بخشی از مقاله
چکیده
قسمتی از تسهیلات پرداخت شده در موعد مقرر به بانک باز نمیگردد. از این رو بانکها با این مشکل روبرو هستند که در سیستم بانکی از آن به عنوان مطالبات معوق یاد میشود که قسمتی از نگرانیها و چالشهای مدیریت را به خود اختصاص داده است. لذا جلوگیری از ایجاد مطالبات معوق و یا وصول آنها بصورت بالقوه و بالفعل امکانات ایجاد درآمد جدید را افزایش داده و توان برنامهریزی موسسه را در رابطه با صرف منابع و تحصیلات درآمد بالاتر خواهد برد. این تحقیق درپی بررسی برخی از عوامل مشخص در ایجاد مطالبات معوق به منظور مصرف بهینه منابع در بخش های مختلف اقتصادی می باشد.
روش پژوهش حاضر توصیفی و از نوع همبستگی است. جهت تجزیه و تحلیل دادهها از روشهای همبستگی پیرسون و روش رگرسیون لجستیک استفاده شده است. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که بین مقدار معوقات با نرخ سود تسهیلات اعطایی، مقدار تسهیلات اعطایی و مبلغ اقساط پرداختی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. نتایج تحلیل رگرسیون گام به گام نشان داد که متغیرهای نرخ سود تسهیلات، نوع فعالیت، مبلغ اقساط پرداختی و مقدار وام اعطایی بر روی هم 74 درصد مقدار مطالبات معوق را پیش بینی مینمایند.
.1 مقدمه
از آنجا که سیر فزاینده حجم مطالبات معوق در چند سال اخیر و در نتیجه بلوکه شدن میزان زیادی از منابع بانکها، کاهش سرعت گردش منابع را در پی داشته و عملاٌ برنامه ریزی دقیق و صحیح برای مصرف بهینه آن را ناممکن ساخته است لذا رفع این عارضه یعنی کاهش اقلام معوق و افزایش سرعت چرخش منابع همواره یکی از مهمترین چالشهای فرارو و یکی از دغدغه های اصلی بانکها بوده به طوری که درمان این بیماری در قالب آزمون طرحهای ضربتی و برنامههای عملیاتی مختلف از مدتها قبل در دستور کار مدیران و مسوولین ذیربط سیستم بانکی قرار داشته و کماکان در دست بررسی و چاره اندیشی است.
مطالبات معوق یکی از بحرانهای بانکی است که باعث خروج موقت یا دائمی بخشی از منابع بانکی از چرخه عملیاتی شده و بانکها را با مشکلات فراوانی مواجه میسازد. عدم بازپرداخت به موقع و ایجاد و افزایش مطالبات معوق بانکها به لحاظ آسیب شناسی ترکیبی از عوامل درونی و بیرونی است. در هر سیستماقتصادی پویا خصوصاً بانکها گردش صحیح و سریع منابع و مصارف نمایانگر کارآئی مطلوب روشهای اجرائی بوده و وصول تسهیلات اعطائی در مدت زمان تعیین شده، مشخص کننده مکانیزم درست و صحیح بکارگیری منابع در جهت ایجاد تسهیلات لازم به منظور گسترش فعالیتهای اقتصادی و تأمین منابع مورد نیاز بخشهای مختلف تولیدی، بازرگانی، خدماتی و نهایتاً صرف منابع میباشد. لذا جلوگیری از ایجاد مطالبات معوق و یا وصول آنها بصورت بالقوه و بالفعل امکانات ایجاد درآمد جدید را افزایش داده و توان برنامهریزی موسسه را در رابطه با صرف منابع و تحصیلات درآمد بالاتر خواهد برد.
مطالبات معوق همواره برای یک موسسه مالی دارای امتیاز منفی است. زیرا بخشی از منابع را از جریان خارج نموده و بلا استفاده مینماید و از طرفی به همان نسبت از سودآوری بانک کاسته میشود. همچنین در صورت سود و زیان بانکها اثر منفی داشته و نرخ کفایت سرمایه را کاهش میدهد. در نتیجه وجوهی که بانک انتظار داشت از بابت آن سود دریافت نماید و متعاقباً به سپرده گذاران سود پرداخت کند اصل و سود هر دو سوخت شده محسوب میشوند. خاطر نشان میگردد مدیریت صحیح و کارآمد، مدیریت منظم و موثر بر اداره منابع و مصارف میباشد و گردش صحیح منابع و مصارف در حقیقت موجب رونق چرخه اقتصادی کشور از جمله تولید خواهد گردید، ولی مطالبات معوق فرصت چرخش مصارف و استفاده سایر مشتریان از منابع را گرفته و موجب کاهش سودآوری و مخل نظم لازم در تامین نقدینگی مورد نیاز بانک میباشد.
امروزه یکی از مشکلات اساسی بانکها، مطالبات معوق است، میزان معمول برای مطالبات معوق در سطح بین المللی حدود 6 درصد کل تسهیلات است که متاسفانه این میزان در کشور ما بسیار بالاتر از میانگین جهانی آن قرار دارد.
اهداف پژوهش حاضر عبارتند از:
بررسی وضعیت مطالبات معوق در بانک مهر اقتصاد
بررسی علل افزایش شدید میزان مطالبات معوق در بانک مهر اقتصاد
شناسایی علل و عوامل ایجاد کننده مطالبات معوق در بانک مهر اقتصاد و تعیین میزان تاثیرگذاری هر یک از این عوامل
ارائه راه حل و پیشنهاد در جهت کاهش مطالبات معوق به بانک مهر اقتصاد
ٍ.3 پیشینه پژوهش
کریمخانی و همکاران - 1393 - در پژوهش خود به بررسی عوامل موثر بر افزایش مطالبات معوق در شعب بانکهای مناطق آزاد تجاری- صنعتی مورد مطالعه- بانکهای منطقه آزاد تجاری ماکو پرداخته است. در راستای دستیابی به این هدف هفت فرضیه تدوین گردیده و به منظور آزمون فرضیههای پژوهش از آزمون مربع کای دو بهره گیری شده است. این پژوهش در 210 پرونده مربوط به بیشترین مطالبات معوق در شعب بانکهای منظقه آزاد تجاری- صنعتی، بر اساس اطلاعات جمعآوری شده از طریق مصاحبه همراه با پرسشنامه، در فاصله سالهای 1380 الی 1390 انجام شده است.
در این پژوهش، عوامل موثر بر افزایش مطالبات معوق شامل نوع بخش تسهیلات، مدت زمان ارائه تسهیلات، نوع تسهیلات اعطایی، نوع وثیقههای دریافتی، موارد مورد استفاده از تسهیلات، نرخ سود تسهیلات اعطایی و نوع طبقهبندی مشتریان به عنوان متغیرمستقل، و افزایش مطالبات معوق به عنوان متغیر وابسته اندازهگیری شده است. نتایج پژوهش نشان داد که بین نوع بخش تسهیلات، مدت زمان ارائه تسهیلات، نوع تسهیلات اعطایی، نوع وثیقههای دریافتی، موارد مورد استفاده از تسهیلات، نرخ سود تسهیلات اعطایی و نوع طبقه بندی مشتریان با افزایش مطالبات معوق رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد
حیدری - 1392 - به آسیب شناسی مطالبات معوق بانکی و راهکارهای کاهش آن پرداخت. در این تحقیق برای تبیین عوامل ایجاد و افزایش مطالبات معوق، تأثیر عوامل درونی و بیرونی بر مؤلفههای کارکنان بانکها و مشتریان در مواجهه با موضوع مطالبات مورد بررسی قرار گرفته است. روش تحقیق، توصیفی از نوع پیمایشی و جامعه آماری تحقیق، کارکنان و کارشناسان اعتباری بانکها، مشتریان و اساتید دانشگاهی میباشد، نمونه آماری براساس روش خوشهای طبقهای تصادفی به حجم 196 نفر تعیین و اعضای نمونه مورد بررسی قرار گرفتند.
ابزار جمعآوری دادهها در این پژوهش، پرسشنامه میباشد. مؤلفهها و شاخصها براساس طیف 5 گانه لیکرت تهیه شده و اعتبار مؤلفهها از طریق روش اعتبار محتوایی و پایایی، با استفاده از آزمون آلفای کرونباخ محاسبه گردیده است. از آمار توصیفی شامل جداول توزیع فراوانی، درصد فراوانی و نمودارهای ستونی جهت بررسی متغیرهای دموگرافیک جامعه و همچنین توزیع فراوانی پاسخگویان در مورد هریک از سؤالات پرسشنامه استفاده شده است. همچنین از آمار استنباطی شامل آزمون پیرسون جهت بررسی رابطه بین مؤلفهها و آزمون فریدمن جهت اولویت-بندی مؤلفه های مورد نظر استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان میدهد تأثیر هریک از مؤلفههای مورد نظر در بروز مطالبات معوق بانکها قابل توجه است
خایف - 1392 - در پژوهش خود به بررسی و اولویت بندی عوامل موثر بر ایجاد مطالبات معوق در بانک ملی ایران - مطالعه موردی: اداره امور شعب مرکزی - پرداخت. این تحقیق در پی بررسی برخی از عوامل مشخص در ایجاد مطالبات معوق و رتبه بندی آنها و پیشگیری از پیدایش مطالبات معوق جدید، به منظور مصرف بهینه منابع در بخشهای مختلف اقتصادی میباشد. لذا این تحقیق دارای دو سوال اصلی بشرح ذیل میباشد.
-1 چه عواملی در ایجاد مطالبات معوق موثر است؟
-2 اولویت بندی مطالبات به چه صورت میباشد؟
بطور خلاصه این تحقیق از نوع کاربردی، توصیفِی، پیمایشی و همبستگی است. جامعه آماری تحقیق شامل روسای شعب، روسای دوایر و کارشناسان تسهیلاتی و حقوقی اداره امور شعب مرکزی بانک ملی ایران میباشد که تعداد جامعه 385 نفر میباشد. برای تعیین حجم نمونه نیز از فرمول کوکران استفاده شده که طبق محاسبات تعداد نمونه مورد نیاز 192 نمونه میباشد. روش انتخاب نمونه نیز به روش تصادفی ساده میباشد. در این تحقیق جهت گردآوری دادهها از پرسشنامهای استفاده میشود که دارای 24 سوال میباشد و بر مبنای طیف لیکرت مورد سنجش قرار میگیرند. در تحقیق حاضر برای سنجش روایی پرسشنامه از روش های اعتبار محتوا و صوری استفاده شده است. به منظور سنجش پایایی پرسشنامه نیز از روش آلفای کرونباخ استفاده شده است
