بخشی از مقاله
شناسایی مولفه های اساسی برای ورود شرکت های ایرانی به حوزه ی ائتلافهای استراتژیک
چکیده
ائتلاف استراتژیک یکی از انواع استراتژی های مشارکتی به شمار می رود که طی آن شرکت ها و موسسات برخی از منابع خود را
با هم به اشتراک می گذارند تا بدین ترتیب کاهش مخاطرات و هزینه ها میسر گشته و دستیابی به مزیت رقابتی تسهیل شود. در عصر حاضر که فرایند جهانی شدن به سرعت در حال توسعه بوده و محیط کسب وکار به دلیل تغییرات سریع دچار ابهام و پیچیدگی است، ائتلاف استراتژیک به یک ابزار مشارکت مطلوب برای انواع سازمان ها به خصوص آن دسته از سازمان هایی که از
جهات مختلف با کمبودهایی مواجه هستند تبدیل شده است. در کشور ما نیز اغلب سازمان ها با این کمبودها دست وپنجه نرم
کرده و تحریم های بین المللی بر شدت آن می افزاید.بررسی های ما که بر مبنای یافته های چند مورد از پژوهش های انجام شده
در این زمینه می باشد، نشان می دهد که ورود شرکت های ایرانی به حوزه ی ائتلاف های استراتژیک و بهره مندی از مزایای آن، توانسته تأثیرات مثبتی بر میزان سودآوری، دستیابی آن ها به بازارهای وسیع تر و رقابت با حریفان قدرتمند در بازار داشته باشد. در پایان دلایل ضرورت و اهمیت ائتلاف های استراتژیک برای شرکت های ایرانی، عوامل موثر بر اثربخشی این ائتلاف ها و نحوه ی دستیابی به مزیت رقابتی از این طریق تشریح می گردد.
کلمات کلیدی
شرکت های ایرانی، ائتلاف استراتژیک، مزیت رقابتی، منابع مشترک
مقدمه:
تاریخ افزایش چشمگیر کاربرد ائتلاف ها بعنوان ابزاری استراتژیک برای ورود به بازار را نشان می دهد. (موریسون و مزنسف ،(1997، (همریکز و دیگران ،(2008، (هاینس و ویلسون ،(2008، بیان کرده اند که دو دهه ی گذشته شاهد رشد بی سابقه ی
فعالیت های ائتلافی و سایر اشکال همکاری بوده است. در میان همه ی عوامل و مولفه ها، فناوری و سرعت در عرصه ی رقابتی
جدید، مهم ترین سهم را داشته و به این بحث متنهی شده اند که در سال های آینده کلیدی ترین عامل موفقیت در ایجاد مزایای
مشارکت از طریق ائتلاف استراتژیک میسر می شود. عامل مهم دیگر، وضعیت فعلی اقتصادی جهانی است که در آن اغلب کسب و
کارها با ابهام و پیچیدگی مواجه هستند. طبق نظریات (دلتری، (2008، کسب و کارهایی که با شرایط مبهم مواجه بوده و در روند رشد بین المللی، شرایط سلطه جویانه ای دارند، تمایل بیشتری برای شکل دادن به ائتلاف های استراتژیک پیدا می کنند.
در دنیای امروز، خلق ارزش پایدار برای مشتریان و سهامدران نیازمند ایجاد ائتلاف هایی اثربخش است. ائتلاف از نیازهای
ضروری برای شرکت ها جهت حضور قوی و اثربخش در بازارهای مختلف بوده است. ائتلاف اکنون، از حقایق کسب و کار و بخش مهمی از فعالیت های جاری و استراتژی های آینده به شمار می رود. داده های تاریخی به وضوح نشان می دهند که اکنون شرکت ها بسیار بیشتر از گذشته به ائتلاف های استراتژیک وابسته شده اند. طی دهه های گذشته، شاهد پدیده ی رایج ائتلاف های استراتژیک در تمامی انواع شرکت ها و بنگاه های حاضر در هر صنعتی بوده ایم. همچنانکه هزینه ها و مخاطرات محصولات و فرایندهای جدید افزایش می یابد، ائتلاف های استراتژیک جایگاه متعارف تری در چشم انداز اقتصادی پیدا می کنند. (آدلاکون،(2009
ائتلاف های استراتژیک رفته رفته نقش برجسته تری در اقتصاد جهانی پیدا می کنند. پیتر دراکر که از وی به عنوان پدر تئوری
مدیریت یاد می شود، می گوید: " بزرگترین تغییر در فرهنگ شرکت به شیوه ای که شرکت اداره می شود، ممکن است تسریع در گسترش روابط نه بر اساس مالکیت که بر مبنای شراکت باشد. ( دراکر،.(1996 تعداد ائتلاف های استراتژیک طی چند سال گذشته چند برابر شده و انتظار می رود در آینده رشد بیشتری نیز داشته باشد. یک تحقیق در صنعت الکترونیک نشان می دهد که 80 درصد شرکت های فعال در این صنعت به ائتلاف های استراتژیک پیوسته و بسیاری از آن ها در پی دستیابی به توافقات بیشتر
هستند (وایاس و دیگران، (1995 طبق پژوهشی که توسط اندرسون کانزالتینگ منتشر شده، 82 درصد مدیران اجرایی معتقدند که
ائتلاف نخستین گام در راه پیشرفت آینده ست ( کالمباخ و راسل، .(1999
بیشتر مباحث مربوط به ائتلاف های استراتژیک عمدتا بر ائتلاف بین دو شرکت متمرکز است، با این وجود، تمایل فراوانی برای تشکیل ائتلاف های چند شرکتی وجود دارد. به عنوان مثال یک ائتلاف شش شرکتی میان اپل، سونی، موتورولا، فیلیپس، ای تی اند تی و ماتسوشیتا برای تاسیس شرکت جنرال مجیک به منظور تولید نرم افزار ارتباطی تل اسکریپت شکل گرفت (ژاکوبینی و مک کریری، .(1994
این مقاله در پی آن است که با بررسی مسائل ذکر شده از طریق مرور جامعی بر تحقیقات صورت گرفته در حوزه ی ائتلاف
استراتژیک به بررسی این موضوع بپردازد که آیا این ائتلاف ها می تواند راهکار مناسبی برای شرکت های ایرانی جهت خروج از
1
وضعیت فعلی و رسیدن به سودآوری بیشتر، دسترسی به بازارهای گسترده تر و رسیدن به جایگاه رقابتی بهتر در بازارهای رقابتی کنونی باشد.
مروری بر ادبیات:
ائتلاف های استراتژیک از ابعاد بسیار مختلفی مورد توجه قرار گرفته اند که از آن جمله می توان به مبانی ائتلاف ( اهما، ;1989
برگرز و دیگران،;1993 کنتراکتور و لورانژ،(1988، فرایند ائتلاف ها( رینگ و ون دون، ;1994 دوز و دیگران،2000 )، هزینه ی
معاملات مرتبط با ائتلاف ( پارخ،(1993، ویژگی های ائتلاف( بوریس و ژمیسون، (1989 ، پیچیدگی ائتلاف(کیلینگ،(1989،
انتخاب شریک و توسعه ی ائتلاف(همل و دیگران، ;1989 آزبورن و بان،;1990 شت و پاروتیار، ;1992 رینگ و ون دون،;1994
برادرز و دیگران،;1995 دوز،;1996 سینگ و میشل،;1996 کنتراکتر و کوندو، (1998 و یا ارزیابی عملکرد و خلق ارزش در ائتلاف ها (هاریگان،;1986 کوگات، ;1988 پارخ، ;1993 دوساژ و گرت،;1995 شان و دیگران،;1997 گلاستر و باکلی،;1998 داس و دیگران،;1998 دوز و همل،;1998 بام و دیگران،(2000
مدل مفهومی که در این قسمت آورده می شود نقشه ی راه کاملی برای شکل گیری، عملکرد و ساختار یک ائتلاف استراتژیک می باشد(جنچ، آلایل و اییلیون، (2012
ائتلاف ها شرکت ها را قادر می سازند که از طریق عملیات مشترک، برنامه ریزی خاص برای سرمایه ها، کسب و فراگیری دانش و دسترسی به منابع، به صرفه جویی عظیمی در مقیاس دست یابند ( هاریگان،; 1996 پورتر و فولر (1986، به طوریکه می توانند
بهره وری خود را از طریق کاهش ورودی یا تسهیل خروجی و یا هر دو ارتقا دهند (اوم، پارک، کیم و یو،.( 2004 تحقیقات
گذشته نشان می دهد که ائتلاف های استراتژیک ممکن است بر توانایی های شرکت در کسب سود نیز تاثیر داشته باشد زیرا آن ها را قادر می سازد که کارآمدتر شده و بواسطه ی انعطاف پذیری استراتژیک و کسب اقتدار در بازار، به جایگاه رقابتی قدرتمندتری
دست یابد. ( کوگات،;1988 دایر و سینگ،(1998
تغییرات در بازار چنان سریع، غیر قابل پیش بینی و پرهزینه است که تنها سازمان های بسیار انعطاف پذیر و شرکت هایی که مبنای
فعالیت های آن ها همکاری و شراکت می باشد قادر هستند بر پیامدهای ناشی از این تغییرات فائق آمده وجایگاه رقابتی خود را حفظ کنند. در تحقیقی بیان شده است که شرکت های متوسط با شرکت های بزرگ تر وارد ائتلاف می شوند تا چالش های برآمده
از فرآیند جهانی سازی و پیچیدگی های موجود در بازار را مدیریت کنند. (رونتی و ماوری دوگلو و کایریازوپولوس، (2005
امروزه آن دسته از ائتلاف های استراتژیک که در پی همگام شدن با سرعت تغییرات و خلق ارزش برای مشتریان خود هستند از استراتژی نوآوری در سطح گسترده استفاده می کنند. ائتلاف هایی که اخیرا تشکیل شده است از استراتژی نوآوری به عنوان ابزاری جهت مقابله با هجمه ی نیروهای رقابتی و کسب مزیت رقابتی پایدار بهره می برند. با این وجود هیچ استراتژی راهبردی وجود ندارد که تا ابد موثر باشد، بنابراین باید آن را همگام با تغییرات محیط کسب و کار به روز رسانی کرد.(آدلاکون،(2009
جهانی شدن اقتصاد و فشار نیروهای رقابتی باعث شده تا تعیین سیاست ها و قوانین تجاری پشتیبانی کننده از ائتلاف ضرورت یابد. رقابت پذیری اقتصاد در یک کشور به رقابت پذیری بنگاه ها و شرکت های موجود در آن کشور بستگی دارد. به عنوان مثال شرکتی با منابع محدود در کشوری با اقتصاد در حال توسعه مانند نیجریه می تواند با شرکت های بزرگتر در کشورهای پیشرفته وارد ائتلاف شده بدین ترتیب رقابت پذیری آن در بازارهای جهانی افزایش یابد که در این راستا دولت ها می توانند با ایجاد
بسترهای مناسب کسب و کار و ایجاد محیط امن و پایدار برای سرمایه گذاری خارجی از چالش ها و موانع موجود در این مسیر بکاهند( آدلاکون، (2009
تاکنون تاثیرات ائتلاف استراتژیک بر ابعاد مختلف کسب و کار مانند توسعه ی محصول جدید (شان و دیگران،(1994، کاهش
هزینه ها ( هنارت،(1991، یادگیری(اینکپن،1995 )،ورود به بازار ( پورتر و فولر،(1986، سهم بازار (آفوا،(2000، و ارزش شرکت (پارک و کیم،(1992 بررسی شده است ولی شاید ابعاد سود آوری و بهره وری که جزء مسائل مهم در حوزه های مالی و عملیاتی (ونکاترامن و رامانوجام،(1986 به شمار می روند کمتر مورد توجه قرار گرفته اند. درپژوهشی با ارائه ی فرضیاتی مبنی بر وجود رابطه ی مثبت میان ائتلاف استراتژیک افقی و بهره وری و سود آوری نتایجی به دست آمده که بر اساس آن تاثیر ائتلاف بر سودآوری و بهره وری شرکت ها تابع حجم همکاری های موجود میان آن هاست. بدین ترتیب که هرچقدر دامنه ی همکاری ها گسترده تر وعمیق تر باشد ائتلاف تاثیر قابل توجه و مثبتی بر سود آوری و بهره وری شرکتها دارد (اوم پارک کیم و یو،.(2004
شرایط فعلی اقتصاد ایران و چالش های موجود در حوزه ی صنعت و تجارت از قبیل موانع موجود بر سر راه شرکت ها جهت
ورود به بازار و اعمال تحریم های بین المللی که بر شدت این مشکلات افزوده است، باعث شکل گیری تحقیق پیش رو با تکیه بر این موضوع شده است که تشکیل ائتلاف های استراتژیک می تواند راهکار مناسبی برای برون رفت از شرایط فعلی باشد.
مباحث نطری تحقیق:
به بیان ساده ائتلاف استراتژیک نوعی شراکت است که به کسب و کارها اجازه می دهد تا نیروهای خود را برای بهره مندی دو یا
چند جانبه از فرصت های ارزشمند و کسب مزیت رقابتی پایدار به اشتراک بگذارند(یی وی، .(2007 در جدول زیر مروری بر
تعاریف ائتلاف استراتژیک تا به امروز می شود:
دوما،1997 ائتلاف استراتژیک یک رابطه ی موقتی و قراردادی بین شرکت هایی
است که مستقل از هم فعالیت نموده وهدف آن کاهش ابهامات
موجود در اهداف استراتژیک شرکا از طریق هماهنگ سازی یا اجرای
مشترک فعالیت های شرکت هاست. هریک از شرکا می تواند
تاثیرقابل توجهی برمدیریت ائتلاف یا تعیین سیاست های مربوط به
آن داشته باشد. شرکا در مسائل مالی نیز بایکدیگر همکاری نموده و
در هزینه، سود و مخاطرات ائتلاف استراتژیک شریک می شوند.
گولاتی، 1998 ائتلاف استراتژیک توافقات داوطلبانه میان شرکت ها بوده و شامل
تبادل، تسهیم، یا توسعه ی مشترک محصولات، فن آوری ها یا
خدمات است.
فان،2000 ائتلاف ها روابط بلند مدت مبتنی بر اعتماد هستند که مستلزم
همکاری و سرمایه گذاری مشترک در امور مخاطره آمیزی می باشند
که پیش از اجرایی شدن نمی توان نتایج آن را بطور کامل تعیین
یاپیش بینی کرد.
جدول شماره یک: مروری بر تعاریف ائتلاف استراتژیک
ائتلاف های استراتژیک به عنوان روابط رسمی بین سازمانی به خصوص میان شرکت هایی در نظام بین المللی کسب و کار توسعه
و گسترش یافته اند. این قراردادهای مشارکتی به دنبال دستیابی به اهداف سازمانی نه از طریق رقابت که به واسطه ی همکاری هستند. ائتلاف استراتژیک به دلایلی برای سازمان ها اهمیت حیاتی دارند:
-1 رشد ذاتی و طبیعی به تنهایی نمی تواند نرخ رشد مورد نیاز سازمان را تامین کند.
-2 حرکت در راستای روند بازار و همزمان با آن امری است بسیار ضروری و مشارکت می تواند تا حد زیادی این روند را
بهبود بخشد.
-3 پیچیدگی در حال افزایش است و هیچ سازمانی به تنهایی همه ی تخصص های لازم برای خدمت رسانی به مشتری را ندارد.
-4 مشارکت می تواند هزینه های فزاینده تحقیق و توسعه را تحت پوشش قرار دهد.
-5 ائتلاف ها، مسیر دستیابی به بازارهای جهانی را تسهیل می نمایند.
شرکت ها به دلایلی اقدام به تشکیل ائتلاف استراتژیک می نمایند که عبارتند از:
- اقدام به تولید محصول یا ارائه خدمتی جدید و یا توسعه ی فعالیت های فعلی
- افزایش سرمایه گذاری
- تسهیل ورود به بازار
- افزایش قدرت رقابت از طریق رویکردهای نوآورانه
- مدیریت صحیح هزینه های عملیاتی
- تسهیم مخاطرات
- غلبه بر چالش های فعلی و جغرافیایی
- افزایش کاربرد فناوری
- تسهیم دانش و تخصص
- افزایش استفاده از دانش موجود در شراکت
انواع ائتلاف استراتژیک:
تا کنون طبقه بندی های مختلفی از ائتلاف استراتژیک ارائه شده که در ادامه به یکی از رایج ترین آن ها اشاره خواهد شد.
ائتلاف استراتژیک افقی و عمودی:
ائتلاف استراتژیک افقی: بین شرکایی که در یک صنعت خاص فعالیت می کنند شکل می گیرد. در این نوع ائتلاف، شرکت با
یکی از شرکت های رقیب خود وارد ائتلاف می شود تا جایگاه خود در میان سایر رقبا را ارتقا دهد. همکاری در بخش تحقیق و
توسعه بین شرکت های الکترونیکی از انواع ائتلاف های افقی است.
ائتلاف استراتژیک عمودی: نوعی همکاری میان یک شرکت با تامین کنندگان یا توزیع کنندگان آن است. برخی از شرکت ها
برای تولید محصولات و خدمات خود از این نوع ائتلاف بهره می برند. ائتلاف عمودی باعث گسترش شبکه های شرکت شده و
با کاستن از قیمت ها به مشتریان منفعت می رساند. ارتباط نزدیک میان یک شرکت تولیدکننده ی خودرو با تامین کنندگان نمونه ای از ائتلاف عمودی است.
مزایای ائتلاف های استراتژیک:
چهار مزیت بالقوه وجود دارد که شرکت ها به واسطه ی ائتلاف استراتژیک می توانند از آن بهره مند شوند (برنادت
سوآرس،:(2007
-1 تسهیل ورود به بازار: پیشرفت در صنعت ارتباطات، فن آوری یارانه، صنعت حمل و نقل باعث شده که ورود شرکت ها به بازارهای
