بخشی از مقاله
چکیده:
زنان به عنوان مهم ترین کنش گران عرصه فرش دستباف به دلایل مختلفی به سمت این حرفه گرایش پیدا می کنند. شناسایی و رتبه بندی این عوامل می تواند به توسعه این هنر کمک نماید. پژوهش پیش رو، بر روی جامعه زنان قالی باف شهرستان کاشان انجام شده است. ابزار اصلی پژوهش پرسش نامه می باشد. برای بررسی روایی پرسش نامه از روایی صوری و برای بررسی پایایی از آلفای کرونباخ استفاده گردیده است.
آلفای کرونباخ پرسشنامه تحقیق 0,95 می باشد که بیانگر پایایی بالای پرسشنامه تحقیق است. ابتدا برابری میانگین جواب ها با استفاده از آزمون فریدمن بررسی گردید. با توجه به رد شدن فرض صفر، دسته بندی عوامل با آزمون ویلکاکسون در نرم افزار spss صورت پذیرفته است. نتایج بدست آمده نشان می دهد عواملی چون کارکردن در خانه، استقلال مالی و زنانه بودن، از مهم ترین عوامل گرایش زنان در جامعه نمونه به سمت بافت فرش است که می توان از آن ها برای طراحی سیاست های توسعه فرش دستباف در بین زنان این منطقه، استفاده نمود.
مقدمه:
فرش دستباف یک هنر صناعی با قدمت طولانی است. قدمت و ماندگاری آن دلیلی بر ارزش و کیفیت این هنر اصیل ایرانی در سالهای طولانی است. اما غنای این هنر و نفوذ آن در ابعاد مختلف فرهنگی ما را از پرداختن به مسائل مربوط به رشد و بقای آن بی نیاز نخواهد نمود و باید برای حصول اطمینان از بقای این صنعت اصیل و ریشهدار با کسب اطلاعات محوری در توسعه پایدار این هنر-صنعت گام برداریم. یکی از اطلاعات اساسی در مورد صنعت فرش دستباف، گرایش افراد به این حرفه است.
مطالعه گرایشات صاحبان مشاغل میتواند دید مناسبی از دلایل رشد وافول یک حرفه به حساب آید. این دلایل پژوهشگران و صنعتگران را در یافتن چالشها، عوامل سوق دهنده و میزان تاثیرگذاری هر عامل بر نرخ رشد صنعت، یاری خواهد کرد. از دیر باز زنان به عنوان موثرترین کنشگران صنعت فرش به حساب میآمدند زنانی که دوش به دوش مردان به اقتصاد خانوادههای روستایی با بافت و فروش فرش کمک میکردند. با توسعه فرهنگ شهرنشینی و ایجاد کارگاه-های فرشبافی نیز این مهم به حقیقت پیوست و بار دیگر زنان به عنوان یکی از مهمترین ارکان عرصه صنعت فرش دستباف، به شمار میآیند.
تلاش پژوهش پیشرو، بر این است تا با مطالعه دلایل گرایش زنان به سمت بافت فرش، عوامل تقویت کننده و تاثیرگذار را شناسایی کرده و با رتبهبندی این عوامل، پژوهشگران و صنعتگران را برای یافتن راههای افزایش گرایش زنان به سمت این حرفه مولد، یاری نماید.
ادبیات تحقیق:
فرش واژه ای عربی ست که در لغت به معنای گستردن و گستردنی است، ولی در اصطلاح به زیرانداری گفته می شود که با دست یا ماشین بافته می شود
فرش دستباف از محصولات سنتی نادری است که همواره مورد پسند و خواست مصرف کنندگان قرار دارد و طبیعی است که مصرف و کاربرد آن در پی کسب بازارهای جدیدتر رو به افزایش نهد، فرش دستباف یک کالای سرمایه ای است که علی رغم افت و خیز شدید اقتصادی آن هنوز ویژگی های کالای سرمایه ای را در جامعه ی ایرانی حفظ کرده است
از آنجا که بافندگی با رونق بازار فرش رابطهی مستقیم دارد در صورت برنامهریزی و سازماندهی، تداوم بازار و تامین اقتصادی مناسب بافندگان تمایل بانوان جوان به تولید فرش چون گذشته تکرار خواهد شد. هر چند این مهم را باید در نظر داشت که با تغییرات متفاوت شیوهی زندگی و تمایل به راحتطلبی و انجام نشدن اقدامات لازم در حوزهی فرهنگی بافت فرش، بسیاری از بافندگان که این حرفه را از مادر خود به ارث بردهاند به جای نشتن پای دار به کارهای وقتگیر و کمدرآمدی میکشاند که در پیشزمینه شیوه زندگی فرهنگ ایرانی تعریف نشده است و با عوارض و خستگیهای جسمی و روحی فراوان همراه است.
یکی از جنبه های جایگزین این عوارض، انتخاب فضای آرام منزل است با چند ساعت کار که زمان انجام فعالیت را خود فرد تعیین مینماید پاسخگوی بخشی از آسودگی زندگی است. لذا معرفی کارکردهای مثبت یک شغل علاوه بر آگاه نمودن افراد، به شغل مورد نظر هویت میبخشد. سنجش علاقهمندیها و توانایی بافندگان، دقتنظر به استانداردهای لازم در مورد ابزار و دار و نیز حقوق و مزایای این قشر نیاز به مدیریت و بازنگری دارد
بافنده در فرش نقشی دو گانه دارد، یکی به عنوان ابزار کاری که دقت و صحت آن در ویژگیهای کیفی نظیر صاف بودن کناره ها، درستی ابعاد و نظم ردیفهای بافت و تطبیق دقیق نقشه با بافت موثر است و خصوصیات پشت فرش که تا حدودی نشان دهنده کیفیت فرش بوده و ارزش تجاری زیادی دارد، گواه کار بافنده است
فرش کالایی است که علاوه بر ویژگیهای مادی و اقتصادی تا حدودی کیفیات یک کالای هنری و تزیینی را در خود دارد. این عامل باعث گردیده که فرش در زمانهای مختلف مورد پسند طیف وسیعی از مردم جهان با سلیقههای متفاوت قرار گرفته و به طور طبیعی و سنتی در صدر کالاهایی که برای تکمیل و تزیین خانه مورد استفاده قرار داده شود
متاسفانه در کشور ایران با وجود سابقه چند صد ساله در بافت فرش، همگام با رشته فرش در مقاطع تحصیلات تکمیلی، پژوهشهای چندانی نمایه نشده است. در بررسی پیشینه تحقیقات مشابه، پژوهش مشابه و مرتبط چندانی یافت نشد.
روش تحقیق:
این تحقیق از نظر هدف بنیادی و جزء تحقیقات آمیخته می باشد.
اهداف تحقیق:
1. شناسایی دلایل تمایل بافندگان به شغل بافندگی فرش دستبافت
2. رتبه بندی دلایل تمایل بافندگان به شغل بافندگی فرش دستبافت
پرسشهای تحقیق:
1. دلایل تمایل بافندگان به شغل بافندگی فرش دستبافت چیست؟
2. رتبه بندی دلایل تمایل بافندگان به شغل بافندگی فرش دستبافت چگونه است؟
در این تحقیق دو جامعه آماری مطرح می باشد.
جامعه آماری اول شامل خبرگان فرش دستبافت می باشد. نمونه گیری از این جامعه بصورت قضاوتی می باشد. حجم نمونه برابر با 15 نفر می باشد. ازاین نمونه برای شناسایی دلایل تمایل بافندگان استفاده شده است. در این پژوهش، از شیوه »مصاحبه باز« استفاده شده است. در این قسمت از کدگذاری باز، محوری و انتخابی برای تحلیل مصاحبه ها استفاده شده است.
جامعه آماری دوم شامل بافندگان فرش دستبافت شهرستان کاشان می باشد. حجم جامعه برابر با 1300 می باشد. با استفاده از فرمول کوکران، حجم نمونه برابر با 297 بدست آمد. ازاین افراد برای رتبه بندی دلایل تمایل استفاده شده است. تعداد 350 پرسشنامه توزیع گردید که 343 عدد از آن ها برگشت داده شد و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
برای بررسی روایی پرسشنامه ازروایی صوری استفاده شده است. برای بررسی پایایی ازآلفای کرونباخ استفاده شده است. مقدار آلفای کرونباخ پرسشنامه تحقیق برابر با 0,95 شده است که بیانگر پایایی بالای پرسشنامه تحقیق می باشد.
برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS استفاده شده است. ابتدا از آزمون فریدمن برای بررسی یکسان بودن میانگین رتبه ها استفاده گردیده است. در صورتی که در این آزمون فرض صفر رد شود، برای رتبه بندی دلایل تمایل، از آزمون ویلکاکسون استفاده می شود.
یافته های تحقیق:
بعد از مصاحبه با خبرگان، دلایل تمایل افراد به بافندگی فرش دستبافته به شرح زیر به دست آمد:
آرامش موجود در این شغل، زنانه بودن محیط کار، بدست آوردن استقلال مالی، کمیاب بودن و ارزشمند بودن فرش دستبافت، امکان کار در خانه، تنوع بالای رنگ و نقش - برای بافندگان ایجاد جذابیت میکند - ، ماندگاری فرش بافته شده، نبود شغل مناسب برای بانوان، سطح پایین درآمد خانواده، آسان بودن شغل، علاقمندی به بافندگی فرش دستبافت، یادگیری این شغل در سنین پایین.
برای بررسی وجود تفاوت میان رتبه ها، از آزمون فریدمن استفاده شده است. در این آزمون فرض صفر بر این است که بین میانگین ها تفاوت وجود ندارد.
