بخشی از مقاله
چکیده
در سالهای اخیر پیشرفت چشمگیر فناوریهای اطلاعات ازجمله تلفن همراه تحولات عظیمی در شیوه انجام کارها ایجاد کرده است. ادغام خدمات صوتی تلفن همراه با اینترنت، رسانههای تصویری و فناوریهای اطلاعات دیگر باعث گسترش سهم بازار این فناوری و ظهور نرمافزارهای تلفن همراه شد. این امر لزوم نوآوری و همچنین بررسی فاکتورهای کلیدی مؤثر بر پذیرش و استفاده از این نرمافزارها را در جهت بازگشت سرمایه و ایجاد علاقه در سرمایهگذاران، دوچندان کرده است.
علاوه بر این اهمیت شناسایی فاکتورهای کلیدی در رابطه با پذیرش نرمافزارهای تلفن همراه به استفاده مجدد کاربر بعد از نصب نرمافزار باز میگردد. هدف این پژوهش شناسایی عوامل مؤثر بر پذیرش و استفاده از نرمافزارهای تلفن همراه توسط کاربران میباشد. بدین منظور ادبیات موضوع مورد بررسی قرار گرفت و فاکتورهای اصلی و مؤثر بر پذیرش شناسایی گردید. در پایان مدل پژوهش تدوین گردید.
-1 مقدمه
در سال 2015 نرمافزارهای جهانی تلفن همراه درآمدی حدود 69,7 میلیارد دلار و در سال 2016 درآمدی حدود 88,3 میلیارد دلار ایجاد کردهاند و در سال 2020 پیشبینی میشود که کاربران حدود 118,9 میلیارد دلار در رابطه با نرمافزارهای تلفن همراه پرداخت کنند. انتظار میرود تا سال 2020 تعداد کاربران اینترنت تلفن همراه از 1,6 میلیارد کاربر جهانی به 3,8 میلیارد افزایش پیدا کند - النوزار و ابروب، . - 2016 اگرچه تمام نرمافزارهای معرفیشده به بازار کاملاً پذیرفته و استفاده نمیشوند، اما 10 درصد از نرمافزارهای تلفن همراه برتر 80 درصد دانلودها را به خودشان اختصاص میدهند. علاوه بر این فقط 25 درصد از نرمافزارهای تلفن همراه دانلود شده برای بار دوم مورد استفاده قرار میگیرند.
بدین ترتیب، قابلیت استفاده نرمافزارهای تلفن همراه موضوع مهمی برای کاربران و توسعهدهندگان نرمافزارهای مدرن تلفن همراه میباشد - چانگ و همکاران، . - 2016 در طی سالهای اخیر محققان زیادی به بررسی و مطالعه فاکتورهای مؤثر بر پذیرش و استفاده کاربران از فناوریهای جدید پرداختهاند و در این زمینه مدلها و تئوریهای مختلفی را آزموده و فاکتورهای مختلف اجتماعی، فردی، شناختی، ادراکی و غیره را مورد تجزیه و تحلیل قرار دادهاند.
اقدامات صورت گرفته برای استفاده از نتایج در جهت بهرهگیری مفید از فناوریهای جدید و نوظهور بوده است تا بتوانند سرمایهگذاری در این بخشها را با سوددهی همراه سازند - چانگ و چیونگ، . - 2001 منشأ اکثر این مدلها سیستمهای اطلاعاتی، روانشناسی و جامعهشناسی است - سان و ژانگ، . - 2006 شناسایی عوامل مؤثر بر پذیرش فناوری به مدیریت تغییر در سازمان و افزایش مقبولیت از سوی کاربران تأثیر زیادی خواهد داشت - نجفی و همکاران، . - 1390
-2 پیشینه پژوهش
1؛-2 نرمافزار تلفن همراه
واژه همراه به معنی عدم وابستگی به زمان و مکان است. متحرک بودن میتواند باعث بالا رفتن کارایی پروسههای کاری شود و در جهت افزایش تحرک کاربر و کاهش وابستگی آنها به مکان شود. همچنین امکان دسترسی مشتری در هر زمان و مکان را ایجاد کند - فنو و پاو، . - 2015 فنّاوریهای همراه نیز به فنّاوریهای قابل حمل که برای ارتباطات همراه استفاده میشود گفته میشود - گان و بالاکریشنان، . - 2017 در واقع نرمافزار تلفن همراه یک نرمافزار و برنامه کاربردی سمت کاربر است که برای دستگاههای موبایل طراحی شده و باعث افزایش کارایی دستگاه موبایل میشود - یانگ، . - 2013
2؛-2 پذیرش کاربر
در جهت شتاب دادن به استفاده و گسترش فناوری اطلاعات در هزاره سوم و با توجه به اینکه مطالعات حاکی این حقیقت است که برخی کاربران علیرغم دسترسی به فناوریهای موجود از آنها استفاده نمیکنند، عوامل مؤثر پذیرش کاربران و شناسایی آنها یک ضرورت راهبردی است. از مباحث مهم در سیستمهای اطلاعاتی شناسایی دلایلی است که تحت تأثیر آن یک کاربر یک فنّاوری را پذیرفته و از آن استفاده خواهد کرد یا آن را نخواهد پذیرفت؛ همینطور ایجاد شرایط مطلوب که تحت تأثیر آن کاربر تمایل به استفاده از فنّاوری را داشته باشد - یعقوبی و شاکری، . - 1387
یافتهها حاکی آن است که کاربران به استفاده از سیستمهای اطلاعاتی که در صورت استفاده از آنها عملکرد و دستاوردهای چشمگیری نصیبشان میشود، بیمیل هستند. در نتیجه پذیرش کاربر فاکتور اصلی و مهم در موفقیت یا شکست یک سیستم فناوری اطلاعات جدید میباشد. محققان و توسعهدهندگان به دنبال کشف دلایل استفاده کاربر از یک فناوری هستند. همچنین مایلاند متدهای بهتری برای طراحی، ارزیابی و پیشبینی اینکه چطور کاربران به فناوریهای جدید پاسخ خواهند داد ایجاد کنند - دیلون و موریس، . - 1996
3؛-2 مدلهای فردی پذیرش و استفاده از فناوری
در دهه گذشته مطالعات و توجهات زیادی بر روی پذیرش کاربر در رابطه با فناوریهای جدید، پیشبینی متغیرهای مؤثر بر این امر و استفاده واقعی از فناوری انجامگرفته است. - ونکاتش و همکاران، . - 2003 دلیل وجود مدلهای مختلف در زمینه مطالعه پذیرش فناوری توسط کاربر، وجود شرایط مختلف، کاربران متفاوت و همچنین بررسی فناوریهای گوناگون میباشد که برحسب موارد گفته شده مدل و تئوری مناسب استفاده و یا استخراج میگردد.
برخی از مدلهای موجود مبانی نظری دارند و برخی دیگر بر اساس مطالعات ادبیات موجود و به صورت تجربی به دست آمدهاند. مدلهای نظری بر اساس نظریههای تغییر و یا نظریههای رفتاری به وجود آمدهاند. درونمایه این نظریات این است که پذیرش و استفاده از فناوری ناشی از نگرش یا قصد رفتاری کاربر است که منجر به پذیرش میشود. به طورکلی این مدلها تأکید کمتری براثر فناوری و تأکید بیشتری بر شیوه استفاده افراد از فناوری دارد - منتظری، . - 1392 در جدول 1 مدلها و نظریههای عمومی پذیرش فناوری به اختصار آورده شده است.
در ادامه به معرفی نظریه جامع پذیرش و استفاده از فناوری که مدل هدف در این مطالعه میباشد پرداخته میشود. محققان در زمینه مطالعه عوامل مؤثر بر پذیرش یک فناوری خاص توسط کاربران آن فناوری همواره در محاصره چندین مدل بودند که یا از روش »انتخاب تصادفی یک مدل« و یا » انتخاب مدل محبوب« برای انتخاب مدل پایه تحقیقشان استفاده میکردند. از این رو نیاز به بررسی و ترکیب مدلهای موجود به منظور ایجاد یک مدل واحد برای بررسی پذیرش کاربر کاملاً حس میشد - ونکاتش و همکاران . - 2003 در نتیجه تئوری یکپارچه پذیرش و استفاده از فناوری در سال 2003 توسط ونکاتش و همکاران معرفی شد.
همانطور که در جدول 2 نشان داده شده این مدل تلفیقی از 8 مدل معرفیشده در جدول 1 میباشد. ساختار پایه مدل در توضیح استفاده و کاربرد موارد زیادی ازجمله استفاده از کامپیوتر، تبلت، دستگاههای تلفن همراه، وبسایتهای اینترنتی و سیستمهای اطلاعاتی مدیریت مورد استفاده قرارگرفته است - تسانتاس و همکاران، . - 2015 چهارچوب اصلی مدل در شکل 1 نشان دادهشده است.
به طور کلی نتیجه تحقیق ونکاتش و همکاران هفت متغیر را شناسایی کرد که تأثیر مستقیم بر تمایل و یا استفاده کاربران دارد که از این هفت متغیر، چهار متغیر تأثیر به سزایی بر روی پذیرش و استفاده کاربر دارد که شامل، انتظار عملکرد، انتظار تلاش، تأثیر اجتماعی و شرایط تسهیل میباشد. سه مؤلفه دیگر مورد توجه که به مدل پایه اضافه شدند شامل اضطراب، خودکارآمدی و نگرش به استفاده بودند. - ونکاتش،. - 2003 در ادامه به بررسی متغیرهای این مدل پرداخته میشود.
عملکرد مورد انتظار12
عملکرد مورد انتظار میزانی که کاربر بالقوه معتقد است استفاده از سیستم و فناوری جدید به او کمک میکند تا منافع خاصی را در عملکرد شغلی خود به دست آورد و عملکرد وی را بهبود ببخشد، گفته میشود. عملکرد مورد انتظار متغیری است که اهمیت آن به طور مداوم در مدلهای متفاوت ثابت شده است - دیپ و همکاران، . - 2016
زحمت مورد انتظار13
زحمت مورد انتظار به میزان سهولت در رابطه با استفاده از فناوری و سیستم اطلاعاتی موردنظر گفته میشود. تحقیقات قبلی نشان داده است که هرچه یک نوآوری پیچیدهتر باشد نرخ استفاده از آن کمتر میشود. کاربران فناوریهای خودیاور که استفاده از فناوریها راحت و آسان است بیشتر خوشنود میشوند - ونکاتش،. - 2011
اثرات اجتماعی14
اثرات اجتماعی به درجهای گفته میشود که در آن فرد احساس میکند افراد مهم مرتبط با او - رئیس، همکاران، دوستان و غیره - اعتقاد دارند که او باید از سیستم اطلاعاتی جدید استفاده کند - ونکاتش، . - 2011
شرایط تسهیلکننده15
شرایط تسهیلکننده درجهای است که یک فرد اعتقاد دارد در یک سازمان زیربنای فنی لازم جهت حمایت از سیستم وجود دارد و عموماً به استفاده واقعی از فناوری مربوط میشود. عواملی همچون حمایتهای سازمانی، آموزش و فراهم کردن حمایتهای رایانهای را شامل میشود - نجفی و همکاران، . - 1390
اضطراب16
اضطراب در رابطه با استفاده از فناوری به عنوان اضطراب و هیجان واکنشی در رابطه با انجام یک رفتار خاص تعریف شده است. نگرانی و ترس یک فرد در رابطه با استفاده از فناوری با عنوان اضطراب یادشده است - عبدالوهاب و ذوالخیری، . - 2011
خودکارآمدی17
اگر فرد احساس کند که توانایی کار با نرمافزار تلفن همراه را دارد و همچنین تجربه قبلی موفقی داشته باشد احتمال میرود که تمایل او به نصب نرمافزار بیشتر باشد. در نتیجه خودکارآمدی به معنی قضاوت فرد در رابطه با توانایی او در استفاده از فناوری یا به انجام رساندن یک کار خاص میباشد - ونکاتش،. - 2003
نگرش نسبت به استفاده18
نگرش نسبت به استفاده از فنآوری بهعنوان یک واکنش عاطفی از جانب فرد در رابطه با استفاده از یک سیستم تعریف شده است - ونکاتش،. - 2003 درواقع در نگرش به استفاده عقاید کاربران است که بر نگرش آنها به استفاده از فناوری تأثیر دارد و در آن درجه مطلوبیت بهکارگیری فناوری که فرد احساس میکند، دخیل است. بدین معنی که هرچه فرد دیدگاه خوشایندتری نسبت به فناوری داشته باشد و آن را کاربردی و ایده آل بداند احتمال تمایل به استفاده از آن بیشتر خواهد بود - منتظری، . - 1392
-3 رابطه متغیر اعتماد و پذیرش و استفاده از فناوری
اعتماد به معنی احساس امنیت و داوطلبانگی برای تکیه بر فرد یا چیزی تعریفشده است. اعتماد را میتوان به دو صورت تعریف کرد یکی باور، اطمینان، نگرش یا انتظار در مورد قابل اعتماد بودن طرف مقابل؛ دومی به عنوان قصد رفتاری یا اتکا کردن از سر اطمینان همراه با آسیبپذیری و عدم اطمینان - کیم و همکاران، . - 2011
