بخشی از مقاله
چکیده
برخی از مسایل مهم چند دهه اخیر صنعت فرش دستباف به تولید و عرضه آن به بازار داخلی و بینالمللی، عدم توجه کافی به نیاز مشتریان، شکاف و فاصله بسیار طولانی بین تولیدکننده و مصرفکنندگان نهایی مربوط شده است. این مسائل و مشکلات ضرورت شناخت زنجیره ارزش فرش دستباف را فراهم آورده است. زنجیره ارزش یعنی افزایش ارزش محصول در مراحل مختلف انتقال، بسته بندی صحیح و رسیدن به دست مشتری است. در رویکرد زنجیره ارزش توجه اصلی از تولیدکننده به مصرفکننده و مشتری معطوف میشود. هدف این مقاله، بررسی اهمیت توجه به نیاز و سلیقه مشتری و مسائل و مشکلات موجود در این زمینه در چارچوب زنجیره ارزش می باشد. با استفاده از مطالعه موردی، داده ها با کمک مصاحبههای نیمه ساختارمند و ساختارمند، مشاهده مشارکتی در دورههای آموزش فرش و مطالعه اسنادی گردآوری شدند.
نتایج نشان داد که بافنده روستایی به دلایل مختلفی که مهمترین آنها عبارتند از: ضعف اطلاعاتی در مورد نیاز بازار و سلیقه مشتری، داشتن سواد پایین، بالا بودن قیمت نهادههای مرغوب و بازارپسند و نداشتن سرمایه مالی کافی و عدم دسترسی به منابع مالی مناسب، و دلایل دیگری از قبیل توانایی جسمی ناکافی، اعتماد بیش از حد به واسطههای محلی، پایین بودن اعتمادبنفس و ناتوانی در صحبتکردن و گرفتن دستمزد واقعی خود، ناتوانی در فروش فرش تولیدی نمیتواند به صورت مستقیم و بدون واسطه محصول بازارپسند تولید نماید و برای تولید محصول بازارپسند به ناچار به واسطهها متکی شده که در این صورت سود اصلی تولید عاید واسطهها میگردد و در صورتی که بافنده به صورت مستقیم و بدون حضور واسطه فرش تولید کند، ممکن است محصولات مورد پسند مصرف کنندگان را تولید نکنند و این محصولات یا به فروش نرسند و یا با قیمت بسیار پایینی خریداری شوند.
مقدمه
از زمانهای بسیار گذشته فرش دستباف ایرانی به عنوان نماد فرهنگ و هنر ایرانی شناخته شده است. این محصول با سابقهی چندین هزار ساله بواسطهی ویژگیهای خاص در تولید و کیفیت در طراحی، به عنوان عامل بالقوه شغلآفرینی و وارد کردن ارز خارجی اهمیت داشته و یک جایگاه استراتژیک در بین صادرات غیرنفتی ایران دارد - Amiri Aghdaie & Zare Zardeini, . - 2012 میزان تولیدات فرش دستباف در کشور سالانه حدود 5 میلیون مترمربع میباشد، که از این مقدار حدود دو سوم آن صادر شده و یک سوم در بازارهای داخلی مورد مصرف قرار میگیرد - بانک جامع اطلاعات فرش ایران، . - 1394 طبق نظر دست اندرکاران صنعت فرش، فروش فرش دستباف در میان مصرفکنندگان داخلی به دلیل تغییرات اساسی در ابعاد اقتصادی، قدرت خرید، جنبههای فرهنگی، الگوی مصرف در میان مصرفکنندگان داخلی، با رکود سنگین مواجه شده است.
تولید و فروش فرش دستباف، نقش اساسی در دگرگونی اقتصادی، اجتماعی و سیاسی کشور دارد. یکی از راهکارهای افزایش فروش توجه به سلایق و نیازهای مشتری و مشتری مداری است - تاجیک اسماعیلی، صنیعی و اسدی رازی، . - 1392 شناخت نیازها و سلایق مشتریان یکی از اصول اساسی در تثبیت فروش فرشهای بافته شده است. برخی از بافندگان، اقدام به تولید بیهدف که اصطلاحا »کوربافی« نامیده میشود، میکنند.
در چنین شرایطی وجود انحراف بین تقاضا و تولیدات فرش، دور از انتظار نیست - وندشعاری، نادعلیان و شیرازی، . - 1389 اصل مشتری مداری و جلب رضایت مشتری در نظریههای نوین مدیریت، یکی از جهتگیریهای اصلی سازمانهای تولیدی تلقی میشود - لطیفی قرمیش و محمودیفر، . - 1385 در واقع مشتری مهمترین ورودی در سیستم سازمان-های مشتری مدار است. توجه به نیاز و خواست مشتری، چراغ راهنمای سازمان است و محصول، پاسخ سازمان به نیاز و خواست مشتری است - مسعودی و حقیقی، . - 1389 بدون شک می توان گفت مشتری از مهمترین داراییهای اغلب سازمانهاست - عباسی و ترکمنی، . - 1389 وندشعاری، نادعلیان و شیرازی - 1389 - ، از جمله نتایج بیتوجهی به سلایق مشتریان را افزایش موجودی انبارها، خواب طولانی مدت سرمایه تولیدکنندگان، افزایش فرشهای غیرقابل قبول و نامتناسب با سلیقه مشتریان که نتیجهی آن کاهش صادرات و واگذار کردن بازارجهانی به کشورهای رقیب است.
بنابراین با توجه به اهمیت مشتری در تولید فرش دستباف و لزوم توجه به سلایق و نیازهای مشتریان، ضرورت شناخت زنجیره ارزش را فراهم آورده است که با تولید در قالب زنجیره، توجه از تولیدکننده به مصرفکننده معطوف شده است - کسرایی و ناظری، . - 1393 تعریف زنجیره ارزش: زنجیره ارزش توصیف همه ی فعالیت هایی است که نیازمند بوجود آوردن یک محصول یا خدمت از طریق مراحل مختلفی از تولید - شامل ترکیبی از دگرگونی فیزیکی و ورودی از خدمات مختلف تولید - ، تحویل به مصرف کنندگان نهایی و در اختیار قرار دادن نهایی پس از مصرف است. اصطلاح "زنجیره" نشان دهنده این واقعیت است که بیشتر کالاها و خدمات نتیجه ی یک سری از فعالیت ها در سطح داخلی، ملی یا بین المللی هستند.
شبکه پیچیده ای از فعالیت های انجام شده بوسیله بازیگران مختلف در سرمایه گذاری های متعدد در امتداد یک زنجیره ارزش، بدین معنی که باید به فعالیت هایی که مردم در آن درگیر هستند، توجه شود. چگونه آنها از طریق خدماتی چون حمل و نقل، بیمه، مخابرات، کنترل کیفیت و مدیریت هماهنگی با هم در ارتباط هستند. با درنظرگرفتن اینکه جریان کالا در زنجیره ارزش بسیار سخت و قاطع است، مشارکت تصمیم گیرندگان دیگر در زنجیره ارزش از جمله جریان اعتباری و مالی، تغییراتی در حقوق مالکیت و نیاز بازار است - Mutua, Njuki . - and Waithanji, 2014 توجه به تولید فرش در چارچوب زنجیره ارزش باعث افزایش کیفیت فرش تولیدی و در نهایت جذب مشتری میگردد. توجه به نکاتی همچون روش تولید، مواداولیه و فاکتورهای ساختاری که بر کیفیت و کارایی فرش دستباف موثر است، اهمیت بسیاری دارد . - Moghassem & Gharehaghaji, 2008 -
