بخشی از مقاله
چکیده
تحقیق حاضر از لحاظ هدف کاربردی و از لحاظ زمان انجام تحقیق توصیفی- همبستگی بوده است. از لحاظ شیوه گردآوری اطلاعات اسنادی و با توجه به شیوه جمعآوری دادهها از نوع میدانی - توزیع پرسشنامه - میباشد. جامعه آماری این تحقیق شامل کلیه تعاونیهای تولیدی ثبت شده استان ایلام طی دوره 1393 -1370 میباشد. نتایج تحقیق حاضر نشان میدهد که مؤلفههای نیروی انسانی متخصص، مهارتهای بازاریابی و فروش و سرمایه در گردش، سرمایهگذاری محیط محلی، نظام محلی نوآوری، زیر ساخت تجارت الکترونیک و بودجه تحقیق و توسعه به عنوان مهمترین عوامل داخلی موثر بر توسعه صادرات در تعاونیهای استان ایلام می باشند.
.1 مقدمه
نگاهی به فعالیت بنگاههای کوچک و متوسط - SMEs - در کشورهای توسعه یافته یا در حال توسعه، بیانگر نوعی ارتباط تنگاتنگ و مؤثر میان پیشرفت اقتصادی - اجتماعی این کشورها با توسعه این بنگاهها است. هدف از توسعه و ترویج صادرات در واقع بهبود اوضاع اقتصادی یک کشور و به تبع آن بهبود استاندارهای زندگی مردم آن کشور میباشد.
توسعه صادرات را میتوان از طریق افزایش حجم صادرات، تنوع در محصولات صادراتی و یا بازارهای هدف صادراتی انجام داد. نکتهای که در اینجا باید به آن توجه داشت این است که دستیابی به این اهداف، خود نیازمند بسیج منابع مورد نیاز، ارتقای سطح شیوه مدیریت و فناوری محصولات و غیره در محیط کسب و کار ملی است. از این رو اهداف قابل دستیابی هستند ولی برای بنگاههای کوچک و متوسط به دلیل دست نیافتن به منابع مورد نیاز دستیابی به اهداف ماهیتی سخت دارند.
برنامههای توسعه صادرات، یکی از راههایی است که میتوان بنگاههای کوچک و متوسط را در دستیابی به اهداف فوق حمایت کرد تا بر محدودیتهای راه غلبه نمایند. در برنامه توسعه صادرات دو عامل حیاتی وجود دارد، یکی فراهم نمودن اطلاعات به عنوان یک ابزار راهبردی که ممکن است در سطوح مختلف طی فرایند بینالمللی شدن، بنگاههای کوچک و متوسط به آن نیاز داشته باشند. عامل دیگر وجود شبکهای منسجم از فعالان و نهادهایی است که به نحوی در برنامه توسعه صادرات درگیر خواهند بود.
این دو عامل بهم وابسته بوده و بایستی در عین کارایی، اثربخشی لازم را نیز داشته باشند. تا بتوان یک برنامه توسعه صادرات موفقیت آمیزی را داشته و زمینه را برای بنگاههای کوچک و متوسط برای حرکت به سمت بازارهای بینالمللی هموار کرد. تلاش برای رسیدن به اهداف چشمانداز 20 ساله و ایجاد ظرفیتهای جدید در جهت توسعه صادرات غیر نفتی همواره از جمله راهبردهای بلند مدت کشور در عرصه اقتصاد در طول سالهای اخیر بوده است. از مزایای صادرات غیرنفتی میتوان به: رهایی از صادرات تک محصولی نفت و مستقل شدن از بازیهای سیاسی و اقتصادی، جلوگیری از مهاجرت بی رویه روستاییان، کشاورزان و صنعتگران به شهرها و بهبود کیفیت تولید و قابلیت رقابت با توجه به امکان عرضه بیشتر اشاره نمود
.2 مزیت بنگاههاهای تولیدی کوچک و متوسط
عدم تعادل آشکاری، بین تعداد بسیار زیاد بنگاههای خرد و تعداد کم بنگاههای کوچک و متوسط وجود دارد. تجربه دنیا نشان داده است که کم بودن قابل توجه تعداد بنگاههای متوسط - دارای 50 تا 249 کارگر - که تعداد آنها نسبت به کل بنگاهها فقط %0/1 است، تاثیر منفی بر قدرت تولید صادراتی کشور و همچنین اشتغال دارد.
از نظر بینالمللی به اثبات رسیده است که کسب وکارهای متوسط با نیروی کار 50-249 نفر، به جهت توانایی و آمادگی بیشتر برای استفاده از "کارشناسی فنی" ، "نیروی کار"، "مهارتهای بازار" و "منابع مالی" برای مشارکت در کسب و کارهای بینالمللی، بطور اصولی سهم بزرگی در صادرات کشورها و اشتغال ایشان دارند. لیکن در ایران، همچنان این صنایع با بیمهری و بیاقبالی روبرو هستند. یک علت بسیار مهم، که کمتر به آن توجه شده است این است که "به علت ساختار رانتی کشور، بازدهی همه فعالیتهای اقتصادی از بازدهی صنایع متوسط بیشتر است؛"این تفاوتِ بازدهی در بخش دلالی و مسکن به اوج خود میرسد. به این ترتیب طبیعی است که بخش خصوصی هیچ انگیزهای برای سرمایهگذاری و ورود به صنایع متوسط نداشته باشد.
بهرهوری: بهرهوری در صنایع کوچک بیشتر از صنایع متوسط و در صنایع متوسط بیشتر از صنایع بزرگ است - توریک . - 1383 به عبارت دیگر صنایع بزرگ نتوانستهاند از اثر "تولید انبوه" و "دامنه تولید" ناشی از مزیتهای اقتصاد مقیاس، به درستی و در جهت بهبود بهرهوری استفاده کنند. مقایسه آمار بهرهوری، برتری صنایع کوچک و متوسط را در این زمینه نشان میدهد.
ارزشافزوده: آمار مربوط به ارزشافزوده بر اساس طبقهبندی بنگاهها، حاکی از اینست که بنگاههای کوچک دارای 1-49 نفر نیروی کار، %34 در ارزش افزوده و %44 در اشتغال صنعتی سهم دارند، در حالی که صنایع متوسط و بزرگ که فقط %55 اشتغال صنعتی را تشکیل میدهند، %66 در ارزش افزوده سهیم هستند، اما نسبت ارزش افزوده به اشتغال در صنایع متوسط، به جهت بهرهوری بالاتر، بیشتر از صنایع بزرگ است
تسهیلات اعطایی: حجم وامهای اعطایی از سوی بانک صنعت و معدن به صنایع کوچک و متوسط، از صنعت و معدن به بنگاههای صنعتی کوچک - با 10-49 نفر - و خرد - کمتر از 10 نفر - اختصاص یافته است. بیشتر از سهم تسهیلات اعطایی به واحدهای کلان اقتصادی میباشد. با توجه به سیاست بانک، مبنی بر اعطای وام به بنگاههای سودآور و دارای سهم خوب از بازار، میتوان استنتاج نمود که کسب و کارهای کوچک بر حسب ظاهر امر باید از بنگاههای متوسط سودآوری بیشتری نیز داشته باشند.
.3 نقش صنایع کوچک و متوسط در اشتغال در کشورهای خارجی
بررسی توزیع تعداد شاغلان بخش شرکتهای کوچک و متوسط در کشورهای تازه صنعتی شده در مقایسه با کشورمان نشان میدهد که این شرکتها سهمی بیشتر از شرکتهای بزرگ در اشتغال دارند. این در حالی است که در کشورمان سهم صنایع و شرکتها کوچک و متوسط از اشتغال خیلی کمتر از کشورهای دیگر است. در جدول زیر به بررسی تعداد شاغلین در صنایع کوچک و متوسط در سه کشور کره جنوبی، هنگ کنگ و تایوان پرداختیم و سهم کشورمان را با این کشورها مقایسه نمودیم.
جدول -1 بررسی تعداد شاغلین در صنایع کوچک و متوس در سه کشور کره جنوبی، هنگ کنگ و
4 عوامل داخلی مؤثر بر صادرات در تعاونیهای تولیدی
عوامل داخلی: این عوامل مشتمل بر نیروی انسانی متخصص، مهارتهای بازاریابی و فروش، تاثیر سرمایه در گردش، میزان بودجه تحقیق و توسعه، میزان سرمایهگذاری محیط ملی، زیرساختهای تجارت الکترونیک نظام ملی نوآوری. حمایتهای صندوق سرمایهگذاری به شرح زیر است:
.1 نیروی انسانی متخصص: در یک دهه اخیر مدیریت سازمانها تشخیص دادهاند که در دستیابی به مزیت رقابتی پایدار و اثربخش، منابع انسانی از بالاترین اهمیت برخوردار است.
فورکی - 2012 - با استفاده از نمونهای بزرگ متشکل از 750 شرکت تجاری بزرگ به این نتیجه رسید که فعالیتهای بیشتر سرمایه انسانی یکی از شاخصهای مهم عملکرد سازمان است و سازمانهایی که از سرمایه انسانی بهتر برخوردارند در مقایسه با سازمانهای دارای سرمایه انسانی ضعیف بیشتر به ذینفعان خود نفع میرسانند -
افزایش در سرمایه فیزیکی و سرمایه انسانی - نیروی کار متخصص - و نیروی کار غیر متخصص به ترتیب منجر به درصد 0/34، 0/29، 0/11 افزایش در ارزش افزوده بخش صنعت میشود - ناصحی فرو دیگران. - 1390 آگی میرگیان و آستریو تحقیقی با عنوان "سرمایه انسانی و رشد اقتصادی " انجام دادند. در این تحقیق اثر سرمایه انسانی بر روی رشد اقتصادی در 39 کشور با استفاده از دادههای ترکیبی مورد مطالعه قرار گرفته و نتایج نشان دهنده آن است که دادههای ترکیبی نسبت به دادههای مقطعی اثر مثبت و معنیداری در بلند مدت بر رشد اقتصادی دارد. همچنین اثر مقاطع تحصیلی بالاتر بر بهره وری سازمانها تأثیر مثبت گذاشته و بر رشد اقتصادی بیشتر مؤثرتر است. بیسی معتقد است در هر سازمانی افراد از توان عظیمی برخوردار هستند. هیچ رهبری به تنهایی نمیتواند باعث اثربخشی سازمان شود. نیروی انسانی سازمان است که موفقیت و توانمندی سازمان را تضمین میکند و یا باعث شکست آن میشود. کیفیت یک کالا و محصول یا خدمتی که سازمان ارائه و عرضه میدارد به اندازه کیفیت نیروی انسانی آن است
.2 مهارتهای بازاریابی و فروش: افزایش شدت رقابت جهانی، کسب و کارهای کوچک و متوسط را مجبور ساخت تا به مفهوم فلسفه بازاریابی و کاربرد این مفاهیم از طریق گرایش به بازارگرایی در این شرکتها توجه نمایند. فقدان توجه به مفاهیم بازاریابی و تاکید بر بازگشت کوتاه مدت سرمایه به خاطر از دست دادن بازارهای محلی و نیز سهم بازارهای جهانی به وسیله تولیدکنندگان، مورد سرزنش بسیار قرار گرفته است
کاتلر معتقد است بازاریابی فعالیتی انسانی در جهت ارضاء نیازها و خواستهها از طریق فرآیند مبادله و از شاخصهایی چون به کارگیری تبلیغات مناسب، به کارگیری سیستم مؤثر بازخورد از کالا و خدمات، به کارگیری تجارت الکترونیک، برخورداری از نام تجاری برتر، فروش و خدمات بعد از فروش، شناخت فرصتها و ویژگیهای بازار. بخشبندی بازار و تعیین بازار هدف درست، داشتن سهم بازار مناسب. تدوین برنامه بازاریابی مستمر، داشتن سرعت مناسب در تحویل کالا، به کارگیری روش قیمتگذاری مناسب، توزیع مناسب محصولات و خدمات، داشتن مزایای رقابتی قیمت محصولات، سرعت لازم در ارائه محصولات جدید به بازار، مشتریگرایی و کانون توجه بودن مشتری تشکیل شده است
.3 تأثیر سرمایه در گردش: از مهمترین مسائل پیش روی مدیران واحد تجاری، مدیریت سرمایه در گردش است که در رشد و بقای واحد تجاری نقش مهمی دارد. این بخش شامل مدیریت داراییهای جاری واحد تجاری است. ایجاد تعادل بین داراییهای جاری وبدهیهای جاری از اهمیت بالایی برخوردار است چون تصمیمگیری در مورد هر کدام روی دیگری هم اثرگذار است.
شین و سوینین در تحقیق خود کارائی مدیریت سرمایه در گردش را مورد بررسی قرار دادند. در این تحقیق تعداد 58985 شرکت را طی سالهای 1975 تا 1994 مورد بررسی قرار گرفتند. در این تحقیق خالص دوره فعالیت تجاری به عنوان معیار کارایی مدیریت سرمایه در گردش در نظر گرفته شده بود. نتایج این تحقیق که بر اساس آلفای جنس و شاخص ترینر و تحلیل رگرسیون انجام شده بود، حاکی از این بود که بین چرخه تبدیل وجه نقد و سودآوری شرکتها رابطه معکوس معناداری وجود دارد
آناند و پراکاش گوپتا - 2002 - در تحقیق خود عملکرد مدیریت سرمایه در گردش شرکتها را بین سالهای 1991 تا 2001 مورد بررسی قرار دادند. در این تحقیق تعداد 427 شرکت به عنوان نمونه انتخاب شده بود. در این تحقیق برای ارزیابی عملکرد مدیریت سرمایه در گردش شرکتها از معیارهای کارائی چرخه تبدیل وجه نقد، گردش چرخه عملیاتی و گردش سرمایه در گردش استفاده شده بود. نتایج تحقیق حاکی از این بود که معیارهای انتخاب شده برای ارزیابی عملکرد مدیریت سرمایه در گردش علاوه بر اینکه برای ارزیابی مدیریت سرمایه در گردش مفید میباشند، به تجزیه و تحلیل ریسک و بازده شرکتها نیز کمک میکنند.
تحقیقی دیگر توسط لازاریدس و تریفوندیس - 2006 - در راستای تحقیق مارک دلاف در یونان انجام شد. در این تحقیق 131 شرکت بین سالهای 2001 تا 2004 مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج این تحقیق حاکی از این بود که رابطه معکوس معناداری بین چرخه تبدیل وجه نقد و سودآوری شرکتها وجود دارد و مدیران میتوانند با نگهداری سطح مطلوبی از چرخه تبدیل وجه نقد و اجزاء آن شامل: دوره وصول مطالبات، دوره گردش موجودی و دوره واریز بستانکاران سودآوری شرکت را افزایش دهند.
رحمن و ناصر - 2007 - در تحقیق خود رابطه بین مدیریت سرمایه در گردش و نقدینگی شرکتها را با سودآوری شرکتها مورد بررسی قرار دادند. در این تحقیق 94 شرکت بین سالهای 1999 تا 2004 مورد بررسی قرار گرفتند. در این تحقیق از چرخه تبدیل وجه نقد، دوره گردش موجودیها، دوره واریز بستانکاران، دوره وصول مطالبات، نسبت جاری، سود خالص عملیاتی، اندازه شرکت، نسبت بدهی و نسبت دارائیهای مالی، استفاده شده بود. نتایج این تحقیق که بر اساس ضریب همبستگی پیرسون تحلیل رگرسیون انجام شده بود، حاکی از این بود که بین چرخه تبدیل وجه نقد و اجزاء آن شامل، دوره گردش موجودیها، دوره واریز بستانکاران و دوره وصول مطالبات با سودآوری شرکتها رابطه معکوس معناداری وجود دارد.
