بخشی از مقاله
خلاصه
توسعه شگفت انگیز فن آوری اطلاعات و گسترش آن به بازارهای پولی و بانکی، علاوه بر تسهیل امور مشتریان بانک ها، روش های جاری بانکداری را متحول ساخته است. از آن جا که سودآوری هدف اصلی بانک ها و مؤسسات مالی است، سطح به کارگیری این نوع فن آوری های نوین به تأثیرات آن ها بر سودآوری بستگی دارد. درمقاله حاضر، به بررسی نقش بانکداری الکترونیک در سودآوری شعب منتخب بانک های ملت استان اصفهان پرداخته شده است. الگوی پژوهش بر اساس نظریه ساختار، رفتار و عملکرد و همچنین نظریه نوآوری است که در آن تأثیر برخی از شاخص های بانکداری الکترونیکی بر بازده دارایی های شعب منتخب بانک های ملت استان اصفهان مورد بررسی قرار گرفته است. روش تحقیق از منظر هدف کاربردی و از نظر روش مورد استفاده علی- معلولی و از نظر نوع تحلیل رگرسیونی است. برآورد مدل با استفاده از داده های پانل از 70 شعبه منتخب بانک ملت استان اصفهان برای دوره زمانی 1390-1391و بر اساس مدل اثرات ثابت انجام شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که دو شاخص بانکداری الکترونیکی از قبیل سرانه تعداد تراکنش پایانه فروش و نیز تعداد کارت سوخت فعال شده تأثیر مثبتی بر سودآوری شعب داشته، ضمن این که اندازه بازار و میزان قدرت وام دهی شعب نیز سودآوری شعب را افزایش داده است. بر این اساس می توان نتیجه گرفت که توسعه بانکداری الکترونیک از جنبه برخی از شاخص ها، منجر به افزایش سودآوری شعب بانک شده است.
مقدمه
امروزه یکی از مفاهیم مطرح در صنعت بانکداری کشور، بانکداری الکترونیک می باشد که به طورعام به معنای استفاده ازفن آوری های ارتباطی و اطلاعاتی مدرن جهت انجام کلیه امور بانکی بدون هیچ گونه محدودیت زمانی و مکانی می باشد - فکورثقیه، . - 1388 بانکداری الکترونیک یکی از پدیده های مهم حاصل از به کارگیری فن آوری اطلاعات و ارتباطات و همچنین مدیریت اطلاعات است که تحولی بس عمیق در سیستم های پرداخت و معاملات داشته به طوری که باعث افزایش کارایی و اثربخشی سیستم های بانکی شده است. رشد روز افزون معاملات الکترونیکی در سطح جهان و نیاز به حضور بانک جهت نقل و انتقال منابع مالی، این پدیده را به عنوان بخش تفکیک ناپذیر از بازرگانی الکترونیک تبدیل کرده است. همچنین مزایای فراوان بانکداری الکترونیک نظیر ارائه خدمات اصلاح شده به مشتریان، رفع محدودیت های زمانی و مکانی، استفاده بهینه از منابع داخلی، کاهش هزینه ها و کسب درآمد، نیاز به استفاده گسترده تر از این پدیده را بیشتر کرده است. هرچند در کشور ایران زیر ساخت های ارتباطی توسط دولت و بانک مرکزی برای بانک ها و مؤسسات مالی در به کارگیری ابزارهای الکترونیکی ایجاد شده، اما موضوع مهم - با توجه به مزایای بانکداری الکترونیک و نیاز اقتصاد کشور به تجارت های الکترونیکی - در به کارگیری و توسعه این فن آوری ها، تمایل و اشتیاق بانک ها و مؤسسات مالی در به کارگیری و توسعه این نوع از فن آوری- ها می باشد. از آن جا که بانک ها و مؤسسات مالی مانند هر سازمان انتفاعی دیگر، سودآوری را سرلوحه برنامه های خود قرار داده اند، سطح پذیرش و کاربرد ابزارهای بانکداری الکترونیک از جانب آن ها با توجه به هزینه های اجرای آن متفاوت می باشد. وجود هزینه های اولیه نسبتاً زیاد برای نصب و راه اندازی تجهیزات الکترونیکی و همچنین نگهداری و پشتیبانی از این تجهیزات، باعث شده با وجود مزایای فراوان بانکدارای الکترونیک، بانک ها و مؤسسات مالی تمایل چندانی در به کارگیری و توسعه فن آوری های جدید نداشته باشند. لذا مطالعه ی میزان اثربخشی این هزینه های صورت گرفته بر عملکرد بانک ها ضروری به نظر می رسد. ارائه خدمات بانکی به صورت الکترونیکی از طریق اثری که بر کاهش هزینه های بانکی دارد موجبات افزایش سودآوری بانک را فراهم می آورد. در واقع به کمک بانکداری الکترونیک هزینه های اجرایی خدمات بانکی مانند هزینه های حمل و نقل، ملزومات، پرسنلی و... به حداقل ممکن کاهش می یابد و از طرفی درآمدهای کارمزدی ناشی از ارائه خدمات متنوع و باکیفیت به حداکثر می رسد که در این وضعیت افزایش سود بانک ها را به دنبال دارد. این مقاله از هفت بخش تشکیل شده است. پس از بیان مقدمه در بخش اول، در بخش دوم به معرفی بانکداری الکترونیک و ابعاد آن پرداخته می شود. در بخش سوم، به برخی از مهمترین مطالعات داخلی و خارجی صورت گرفته در زمینه موضوع تحقیق اشاره می شود. در ادامه و در بخش چهارم مبانی نظری موجود در زمینه تحقیق مطرح خواهد شد. بخش پنجم مقاله به معرفی مدل و متغیرهای آن اختصاص دارد. بخش ششم، برآورد مدل و تجزیه و تحلیل نتایج حاصل از آن بیان می شود و در بخش آخر به بررسی نتایج تحقیق پرداخته می شود.
.2 مفاهیم بانکداری الکترونیک
شبکه جهانی اینترنت و گسترش ارتباطات الکترونیک بین افراد و سازمان های مختلف از طریق دنیای مجازی، بستری مناسب را برای برقراری مراودات تجاری با توجه به اهمیت موضوع بانکداری الکترونیک فراهم کرده است. اینترنت به عنوان یک کانال جدید برای مبادلات اقتصادی، منابع جدیدی برای ایجاد درآمد و فرصت در اختیار سازمان ها قرار داده است. بانکداری الکترونیک که نتیجه گسترش این ارتباطات الکترونیک است موجب تحولات زیادی در صنعت بانکداری شده به گونه ای که استفاده از این فن آوری موجب توسعه در زمینه های اقتصادی، تسهیل روابط بین بانک و مشتریان و بهبود عملکرد آن ها شده است.
.1-2 تعریف بانکداری الکترونیک
به طور کلی می توان گفت بانکداری الکترونیک عبارت است از فراهم آوردن امکاناتی برای کارکنان در جهت افزایش سرعت و کارایی آن ها در ارائه خدمات بانکی در محل شعبه و همچنین فرآیندهای بین شعبه ای و بین بانکی در سراسر دنیا و ارائه خدمات سخت افزاری و نرم افزاری به مشتریان که با استفاده از آن ها بتوانند بدون نیاز به حضور فیزیکی در بانک در هر ساعت از شبانه روز از طریق کانال های ارتباطی ایمن عملیات بانکی خود را انجام دهند -
. 2-2 مزایای بانکداری الکترونیک
بر اساس تحقیقات مؤسسه دیتا مانیتور-1 که یکی از مهمترین مؤسسات تجزیه و تحلیل اطلاعات بانکداری الکترونیکی اروپااست- مهم ترین مزایای بانکداری الکترونیک عبارتند از: تمرکز بر کانال های جدید توزیع و استفاده از راهبردهای تجارت الکترونیک. البته مزایای بانکداری الکترونیک از دیدگاه های کوتاه مدت، میان مدت و درازمدت هم قابل بررسی است. رقابت یکسان، نگهداری و جذب مشتریان از جمله مزایای بانکداری الکترونیک در کوتاه مدت - کمتر از یکسال - هستند. در میان مدت - کمتر از 18 ماه - مزایای بانکداری الکترونیک عبارتند از: یکپارچه سازی کانال های مختلف مدیریت اطلاعات، گستردگی طیف مشتریان، هدایت مشتریان به سوی کانال های مناسب با ویژگی های مطلوب و کاهش هزینه ها. برای مزایای بلندمدت میتوان کاهش هزینه های عملیاتی، کاهش هزینه پردازش معاملات، ارائه خدمات به مشتریان بازار هدف و ایجاد درآمد را نام برد
.3 پیشینه تحقیق
از جمله مطالعات داخلی صورت گرفته در این زمینه می توان به مطالعه گودرزی و زبیدی - - 1387 تحت عنوان"بررسی تاثیر گسترش بانکداری الکترونیک بر سودآوری بانک های تجاری ایران" اشاره کرد. آن ها با استفاده از اطلاعات شش بانک کشور برای دوره 1384-1379 به بررسی تأثیر تعداد ماشین های خودپرداز - ATM - و عضویت در شبکه شتاب - به عنوان شاخص های بانکداری الکترونیک- بر سودآوری این بانک ها پرداخته اند. مدل به کار رفته در این مطالعه بر مبنای نظریه ساختار گرایی بوده که در آن بازده کل دارائی ها - 1 - ROA به عنوان متغیر وابسته و شاخص تمرکز بازار، اندازه بانک، تعداد ماشین های خودپرداز و متغیر پیوستن به شبکه شتاب به عنوان متغیر توضیحی تعریف شده است. یافته های این بررسی نشان می دهد افزایش تعداد دستگاههای خودپرداز به دلیل کاهش هزینه عملیات و از بین رفتن محدودیت زمانی ساعت کار بانک، سودآوری بانک ها را افزایش داده است. عضویت در شبکه شتاب نیز به دلیل اخذ کارمزد از سایر بانک ها و امکان استفاده مشتریان دیگر بانک ها از خودپرداز بانکهای دیگر به سودآوری بیشتر هر بانک منجر شده است.
ترکی و کریم زاده - 1392 - در تحقیقی تحت عنوان"بررسی تأثیر بانکداری الکترونیک بر سودآوری بانک های ملت ایران" به تبیین تاثیر گسترش بانکداری الکترونیک بر سودآوری شعب بانک های ملت ایران در قالب یک مدل خطی رگرسیونی پرداخته اند. درتحقیق آن ها بازده کل حقوق صاحبان سهام - 2 - ROE به عنوان شاخص سودآوری در نظر گرفته شده است. ضمن اینکه تعداد دستگاه های خودپرداز و متغیر مجازی پیوستن به شبکه شتاب به عنوان شاخص بانکداری الکترونیک در کنار متغیرهای تمرکز بازار، اندازه بانک، درصد رشد سپرده ها و ریسک بانکی به عنوان متغیرهای توضیحی آورده شده است. برآورد مدل با استفاده از داده های سالیانه دوره زمانی 1365تا1385 و با روش حداقل مربعات معمولی صورت گرفته است. نتایج تحقیق نشان می دهد؛ ضرایب متغیر تعداد خودپرداز و متغیر پیوستن به شبکه شتاب در مدل مثبت می باشد که این امربیانگر این است که گسترش بانکداری الکترونیک به رغم همه مشکلات و محدودیت های موجود موجب افزایش سودآوری شده است. مطالعه اسدزاده و کیانی - - 1391 به بررسی تأثیر به کارگیری دستگاه های خودپرداز و پایانه های فروش شعب بر سودآوری بانک های منتخب ایران پرداخته است. آن ها با استفاده از داده های پانل سیزده بانک منتخب در قالب یک مدل اقتصاد سنجی طی دوره 1381-1388 به بررسی اثرات فن آوری اطلاعات و ارتباطات بر عملکرد این بانک ها پرداخته اند. در مدل به کاررفته در این پژوهش از شاخص های نسبت تمرکز، اندازه بازار بانک، سهم بازار بانک و متغیر فن آوری اطلاعات - تعداد پایانه های فروش شعب بانک های منتخب و تعداد دستگاه های خودپرداز - به عنوان متغیر مستقل و بازده دارایی ها به عنوان متغیر وابسته استفاده شده است. برآورد مدل آن ها نشان می دهد هر دو شاخص فن آوری اطلاعات در این مدل به رغم پایین بودن ضرایبشان، تأثیر مثبتی بر شاخص سودآوری داشته اند که نشان می دهد با گسترش استفاده از این شاخص ها تأثیراتشان بر سودآوری بیشتر می شود.
ماکسول و چای بیوز - 2013 - 3 در تحقیقی با"عنوان بانکداری الکترونیک و عملکرد بانک در نیجریه" به بررسی تأثیر بانکداری الکترونیک در سودآوری بانک های این کشور پرداخته اند. برای انجام این تحقیق چهار بانک اصلی این کشور انتخاب شده و میزان نسبت بازده حقوق صاحبان سهام - ROE - وبازده دارایی های - ROA - آن ها در طول دوره 1997-2002 یعنی قبل از زمان اجرای بانکداری الکترونیک و دوره 2003-2010 یعنی زمان اجرای بانکداری الکترونیک اندازه گرفته شده است. آن ها با استفاده از آزمون تفاوت معناداری، به این نتیجه رسیدند که بانکدارای الکترونیک توانسته است میزان بازده حقوق صاحبان سهام را افزایش دهد ولی تأثیر چندانی در بازده دارایی ها نداشته است.
خراویش و آل سعدی - 2011 - 4 در مقاله ای باعنوان" اثر بانکداری الکترونیک در سودآوری بانک ها" به بررسی بانکداری الکتروونیک در بانک های اردنی در طول سال های 2000 تا 2009 پرداخته اند. آن ها پانزده بانک اردنی را به سه گروه تقسیم کردند و با استفاده از یک معادله رگرسیونی به بررسی تأثیر اینترنت بانک به عنوان شاخص بانکداری الکترونیک بر سودآوری پرداختند: گروه اول بانک- هایی هستند که خدمات الکترونیکی به مشتریان ارائه نمی دهند. گروه دوم شامل بانک هایی است که برای بیش از دو سال خدمات الکترونیکی به مشتریان ارائه داده اند. گروه سوم نیز بانک هایی هستند که به تازگی خدمات بانکداری الکترونیک را به مشتریان ارائه می دهند. آن ها برای نشان دادن اثرات بانکداری الکترونیک بر سودآوری از هر دو نسبت بازده حقوق صاحبان سهام - ROE - وبازده دارایی ها - - ROA به عنوان شاخص سودآوری به طور جداگانه در مدل خودداراست
