در اقتصاد کشور، ارزیابی عملکرد آنها میتواند از اهمیت فوقالعادهای برخوردار باشد. سودآوری از جمله عوامل تاثیرگذار در ارزیابی عملکرد بانکها بهحساب میآید. عوامل مؤثر برسودآوری بانکها را میتوان به عوامل داخلی (تحتکنترل مدیریت بانکها) و عوامل خارجی (خارج از کنترل مدیریت بانکها) تقسیم نمود. این پژوهش درصدد مطالعه و بررسی نحوه تاثیرگذاری عوامل داخلی مؤثر بر سودآوری شعب بانک قوامین استان ایلام میباشد.روش پژوهش مورد استفاده در این پژوهش از نوع روش توصیفی_تحلیلی و از شاخه پیمایشی است. به لحاظ ارتباط بین متغیرها، پژوهش حاضر از نوع همبستگی و تحلیل رگرسیون میباشد. جامعه آماری این پژوهش شامل تمامی کارکنان شعب بانک قوامین استان ایلام و قلمرو زمانی آن نیز4 سال (1392-1388) میباشد. دادههای مورد نیاز این پژوهش از طریق پرسشنامه و صورتهای مالی شعب بانک مهراقتصاد استان ایلام استخراج گردیده است. روشهای آماری مورد استفاده برای آزمون فرضیهها، آلفای کرونباخ، تحلیل همبستگی و رگرسیون بوده که از طریق نرمافزار LISREL اجرا و محاسبه شدهاند. در این پژوهش متغیر وابسته سودآوری و متغیرهای مستقل عبارتنداز: مدیریت نقدینگی، مدیریت هزینه، مدیریت منابع انسانی، رضایت مشتری، موقعیت جغرافیایی شعب و شرایط فیزیکی شعب. طبق نتایج این پژوهش، متغیرهایی همچون مدیریت نقدینگی، مدیریت هزینه، مدیریت منابع انسانی، رضایت مشتری، موقعیت جغرافیایی شعب و شرایط فیزیکی شعب از یک ارتباط مثبت و معنیدار بسیار قوی با متغیر سودآوری برخوردار میباشند.

واژههای کلیدی: بانک قوامین، سودآوری، مدیریت نقدینگی، مدیریت هزینه، مدیریت منابع انسانی، رضایت مشتری، موقعیت جغرافیایی شعب و شرایط فیزیکی شعب.

.1مقدمه

سود از جمله اطلاعات با اهمیت در تصمیمات اقتصادی بشمار میرود. مطالعات و پژوهشهای انجام شده دربارهی سود یکی از پرحجمترین و بیشترین تلاشهای پژوهشی را در تاریخ حسابداری تشکیل میدهد. سود به عنوان راهنمای پرداخت سود تقسیمی، ابزارسنجش اثربخشی مدیریت،و وسیله پیشبینی و ارزیابی تصمیمگیریها، همواره مورد استفادهی سرمایهگذاران، مدیران و تحلیلگران مالی بوده است (ثقفی، .(1373 در حقیقت و ارزش بیلان عملکردی سازمانها و علیالخصوص در سازمانهای پولی و مالی نظیر بانکها، درگرو نیل به ایجاد یک سطح پایدار و مطلوب از سودآوری به واسطه اعمال مکانیزمهای موفق و کارساز در عرصه فعالیتها بوده است. (Bhagwati, 2003) سودآوری بانکی همواره ناشی از افزایش میزان جذب مشتریان و یا افزایش درآمدهای ناشی از روندها و رویههای مالی بانکی با مشتریان حقیقی و حقوقی نبوده و در این رابطه اعمال سازوکارهای کاهش هزینههای سازمان از طریق افزایش همگرایی کارکنان با یکدیگر و مجموعه مدیریت در قالب تعاملات سازنده وبررسی بازخورد فعالیتهای یکدیگر توانسته در جهت کاهش اتلاف انرژی، منابع مالی و زمان موثر بوده و از سویی مدیریت تعهدات و ارتباط سازنده با مشتریان توانسته به ایجاد یک سطح بهینه از سودآوری منتهی گردد. لذا بررسی عوامل موثر بر سودآوری بانکها با توجه به گستردگی شعب بانکها و رشد روزافزون بانکهای خصوصی و موسسات مالی و اعتباری در سراسر کشور و به دنبال آن حضور در بازار رقابتی، امروزه به عنوان یک نیاز تلقی میگردد (عونی، .( 1387 بانکها از طریق ارائه خدمات بانکی به مشتریان کسب درآمد مینمایند که این از طریق جذب سپردههای مردم با نرخ بهره پایین و اعطای تسهیلات با نرخ بهره بالاتر و نتیجه اختلاف دو نرخ، عایدی بانک میباشد که به آن حاشیه سود و بهره گفته میشود، صورت میپذیرد. بنابراین هر چقدر بانک بتواند از مقیاسهای اقتصادی استفاده کند سود حاصل از این عمل بیشتر خواهد بود. اما سودآوری بانکها تحت تاثیر عوامل داخلی قابل کنترل مدیریت بانک و عوامل و شرایط اقصادی حاکم بر کشورها و عوامل محیطی که بر آن تاثیر میگذارند، میباشد. لذا برای دوری از هر انحرافی عوامل موثر بر سودآوری به دو گروه اصلی: عوامل تعیین کننده داخلی و بیرونی تقسیم شدهاند. عوامل داخلی، قابل کنترل مدیریت بانک میباشند و آنها اساساً انعکاس اختلاف در سیاستهای مدیریتی بانک و تصمیم گیری در توجه به منابع و استفاده از مدیریت پرتفوی داراییها و بدهیها، کفایت سرمایه و مدیریت نقدینگی و هزینهها هستند. انگیزههای بالای مدیریتی در انجام بهینه کارها در سودآوی بانک موثر است که میتواند به وسیله بررسی ترازنامه و حسابهای صورت سود وزیان مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گیرد (باقری، .(1385عوامل داخلی موثر بر سودآوری به آندسته از تصمیمگیریهای مدیریتی در زمینه صرف و یا تخصیص منابع، مدیریت تعهدات، تعامل مدیریت با مشتریان، مدیریت بازاریابی، پراکنشهای فیزیکی شعب بانک و مدیریت منابع انسانی در زمینه افزایش انگیزش کار، تقویت مهارتهای نیروی انسانی، افزایش تعاملات و ارتباطات کاری و.. اشاره داشته است .(Coffman, 2010) اهمیت موضوع سودآوری برای سازمانها و شرکتها از یک سو و از سویی بررسی تاثیر عوامل داخلی موثر بر ایجاد یک سطح بهینه از سودآوری همواره مورد توجه بوده و به این منظور، پژوهش حاضر به بررسی عوامل داخلی موثر برسودآوری شعب بانک قوامین استان ایلام پرداخته است.

.2 مبانی نظری و پیشینه پژوهش

.1,2 مبانی نظری

➢ سودآوری:توان شرکت یا موسسه در ایجاد درآمد کافی به گونهای که پس از پرداخـت هزینـههـای جـاری، مبلغـی اضافی به نام سود برای شرکت باقی بماند (عونی، .(1387

➢ مدیریت نقدینگی:مدیریت نقدینگی به معنای توانایی بانک برای ایفای تعهدات خود در طول زمان است (احمـدپور، .(87

➢ مدیریت هزینه: عبارت است از مجموعه اقداماتی که مدیریت برای تامین رضایتمندی مشتریان همراه بـا کنتـرل و کاهش مستمر هزینه انجام میدهد (فخاریان، شماره159،ص.(43

➢ مدیریت منابع انسانی:یکی از عوامل غیرمستقیم اثرگذار درونی بـر سـوددهی بانـک، ارتقـای سـطح دانـش پرسـنل بانک،از طریق برگزاری دورههای آموزشی میباشد. در حقیقت آموزش از مهمترین اقدامات و برنامهریزیهـای هـر سازمان بوده و باعث توانمندی نیروی انسانی شده و موفقیتهای آنان را تضمین میکند. همچنین باعـث افـزایش بینش، توانایی و مهارت افراد شاغل در سازمان برای اجرای وظـایف محولـه گردیـده و درنتیجـه موجـب نیـل بـه هدفهای سازمانی با کارایی و ثمربخشی بیشتر و بهتر میگردد (عونی، .(1387

➢ رضایت مشتری:به عواملی نظیر ظواهر، قابلیت اطمینان، پاسخگو بودن، خطر جمـع بـودن، همـدلی، راحتـی اشـاره دارد.

➢ موقعیت جغرافیایی: به محل استقرار شعب اشاره دارد. برای بانک بسـیار مهـم اسـت کـه بتوانـد در مکـانی شـعبه

تاسیس کند یا موقعیت شعب را به گونهای جابجا کند که بازدهای مناسب داشته باشد و به منـابع مـالی بیشـتری دسترسی پیدا کند که مسائل زیر مدنظر است:

1. تراکم جمعیت
2. تراکم مشاغل

3. نزدیکی شعب به مرکز شهر
4. هرگونه عاملی که گردش مالی به همراه دارد.
➢ شرایط فیزیکی شعب:این شرایط به عوامل زیر اشاره دارد.
1. میزان آراستگی و تمیزی شعبه
2. تجهیزات مدرن و مطابق با فناوری روز در شعب

3. طراحی و زیبایی فضای داخلی و خارجی شعبه
➢ امکانات فیزیکی شعب: امکاناتی که باعث سهولت فعالیت مشتریان و کارکنان میشود مانند فضای کـافی، مبلمـان مناسب، سهولت و دسترسی به وضعیت حساب، پارک خودرو، سهولت استفاده از دستگاه خودپرداز.

.2,2 پیشینه پژوهش

استینهر و هیوونیر((1994 در تمام مطالعه شان به بررسی دو قطب از سیستمها پرداختند که یکی از آنها سیستمهای براساس بانک و دیگری براساس بازار بود. آنها مابین بانکهای عمومی و بانکهای تخصصی فرق گذاشتند و اثرات متغییرهای ساختاری و قوانین و مقررات را در تغییرپذیری عملکرد بانک مورد بررسی قرار دادند و به این نتیجه رسیدند که بانکهای عمومی با نظارت و کنترل و ظرفیت بالا در جمع آوری اطلاعات میتوانند به مبادله بهینه ریسک

و بازده دست یابند و هم چنین براساس مطالعات تجربی نیز دریافتند، ارتباط رشد اقتصادی با متغیرهای مالی نشان میدهد، این متغیرها بسیار با اهمیت میباشند. گرو،استان تون و موگام((1999براساس نمونهای از 17بانک تجاری مالزی با استفاده از تحلیل عوامل تعیین کننده سودآوری در بانکهای تجاری مالزی پراختهاند. نتایج این تحقیقات نشان داد که در میان عوامل داخلی مدیریت تعهدات یک توزیعگر با معنیداری بالا در سودآوری بانکها بود و در میان عوامل بیرونی نرخ بهره بازار اثر معکوس و نرخ تورم اثر مثبتی در سودآوری بانک ها داشته است. چن واسترانگ( (2005در تحقیق خود به این نتیجه رسیدند که افزایش نرخ بدهی به دارایی شرکتهای چینی تاثیری بر سودآوری آنها دارد. اجینگتون (2000) در پژوهشی تحت عنوان " راز بقای شرکت ها"، به مطالعهی عوامل موثر بر سودآوری100 شرکت تولیدی صنعتی در آمریکا پرداخت. وی نقش متغیرهایی مانند میزان فروش، مدیریت کارآمد، کیفیت نیروی کار و مکان استقرار صحیح واحد تولیدی را در افزایش سود شرکتها بررسی کرده و نتیجه گرفت که کشش تقاضا در بازار برای کالاها، وسعت بازار و نحوهیقیمتگذاری کالاها و به طور خلاصه میزان فروش کالاها در بازار، دارای تاثیر معنیداری بر سود شرکتها هستند. فینی (2000) در پژوهشی با عنوان "عوامل موثر بر سودآوری صنایع" به بررسی عوامل موثر بر سودآوری 142 شرکت استرالیایی پرداخته است. مطالعه وی به صورت دادههای مقطعی و بر اساس میانگینی از سه سال در دورهی زمانی 1994-1997بوده است. وی با برآورد اثر عواملی مانند اندازهی شرکت، موجودی سرمایه، میزان فروش، مدیریت و کیفیت نیروی کار بر روی سود، شدت اثر سرمایه بر سود شرکتهای مورد مطالعه را بررسی کرد و در نهایت نتیجه گرفت که شدت اثر سرمایههای مورد مطالعه بر سود فعالیتهای مختلف صنعتی متفاوت است. همچنین، بین نوع فعالیتهای صنعتی و عوامل موثر بر سودآوری آنها رابطه معنیداری وجود دارد. نتایج تحقیق لین و رووی((2005 نشان داد ارتباط بین نسبت بدهی و سودآوری به معیار اندازهگیری سودآوری بستگی دارد. کافمن، (2009) در این پژوهش به بررسی موضوع،عوامل داخلی موثر بر سودآوری در چند شرکت و کمپانی مالی و اعتباری در کشور انگلستان صورت گرفته است، نشان داده شده است: که مدیریت منابع و اعتبارات مالی از مهمترین دلایل شکست و ورشکستگی برخی از موسسات بهخصوص در طی بحران مالی اتحادیه اروپایی بوده است. در این پژوهش نشان داده شده است که کفایت و تدبیر مدیر در عدم دقت در سرمایهگذاریها و پرداخت اعتبارات به طرحهای از پیش ورشکسته و دارای بازدهی کم، از دلایل از بین رفتن منابع مالی بوده و صاحبان این طرحها در استرداد وجوه عاجز بودهاند.در این پژوهش نشان داده شده است که بانکهای موفق دارای مدیرانی با اصول تجربی و ذاتی در امر سودآور کردن داراییهای موجود و اعتلای سودآوری بودهاند. مانو و چن(( 2009در این پژوهش به بررسی عوامل داخلی بانکها در سودآوری و پیشی گرفتن از رقبا اشاره شده است. در این مطالعه که بر روی200 نهاد و موسسه مالی در کشور چین و هنگهنگ صورت گرفته است، ضمن بررسی سودآوری موجود در این بانکها به بررسی تغییر سیاستها و روال مدیریت بانکهایی پرداختند که از عوامل مهم موفقیت سودآوری بوده است. نتیجه دانش حسابداری و دانش مدیریت داراییها و مدیریت کارای هزینهها، داراییهای کنترلی ومدیریت تعهدات از مولفههای بسیار حائز اهمیت در مدیران به منظور سودآوری تشخیص داده شدهاند. ابویسانی (1383) به بررسی راههای افزایش سودآوری در نظام بانکی(مورد مطالعه، بانک ملت) پرداخته است. نتایج این پژوهش نشان دهنده رابطه منفی نسبت به تسهیلات تکلیفی به کل تسهیلات، با سودآوری میباشد.از سوی دیگر، بین نسبت تسهیلات کوتاه مدت به تسهیلات بلندمدت با سودآوری رابطه منفی وجود دارد. همچنین رابطه مستقیمی بین نسبت سپردههای کوتاه مدت به

سپردههای بلندمدت با سودآوری مشاهده میشود. در نهایت اثر سپردههای کوتاه مدت بیشتر از سپردههای بلندمدت است. سمیع (1384) به بررسی تاثیر تغییرات ساختار سرمایه بر سودآوری بانک تجارت پرداخته است. نتایج این پژوهش نشان داد که بین ساختار سرمایه و سودآوری بانک رابطه وجود دارد.به این ترتیب که بین نسبت بدهی مدت-دار و نسبت سود عملیاتی رابطه معکوس وجود دارد. از طرف دیگر، بین نسبت بدهی بلندمدت و سود عملیاتی رابطه مستقیم وجود دارد. (لیلا، عونی) در بررسی که در بانک رفاه در سالهای 1370-1384 تحت عنوان شناسایی عوامل موثر بر سودآوری بانکهای تجاری میباشد. نشان داد در بررسی و تخمین تابع سودآوری بانک رفاه متغیرهایی چون نرخ بهره بانکی، نسبت سپردهها، رشد اقتصادی و تورم به طور معناداری سودآوری را نشان میدهند، و آن را تحت تاثیر خود قرار میدهند. موسوی، (1392)، در بررسی که در بانک مهر اقتصاد در سالهای 1387تا 1392 تحت عنوان عوامل داخلی موثر بر سود آوری شعب بانک مهر اقتصاد استان ایلام داشت. نتایج بدست آمده در این پژوهش نشان داد: هزینه های مدیریتی، تعهدات مالی مدیریت و ... از یک رابطه مثبت و معنی دار بالای با سودآوری شعب بانک دارد.

.3مدل مفهومی پژوهش

عوامل موثر در سودآوری بانک ها به دو دسته داخلی و خارجی تقسـیم مـیشـوند. در ایـن پـژوهش از عوامـل داخلـی استفاده شده است که در زیر این عوامل را شرح می دهیم.

عوامل داخلی موثر بر سودآوری بانک

عوامل ساختاری عوامل فنی عوامل محیطی

مدیریت مدیریت مدیریت رضایت موقعیت شرایط
هزینه نقدینگی منابع انسانی مشتری جغرافیایی فیزیکی

.4اهداف پژوهش:

هدف اصلی پژوهش عبارت است از:

شناسایی عوامل داخلی موثر بر سودآوری شعب بانک قوامین استان ایلام اهداف فرعی پژوهش
❖ شناسایی عوامل موثر داخلی در سودآوری و تخمین تابع سودآوری شعب بانک با وجود متغیرهای داخلی

❖ بررسی وضعیت سودآوری شعب بانک قوامین در استان ایلام
❖ بررسی ارتباط متغیرهای اصلی موثر بر سودآوری شعب بانک

.5فرضیههای پژوهش:
✓ بین مدیریت نقدینگی و سودآوری شعب بانک قوامین استان ایلام ارتباط وجود دارد.
✓ بین مدیریت هزینه و سودآوری شعب بانک قوامین استان ایلام ارتباط وجود دارد.
✓ بین مدیریت منابع انسانی و سودآوری شعب بانک قوامین استان ایلام ارتباط وجود دارد.

✓ بین رضایت مشتری و سودآوری شعب بانک قوامین استان ایلام ارتباط وجود دارد.
✓ بین موقعیت جغرافیایی شعب و سودآوری شعب بانک قوامین استان ایلام ارتباط وجود دارد.
✓ بین شرایط فیزیکی شعب و سودآوری شعب بانک قوامین استان ایلام ارتباط وجود دارد.

6. روش پژوهش (روش اجرای پژوهش)

مطالعهی حاضر بر حسب هدف از نوع کاربردی میباشد و برای انجام آن از روش تحقیق توصیفی ـ تحلیلی و از شـاخه پیمایشی استفاده شده است. از نظر ارتباط متغیرها، پژوهش حاضر از نوع همبستگی و زیرشـاخهی تحلیـل رگرسـیون میباشد. در پژوهش توصیفی، به توصیف موضوع موردنظر یا وجود رابطـه بـین متغیرهـا مـیپـردازیم، دادههـا از میـان افرادی که احتمال میرود دارای اطلاعات موردنظر باشند، به وسیله ابزارهای گوناگونی از قبیـل پرسشـنامه، مصـاحبه و دیگر ابزارهای گردآوری داده، جمع آوری میشوند. در این پژوهش برای تجزیه و تحلیل دادهها نسبت به نوع متغیرهای پژوهش از روشهای آمار توصیفی(معیارهای تمرکز، معیارهای پراکندگی و جداول فراوانی همراه با نمودارهای مربوطه) و برای تبیین فرضیات پژوهش از روشهای استنباطی پارامتریک (آزمون همبستگی وتحلیل واریانس) براساس نرم افزار آمار LISREL شده است. در سطح آمار توصیفی از روشهایی چون معیارهای طبقهبندی (محاسبه جـداول فراوانـی، نمودارهای مربوطه) و معیارهای تمرکز(محاسبه میانگین) و معیارهای پراکنـدگی (واریـانس و انحـراف معیـار) اسـتفاده