بخشی از مقاله
چکیده
ابزارهای تلفن همراه همچون لاین، وایبر، واتسآپ، تلگرام و...، روزانه توسط نزدیک به چهارصد میلیون نفر استفاده میشود و یکی از کاربردهای اصلی آنها، برقراری ارتباط اجتماعی با دیگران است. برتری این رسانه های ارتباطی نسبت به سایر فضاهای مجازی آن است که ارتباط در آنها، فقط بر متن استوار نیست و از نشانه های بصری و شنیداری در تعامل های رو در رو بهره مند است.
علاوه بر آن این ابزار همانند سایر رسانه ها از کارکردهای مختلفی همچون کارکرد اطلاعرسانی، فرهنگ سازی، آموزشی و ... برخوردار است ولی به نظر میرسد که ابزارهای تلفن همراه در بین مخاطبان صرفاً کارکرد سرگرمی و پرکردن اوقات فراغت داشته است. این پژوهش به بررسی رابطه بین این ابزارهای تلفن همراه و آگاهی از حقوق شهروندی می پردازد.
این پژوهش با روش پیمایش و روش نمونه گیری خوشهای چند مرحله ای انجام شده و بین 384 نفر از شهروندان بالای 15سال منطقه 4کلانشهر تهران پرسشنامه توزیع شده است. اطلاعات به دست آمده از طریق نرم افزار SPSS پردازش و از طریق آزمون T و ضریب همبستگی پیرسون فرضیه ها آزمون شده است و نتایج حاکی از آن است که نرمافزار تلگرام پرمخاطب ترین نرم افزارهای تلفن همراه است و میانگین استفاده از آن بیش از 3 ساعت در شبانه روز است.
همچنین مشخص شد که بین میزان استفاده از نرم افزار تلگرام تلفن همراه و میزان آگاهی از حقوق شهروندی رابطه معنادار وجود ندارد. بنابراین می توان چنین نتیجه گرفت که افزایش و یا کاهش استفاده از نرم افزار تلگرام موجب افزایش و یا کاهش آگاهی از حقوق شهروندی نمیگردد.
واژگان کلیدی: نرمافزارهای تلفن همراه، تلگرام، وایبر، واتس آپ، لاین، حقوق شهروندی
مقدمه
با گسترش تکنولوژیهای نوین در عصر اطلاعات، رسانه ها در همه ابعاد زندگی افراد تأثیر میگذارند، بطوری که زندگی بدون رسانه امکانپذیر نیست. جامعه امروزی از جنبه های مختلف آموزشی، ارتباطات، اقتصادی، اجتماعی و ... به اینترنت و شبکه های اطلاعاتی وابسته است. در دنیای ارتباطات و در نقش رسانه های همگانی1 برای آموزش و اطلاع رسانی به مردم میتوان به روزنامه، رادیو و تلویزیون، کامپیوتر، ماهواره و ... اشاره کرد - مازار، . - 1375 که متأسفانه این گونه وسایل برای مردم، یک سرگرمی در نظر گرفته می شوند و در زندگی اکثریت مردم نسبتاً کم اهمیت قلمداد میشوند.
این دیدگاهی بس گمراه کننده و اشتباه است. وسایل ارتباطی که ما برای سرگرمی و تفریح از آنها استفاده میکنیم در آموزش و در نهایت تجربه ما تأثیر فراوان و بسزایی دارند. این امر تنها به این علت نیست که آنها بر نگرش های ما به شیوه های خاصی تأثیر میگذارند، بلکه از آن رو است که آنها وسیله دسترسی به اطلاعاتی هستند که بسیاری از فعالیت های اجتماعی ما به آن بستگی دارد - احدیان و دیگران، . - 19 : 1377
بیان مسأله
رسانه های نوین ارتباطی نسل جدیدی از فضای روابط اجتماعی هستند و با وجود اینکه عمر خیلیزیادی ندارند، توانسته اند به خوبی در زندگی مردم جا باز کنند. مردم بسیاری در سنین مختلف و از گروه های اجتماعی متفاوت در رسانه های نوین ارتباطی کنار هم آمدهاند و از فاصله های بسیار دور در دنیای واقعی، از این طریق با هم ارتباط برقرار میکنند.
یکی از این ابزارها که کاربرد گسترده و همه گیری دارد تلفن همراه است؛ پیش از این تلفن یک رسانه و ابزار میان فردی محسوب میشد اما امروزه با پیشرفت تکنولوژی و فن آوری های نوین همچون نرم افزارهای مبتنی بر تلفن همراه این رسانه به رسانه جمعی بدل شده است.
ابزارهای تلفن همراه همچون لاین، وایبر، واتسآپ و...، روش هایی برای گسترش و حفظ روابط اجتماعی شده اند. روزانه نزدیک به چهارصد میلیون نفر در سراسر دنیا از این ابزارها استفاده می کنند و یکی از کاربردهای اصلی آنها، برقراری ارتباط اجتماعی با دیگران است. برتری این رسانه های ارتباطی نسبت به سایر فضاهای مجازی آن است که ارتباط در آنها، فقط بر متن استوار نیست و بنابراین، از نشانه های بصری و شنیداری در تعاملهای رو در رو بهره مند است.
تلفن همراه به عنوان یک رسانه ارتباطی، نسبت به سایر رسانه های جمعی، رشد برق آسایی داشته اند و گسترش و اشاعه آن هم عمدتاً به همین دهه اخیر برمیگردد. به رغم این عمر کوتاه، تأثیرات فرهنگی تلفن همراه بر مناسبات فردی و اجتماعی آن قدر برجسته و قابل اعتنا است که برای جامعه شناسان، روانشناسان و محققان، عرصه های پژوهشی تازه ای فراهم آورده است.
این پژوهش به بررسی قابلیت آموزشی ابزارهای تلفن همراه در آموزش حقوق شهروندی می بپردازد زیرا با گسترش شهرنشینی تدوین حقوق شهروندی و آموزش آن یک ضرورت است - حسینی فر، . - www.modiryar.com :1388 در عصر حاضر، به »شهرنشینی« به عنوان یک پدیده اجتماعی و به عنوان انگارهای از تفاوت دنیای مدرن با عصر سنت نگریسته میشود.
اصولاً »حقوق شهروندی« را میتوان مجموعه قواعدی که بر روابط اشخاص در جامعه شهری حکومت میکند تعریف نمود. از این رو، »حقوق شهری« که موضوع آن چگونگی روابط مردم شهر، حقوق و تکالیف آنان در برابر یکدیگر و همچنین در برابر جامعه و اصول و هدف ما و وظایف و روش انجام آن است را میتوان به عنوان اصولی بدانیم که منشعب از حقوق اساسی کشور است - خباز، . - :1389
آموزش و افزایش آگاهی شهروندان از اموری است که همه رسانه ها باید به آن توجه داشته باشند. بر همین اساس باید واقعیتی ارائه شود که بر پیش داوری استوار نبوده بلکه بر پایه های علمی استوار باشد. کارکرد دیگر رسانه های این حوزه برای گسترش فرهنگ شهروندی، تولید کالاهای فرهنگی مرتبط با شهروندی است.
نقش نهادها و سیستم ها و سازمان های دولتی برای تسهیل آموزش و افزایش آگاهی شهروندی، استفاده از امکانات اینترنت، ایجاد رفاه و مفاهمه از دیگر کارکردهای رسانه ها برای ایجاد فرهنگ شهروندی است. بنابراین در میان انواع رسانه های جمعی، رسانه های نوین ارتباطی همچون ابزارهای تلفن همراه که به واسطه اینترنت فعالیت میکنند از اهمیت بیشتری برخوردارند. بنابراین در این پژوهش سعی داریم رابطه بین استفاده از نرم افزارهای تلفن همراه در آگاهی از حقوق شهروندی بپردازیم.
اهمیت و ضرورت تحقیق
انجام این پژوهش در چندین بعد ضروری بوده و حائز اهمیت است.
بعد اول- در میان رسانه های عصر جدید، ابزارهای نوین ارتباطی مانند - لاین، وایبر، واتس آپ و ... - بدلیل ماهیت چندکارکردی خود جایگاه ویژهای دارند. این ابزارها هم ابزار انتقال اطلاعات علمی و هم وسیله سرگرمی جوانان هستند. قدرت نفوذی که این ابزارهای نوین در میان اقشار مختلف جامعه دارند، تأثیرگذاری آن را بر زندگی اجتماعی افزایش میدهد.
پدیدهای که میتواند موجب شکل گیری جنبش های اجتماعی و حتی ناهنجاری های اجتماعی شود، امروز به اغلب خانه ها راه یافته است - صادقی، . - 38-26 :1392این رسانه به وسیله ای برای پرکردن اوقات فراغت جوانان مبدل شده که مرزهای تازهای در شکل گیری ارزشها و هویت یابی جوانان پیشروی آنان قرار داده است.
بررسی های محققان علوم ارتباطات اجتماعی نشان میدهد که کارکرد غالب چت در لاین و وایبر برای کاربران ایرانی جنبه فراغتی و سرگرم کننده داشته که در اشکال مثبت و منفی تسهیل کننده و جبران کننده نیازهای ارتباطی آنها در دنیای واقعی است - کمالی مقدم،. - 152-145 :1389
بعد دوم- ضرورت آموزش حقوق شهروندی است.امروزه در کشورهای بزرگ، شهروند مطلوب باید دارای چه خصوصیاتی باشد و چگونه میتوان این ویژگی ها را در اقشار مختلف جامعه توسعه داد و رسانه ها بهترین ابزار جهت آموزش حقوق شهروندی محسوب می شود.
بعد سوم- مربوط به گروه هدف برای انجام آموزش های شهروندی است. تمامی جوامع معاصر دارای این نگرانی و دل مشغولی عمیق هستند که چگونه نوجوانان و جوانان را برای زندگی شهری و شهروندی آماده سازند و راه و رسم مشارکت در مسائل اجتماعی را به آنان بیاموزند - تورنی و دیگران، 65 :1999 به نقل از باقریان، . - 1391
