بخشی از مقاله
مقدمه
سازمانهای کوچک نقش مهمی در پیشبرد اهداف کلان سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و زیست محیطی جامعه دارند، در واقع موتور محرک اقتصاد کشور و صنایع بزرگ، کسب و کارهای کوچک هستند. بررسی اجمالی و نگاهی گذرا به تاریخ صنایع و اقتصادهای بزرگ، نشان می دهد؛ صنایع بزرگ و اقتصادهای کلان، با به تولید انبوه رسیدن محصولات و خدمات کسب و کارهای کوچکی شکل گرفته اند که از فعالیت مناسب کارآفرینان شروع شده اند و پس از توسعه به مسیر فعلی خود هدایت شده اند. باتوجه به نقش بنگاههای کوچک در آینده اقتصاد و صنعت، حمایت های لازم از آنها ضروری به نظر می رسد که این مهم در سیاست های کلان بخش انرژی مورد توجه ویژه قرار گرفته است.
برای سنجش میزان دست یابی به اهداف و استراتژی های این کسب و کار، با مراجعه به خبرگان صنعت برق و به ویژه مسئولین و متولیان بخش تولید پراکنده1 در وزارت نیرو و شرکتهای زیر مجموعه و همچنین سرمایه گذاران این حوزه از کسب و کار؛ مهمترین شاخص ها و عوامل تاثیرگذار در عدم توسعه نیروگاههای مقیاس کوچک، شناسایی گردید و میزان اهمیت آنها مورد سنجش و ارزیابی قرار گرفته که به نتایج حاصله درپی اشاره می گردد.
بیان مسئله و اهمیت و ضرورت آن
انرژی در جریان توسعه اقتصادی به عنوان موتور و مولد رشد و توسعه به شمار می رود و هیچ فعالیتی بدون صرف انرژی امکان پذیر نمی باشد. لذا بخش انرژی به عنوان یکی از بخشهای اقتصادی - اجتماعی تأثیر بسزایی بر سایر بخشها دارد، از جمله حامل های انرژی که در زندگی امروزی تاثیر بسیار زیادی دارد و تامین مطمئن آن برای ادامه فعالیت های اقتصادی بسیار حیاتی است، برق می باشد.
بررسی اسناد و مستندات وزارت نیرو[3] نشان می دهد که صنعت برق در ایرانبا، رویکرد تولید پراکندهِ مقیاس کوچک -تولید در محل مصرف، شروع شد و پس از مدتی با ورود دولت به بخش تولید برق و به واسطه تغییر ساختارهای سیاسی و اجتماعی و صنعتی شدن، گرایش جدیدی به سوی تولید متمرکزِ مقیاس بزرگ، جهت بهرمندی کل کشور به لطف شبکه های وسیع انتقال و توزیع حرکت جهشی پیدا کرد و شدت مصرف انرژی کشور در مقایسه با سایر کشورها وضعیت نامطلوب پیدا کرده است
تامین برق نیازمند انتقال دو حامل انرژی است، ابتدا انتقال گازطبیعی از محل تولید گازطبیعی تا محل نیروگاه و سپس انتقال برق از محل نیروگاه تا محل مصرف، از این رو بهینه یابی انتقال این دو حامل، و اینکه در حالت بهینه و به لحاظ اقتصادی بهتر است، محل احداث نیروگاه به محل تولید گازطبیعی نزدیکتر باشد؟ یا بهتر است به محل مصرف برق نزدیکتر باشد؟
در یک سو، تحقیقات - اسماعیل نیا، - 1388 نشان می دهد؛ هزینه های انتقال برق در مقایسه با هزینه های انتقال گاز پایین تر است و احداث نیروگاه در محل نزدیک به مرکز تولید گاز منافع اقتصادی بیشتری برای کشور به دنبال دارد. و در سوی دیگر باتوجه به توسعه خطوط انتقال گاز به اقصی نقاط کشور و به ویژه شهرهای پرجمعیت و شهرکهای صنعتی و همچنین راندمان بالای مولدهای مقیاس کوچک، امکان استفاده همزمان از برق و حرارت خروجی این مولدها برای گرمایش و سرمایش و مزیت های دیگر آن، توسعه نیروگاههای مقیاس کوچک که همچنین باعث رونق فضای کسب و کار در صنعت نیروگاهی کشور و علی الخصوص بخش خصوصی و تعاونی می گردد، تصمیم بسیار جدی در زمینه تولید برق بوده است.
در حوزه انرژی، انرژی الکتریکی و گاز طبیعی برای برخی کاربردها به عنوان جانشین هم رفتار می کنند، مثلاً گاز طبیعی برای تامین گرمایش رابطه محسوس و معنی داری است.
در اکثر نقاط جهان نیز به دلیل منافع بسیاری از جمله منافع اقتصادی، زیست محیطی، تکنولوژیکی، اجتماعی، سیاسی، پدافند غیر عامل، کاربردهای مدیریت بحران و ... نیروگاههای تولید پراکنده با مولدین مقیاس کوچک رشد قابل توجهی داشته است.
تاکید مجمع تشخیص مصلحت نظام در جلسه مورخ 88/1/26 و ابلاغ سیاست های اصلاح الگوی مصرف توسط رهبرانقلاب درتاریخ 89/4/15 و تاکید مستقیم ایشان به گسترش تولید برق از نیروگاههای کوچک مقیاس و پر بازده برق و تولید همزمان برق و حرارت و برنامه توسعه به ویژه برنامه های چهارم و پنجم کشور و سند چشم انداز 20 ساله ایران از طرحهای بهینه سازی و تکنولوژی های نوین تولید برق و انرژی و همچنین روزآمد ترین اشاره و تاکید ویژه رهبری؛ ابلاغ سیاست های کلی برنامه ششم توسعه به رئیس جمهوری ایران در تاریخ 9 تیر1394، در بند 13 سرفصل امور اقتصادی، مبنی بر افزایش سهم انرژی های تجدیدپذیر و گسترش نیروگاههای پراکنده و کوچک مقیاس می باشد. تغییر رویکرد از تولید برق بوسیله نیروگاههای بزرگ مقیاس و متمرکز به سوی نیروگاههای مقیاس کوچک و تولید پراکنده بعنوان یک ضرورت ملی که بتواند به نحو مطلوب از اتلاف بیش از حد سرمایه های ملی جلوگیری نماید، حمایت و تاکید می کند. با این همه آمارهای وزارت نیرو نشان می دهد این کسب و کار رشد قابل ملاحظه نداشته است.
مفاهیم و تعاریف
استراتژی: استراتژی انجام کارهایی متفاوت از گذشته ویا انجام همان کارها به طریقی متفاوت است. استراتژی به خودی خود هدف نیست بلکه وسیله است برای رسیدن به هدف.[
کسب و کارهای کوچک: کسب و کارهای کوچک دارای قوانین اجرایی تجاری خاصی هستند و هر صنعتی بر اساس درآمد و میزان استخدام سالانه، اندازه استانداردی را برای خود تعریف میکند. در یک دسته بندی صنایع با پرسنل کمتر از 100 نفر کوچک و متوسط هستند و بقیه صنایع بزرگ محسوب می شوند .[1] در ایران با توجه به شاخص تعداد شاغلین، بنگاههای زیر 50 نفر جزء صنایع کوچک محسوب می شوند.
مرسومترین استاندارد تعریف شده برای کسب و کار کوچک این است که هر شرکتی که با کمتر از 500 پرسنل بصورت مستقل فعالیت کند در این حیطه قرار میگیرد
در اصل، در تمام شرکت های تجاری از نظر عملکردهای اصلی در تحویل یک محصول یا خدمت وکسب سود، اشتراکات مشابه ای وجود دارد اما در چگونگی موفقیت و شکست آنها تجربه های متفاوتی وجود دارد. در حالی که به نظر می رسد بارز ترین عامل شکست کسب و کار؛ کمبود نقدینگی و یا سودآوری ضعیف آنها باشد، ولی نشانه های بسیاری از ناکامی ها نشان می دهد که پول نقش کمتری در شکست ها دارند و این دلایل کاملا به سلامت کاری مالک بستگی دارد.
نیروگاه مقیاس کوچک: عبارتست از تولید برق در محل مصرف اما گاها به تکنولوژی هایی گفته می شود که از منابع تجدیدپذیر برای تولید برق استفاده می کنند. چیزی که عموما مورد قبول است؛ این است که این مولد ها صرف نظر از نحوه تولید توان آن ها،نسبتاً کوچک بوده و ظرفیت آنهامعمولاً کمتر از 25 مگاوات می باشد و مستقیماً به شبکه توزیع وصل می شوند. تولید پراکنده الگوی نوینی ازتولید انرژی الکتریکی است که در آن، تولید انرژی تا حد امکان به محل مصرف نزدیک می گردد.
در نیروگاه های کوچک، بازیافت حرارت و استفاده از آن در تولید آب گرم و با استفاده از چیلرهای جذبی، در تولید آب سرد امکان پذیر می گردد که این موضوع راندمان انرژی را تا 80 درصد افزایش می دهد.[11] با توجه به دمای بالای هوای خروجی از اگزوز، همراه با هر کیلووات انرژی الکتریکی تولیدی حدود یک کیلووات انرژی حرارتی برای مصارف گرمایشی و سرمایشی قابل بازیافت است و این خود هزینه سرمایه گذاری و نیز هزینه سوخت و نگهداری واحدهای سنتی تأسیسات حرارتی و تهویه مطبوع را کاهش میدهد.
موتورهای احتراق داخلی از متداولترین و اقتصادیترین نوع مولدهای مقیاس کوچک میباشند.این مولدها پایه گازسوز بوده و با توجه به پیشرفتهای تکنولوژی در این زمینه، این مولدها امروزه دارای راندمان و عمر بالا میباشند و فضای مورد نیاز برای نصب آنها کوچک و مدت زمان لازم برای بهره برداری آنها کوتاه است.
کارایی: به وضعیتی در اقتصاد اطلاق می شود که از یک سو تخصیص منابع بین فرآیندهای مختلف تولید کالاها و خدمات منجر به تحقق بیشترین ارزش افزوده شده و از سوی دیگر تخصیص کالاها و خدمات برای مصارف نهایی منجر به تحقق حداکثر مطلوبیت می گردد.
بهره وری: بهره وری، میزان محصول تولیدی به ازای یک واحد از هر یک از نهاده های تولید در یک دوره معین است
مزایای تولید پراکنده برق در ایران
در نیروگاههای تولید همزمان برق و حرارت، حرارت ناشی از گاز خروجی توربین های گازی برای تامین حرارت به منظور تولید بخار مورد استفاده قرار می گیرد. بخار تولیدی می تواند نیاز یک صنعت خاص و مشترکین صنعتی، واحدهای اداری، خدماتی و مسکونی را تامین نماید. این اقدام علاوه بر افزایش مجموع راندمان الکتریکی و حرارتی نیروگاه، می تواند موجب اجتناب تمام یا بخشی از تلفات انتقال و تبدیل انرژی شود. سیستم مجهز به مصارف سرمایشی شود. به یک چیلر تراکمی یا جذبی نیاز دارد، به این سیستم، تولید همزمان برق و حرارت و برودت اطلاق می شود.
از این رو کارشناسان حوزه های انرژی، اقتصاد، سیاست، محیط زیست، پدافند غیر عامل و ... مزایای بسیار دیگری را که حاصل سالها تحقیق و پژوهش است برای نیروگاهها مقیاس کوچک برشمرده اند و دولت ها نیز در برنامه های بلند مدت توجه ویژه ای به روشهای نوین تولید انرژی داشته و دارند[4] ، در ذیل به برخی از ضرورت های استفاده از سیستم های تولید هم زمان برق و حرارت اشاره می شود: قابلیت فروش برق به شبکه و ایجاد درآمد: ویژگی اصلی وجه تمایز مولدهای پراکنده، پراکندگی جغرافیایی و اتصال آنان به شبکه توزیع نیروی برق است. برخورداری از مقیاس کوچک موجب پرهیز از تولید متمرکز انرژی الکتریکی در مقیاس بزرگ می شود.
با توجه به نیاز کشور به سرمایه گذاری در زمینه ی تولید پراکنده برق، مشوق های مالی متعددی توسط وزارت نیرو برای سرمایه گذاری در زمینه ی تولید پراکنده قرار داده شده است که تولید پراکنده برق و فروش انرژی الکتریکی به شبکه را به عنوان یک گزینه بسیار جذاب برای مجتمعهای صنعتی تبدیل نموده است، این حمایتهای وزارت نیرو17 ]و[ 21 عبارت است از:
تامین هزینههای سوخت در قراردادهای تبدیل انرژی و خرید تضمینی انرژی الکتریکی برای یک دوره پنجساله خرید
تضمینی انرژی الکتریکی تولید شده و پرداخت 25 درصد از بهای انرژی به عنوان پیش پرداخت
بازگرداندن هزینههای انشعاب به مشتریان
حذف هزینههای دیماند از هزینههای مشترکین .
امکان بازیافت حرارت و تولید همزمان برق و حرارت
افزایش قابلیت اطمینان برای در دسترس بودن انرژی الکتریکی
