بخشی از مقاله
چکیده
در این پژوهش تلاش شده است عواملی را که بر قصد و نیت رهبری و حرفهگرایی افراد مؤثر است مورد بررسی قرار دهد. جامعه آماری این پژوهش دانشجویان رشته مدیریت دانشگاه های شهر تهران میباشند و دادهها به وسیله نرمافزار آموس مورد تحلیل قرار گرفتند. نتایج حاصل از تحلیل دادهها نشان داد شهرتطلبی، شبکههای اجتماعی، مشکلات مالی، انگیزه حرفهگرایی و کارآمدی حرفهگرایی بر قصد و نیت حرفهگرایی فرد تأثیر مثبت و معنادار دارند.
همچنین شهرتطلبی، شبکههای اجتماعی، انگیزه رهبری و کارآمدی رهبری بر قصد و نیت رهبری فرد تأثیر مثبت و معنادار دارند. علاوه بر اینها، کارآمدی رهبری و انگیزه رهبری؛ کارآمدی حرفهگرایی و انگیزه حرفهگرایی؛ انگیزه رهبری و انگیزه حرفهگرایی؛ کارآمدی رهبری و کارآمدی حرفهگرایی؛ انگیزه رهبری و کارآمدی حرفهگرایی؛ کارآمدی رهبری و انگیزه حرفهگرایی و همچنین قصد و نیت رهبری و قصد و نیت حرفهگرایی بر یکدیگر رابطه مثبت و معنادار دارند.
مقدمه
در مدیریت یک سازمان عوامل مهمی وجود دارند که در موفقیت آن تأثیر زیادی بر جای خواهند گذاشت. یکی از این مفاهیم رهبری میباشد. رهبریساختاری پیچیده و چند بُعدی دارد [1, p. 68] که از دیرباز نظر محققان و عموم مردم را به خود جلب کرده است. شاید علت جذابیت گسترده رهبری این باشد که رهبری، فرایندی بسیار اسرارآمیز است که در زندگی همه افراد وجود دارد. در اکثر موارد، دانشمندان علوم رفتاری کوشیدهاند تا بدانند بر اساس چه ویژگیها، تواناییها، رفتارها، منابع قدرت یا با تکیه بر چه جنبههایی از موقعیت، توان رهبر در تأثیر بر پیروان و تحقق اهداف گروهی را میتوان تعیین کرد
علاوه بر رهبری، دیگر موضوع قابل توجه و مهم در یک سازمان، حرفهگرایی افراد میباشد که توجه به آن در رشد و پیشرفت سازمانها بسیار مهم است. سازمانها بدون وجود افراد حرفهای نمی توانند به اهداف تعیین شدهی خود دست یابند. حرفهگرایی یکی از موضوعات و مفاهیم مهم مدیریت دولتی است. از نظر تاریخی، مفهوم حرفه و حرفهگرایی ریشه در رشته هایی چون حقوق، پزشکی، ادیان و مراکزی مانند دانشگاهها و بیمارستانها دارد.
فرهنگ حرفهگرایی از دهههای پایانی قرن نوزدهم به ویژه در آمریکا، رشد وتوسعه یافت که حاصل شکلگیری طبقه متوسط نوظهور در اجتماع بود. در اوایل قرن بیستم، مراکز دانشگاهی با توسعه برنامههای تخصصی و آموزشی خود حرفهگرایی را رواج دادند و اینجا بود که سطح تحصیلات بالا به عنوان یکی از شاخصهای حرفهگرایی در سازمانها و مؤسسات مطرح شد و بر این اساس حرفه به مشاغلی اطلاق گردید که تصدی آن مستلزم گذراندن یک دوره آموزشینسبتاً طولانی شد
دانشگاهها به عنوان مراکز آموزشی که نقش مهمی را در آموزش و تربیت دانشجویان بر عهده دارند، میتوانند در شکلگیری قصد و نیت رهبری و حرفهگرایی دانشجویان تأثیر زیادی داشته باشند؛ بدین معنی که با فراهم آوردن امکانات لازم و رشد و پرورش استعدادهای دانشجویان، در جهت آمادهسازی دانشجویان کمک زیادی کنند. اما موضوعی که وجود دارد این است که چه عواملی وجود دارد که میتواند در به وجود آمدن قصد و نیت رهبری و حرفهگرایی دانشجویان تأثیرگذار باشد.
با شناسایی این عوامل است که میتوان در جهت آمادهسازی زیرساخت ها اقدام نمود. با مطالعهی پژوهشهای متعدد، این موضوع دریافت شد که تاکنون پژوهشی که به طور جامع و یکپارچه به شناسایی این عوامل بپردازد صورت نگرفته و پژوهشگران این پژوهش به دنبال این موضوع هستند که مدلی جامع و یکپارچه ارائه دهند که بتواند تا حد زیادی عوامل مؤثر را در برگیرد و مهمترین عواملی را که میتواند در شکلگیری قصد و نیت رهبری و حرفهگرایی دانشجویان مؤثر باشد، مورد شناسایی قرار دهد.
پیشینهکاوی پژوهش
رهبری
رهبری یکی از مباحث مدیریتی است که دربارهی آن بیش از 7500 تحقیق انجام شده و از قدیمیترین مباحثی است که در علوم رفتاری مورد بررسی قرار گرفته است و تاکنون نیز ادامه دارد ,4] ص. .[105 به منظور توسعه رهبری سه پیش سازه مورد نیاز است؛ اولین پیشسازه مورد نیاز، ظرفیتهای روانی میباشد، و فردی که می خواهد نقش رهبری را بر عهده بگیرد میبایست این پتانسیل و ظرفیت روانی را داشته باشد که بتواند از عهدهی نقش رهبری برآید. دومین پیش سازه، انگیزه برای رهبری در فرد است و سومین پیش سازه، وجود زمینههایی است که میتواند توسعهی رهبری را حمایت کند و یا آن را تضعیف نماید . وضعیت سیاسی و وجود حامیان رهبری را میتوان به عنوان مثالهایی از این زمینهها نام برد.
رهبران میتوانند با استفاده از سبکهای متعدد موجود، بر پیروان خود تأثیر بگذارند و رفتار آنها را تغییر دهند
از رهبران انتظار می رود آیندهنگر باشند و نسبت به آیندهی سازمان علاقمند باشند. پیروان باید آنچه را که رهبر در ذهن دارد، احساس کنند .در ادامه راجع به سبکهای رهبری کاریزماتیک، رهبری تحولگرا، رهبری تعاملگرا و رهبری خدمتگزار توضیحاتی ارائه خواهد شد؛
رهبری فرهمند یا کاریزماتیک: نخستین پژوهشگری که رهبری فرهمند را تحت عنوان رفتار سازمانی مد نظر قرار داد، رابرت هاوس1بود. بر اساس این نظریه، پیروان هنگامی که یک رفتار معین از رهبر میبینند، قابلیتهای فوقالعاده و قهرمانواری را به او نسبت میدهند ، این رهبران ویژگیهای شخصیتی استثنایی دارند که در موقعیتهای مهم میتوانند تأثیر قابل توجهی بر پیروان خود داشته باشند
رهبری تحولگرا و رهبری تعاملگرا: این مدل به عنوان برجستهترین مدل رهبری در دههی 1990 میلادی ظاهر شد و امروزه، مدیران باید از چگونگی سازماندهی و نحوهی ایجاد این سازمانها و اصلاح و تغییر آن آگاه باشد
نظریه رهبری تحولگرا، اواخر قرن بیستم - 1978 - توسط برنز2در نتیجهی پژوهشهای توصیفی پیرامون تحلیل رهبران سیاسی ارائه شد و بعدها از سوی بس - 1985 - 3 توسعه داده شد. مشخصه و فرض اصلی نظریهی رهبری تحولگرا این است که پیروان خود را به انجام تعهدات فراتر از انتظار برمیانگیزانند
این نوع رهبری تأثیر گسترده و مثبتی در بخشهای مختلف نظامی، کسب و کار، بخش عمومی و آموزش بر جای میگذارد [8, p. 20] و هنگامی رخ میدهد که در آن، رهبران بتوانند آگاهی و مقبولیت را در اهداف و ماموریتهای گروه ایجاد کرده، پیروان را برانگیزانند تا منافع شخصی خود را در جهت منافع جمعی قرار دهند و همچنین رهبران و پیروان، همدیگر را به سطح بالاتری از انگیزه و اخلاق سوق دهند. بر اساس نظریه بس و آولیو - 1995 - 4 ابعاد رهبری تحولگرادارای چهار بُعد اصلی، نفوذ آرمانی5، ترغیب ذهنی6، انگیزش الهامبخش7، و ملاحظات فردی8است
در بُعد نفوذ آرمانی، رهبران بر اهمیت کار و اشتیاق، هیجان، وابستگی عاطفی و تعهد به اهداف مشترک تأکید میکنند. در بُعد ترغیب ذهنی، رهبران تحول گرا مفروضات پیروان را به چالش کشانده و آنها را به تفکر مجدد دربارهی مشکلات کهنه و قدیمی به شیوههای جدید برمیانگیزانند. بُعد انگیزش الهامبخش با تدوین و ایجاد یک دیدگاه یا یک هدف چالشبرانگیز مرتبط است. در نهایت، در بُعد ملاحظات فردی، رهبران با تک تک پیروان ارتباط فردی داشته و به نیازهای مختلف، مهارتها و آرمانهای آنها توجه میکنند
یکی دیگر از سبکهای رهبری، سبک رهبری تعاملگرا میباشد؛ این نوع رهبران، پیروان خود را هدایت میکنند و با مبادلات روزانه بین رهبران و زیردستان سر و کار دارند و رهبران تعاملگرا در چارچوب موجود کار میکنند؛ نقشهای وظیفهای را در کسب اهداف سازمان مشخص کرده و با استفاده از مبادلات ذکر شده، آنها را تقویت میکنند. پاداشهای اقتضایی9، مدیریت مبتنی بر استثنا10و رهبری عدم مداخله11،از ویژگیهای رهبران تعاملگرا است
به رغم تفاوتهایی که بین رهبری تحولگرا و تعاملگرا وجود دارد، برنز - 1978 - اظهار داشت که این دو سبک رهبری، انتهای یک پیوستار و در نقطه مقابل یکدیگر نبوده، بلکه مکمل یکدیگرند؛ در صورتی که آلیو و بس بیان میکنند که این دو نوع سبک رهبری، دو روش مخالف و یا متضاد برای انجام کارها هستند
رهبری خدمتگزار، توان و پتانسیل زیادی در جهت بهبود رهبری سازمان داراست. رهبر خدمتگزار دارای انگیزه بالایی برای تمرکز بر نیازهای پیروان است و خدمت کردن به آنان را در هسته و مرکز امور خود قرار میدهد. "رهبری خدمتگزار عبارت است از درک و عمل به گونهای که رهبر منافع دیگران را بر تمایل و علاقه شخصی خود ترجیح دهد". انگیزه اولیه برای رهبری خدمتگزار تمایل خدمت به دیگران به طور مؤثر جهت رسیدن به اهداف گروهی است. رهبران بزرگ برای برآورده کردن نیازهای کارکنان همچون فردی خدمتگزار عمل میکنند. رهبران خدمتگزار باور دارند که خدمت کردن به دیگران باشکوهترین و بهترین پاداش رهبری است.
