بخشی از مقاله
چکیده
هدف از انجام تحقیق حاضر رتبه بندی عوامل داخلی موثر بر صادرات در تعاونیهای تولیدی استان ایلام استان ایلام میباشد. تحقیق حاضر از لحاظ هدف کاربردی و از لحاظ زمان انجام تحقیق توصیفی- همبستگی بوده است. از لحاظ شیوه گردآوری اطلاعات اسنادی و با توجه به شیوه جمعآوری دادهها از نوع میدانی - توزیع پرسشنامه - میباشد. جامعه آماری این تحقیق شامل کلیه تعاونیهای تولیدی ثبت شده در استان ایلام طی دوره 1393 -1370 میباشد.که تعداد 80 تعاونی را به عنوان نمونه تحقیق انتخاب کرد و نرمافزار SPSS نیز جهت تجزیه و تحلیل فرضیههای تحقیق استفاده شد. نتایج تحقیق حاضر نشان میدهد که مؤلفههای نیروی انسانی متخصص، مهارتهای بازاریابی و فروش و سرمایه در گردش به ترتیب رتبههای اول تا سوم را دارا میباشند. همچنین مولفه-های سرمایهگذاری محیط محلی، نظام محلی نوآوری، زیر ساخت تجارت الکترونیک و بودجه تحقیق و توسعه در رتبه های بعدی قرار دارند.
کلمات کلیدی: صادرات، صادرات داخلی، تعاونیهای تولیدی، توسعه صادرات
.1 مقدمه
صادرات در هر کشوری یکی از مهمترین منابع درآمد ارزی محسوب میشود، به طوری که در بعضی از کشورها که اقتصاد آنها فقط به یک محصول وابسته است و به اصطلاح دچار اقتصاد تک محصولی هستند، مهمترین منبع درآمد ارزی صادرات میباشد. از طرف دیگر امروزه برای افزایش صادرات نیازمند اتخاذ سیاستهای بلند مدت در این زمینه است که بتواند بازارهای خارجی را به صورت مداوم در دست داشته باشد. از این رو باید برای صادرات برنامهریزی کرد و آیندهنگری لازم را در این خصوص داشت. امروزه تحولات و تغییرات مستمر بازارهای جهانی منشاء بسیاری از تهدیدها و فرصتهای اقتصادی و بازرگانی است. به منظور ارتقای وضعیت در این بازار، فهمیدن این امر که یک شرکت در چه مرحلهای از مقابله با تهدیدها و استفاده از فرصتها قرار دارد امری لازم و ضروری است و بدون سنجش آن شرکتهای تولیدی در کشور به تدریج جایگاه خود را از دست خواهند داد و محکوم به شکست خواهند شد.
با توجه به اینکه در کشورمان با کاهش منابع انرژی و از جمله نفت و درآمدهای ناشی از آن روبرو هستیم. لذا توجه به صادرات غیر نفتی از اهمیت خاصی برخوردار است. امروزه رشد صادرات برای دولتها به منزله کلیدی برای بازآفرینی اقتصاد است - گریفیت و رینکوتا . - 2012 جهانی شدن، بازار فرصتها را ایجاد کرده است و در عین حال رقابت و تهدیدهایی آن نیز افزایش یافته است. در سالهای اخیر به دلیل نوسانات شدید قیمت جهانی نفت در بازارهای جهانی و همچنین رشد سریع نرخ جمعیت، دولت بیش از گذشته توجه خود را به صادرات غیر نفتی معطوف داشته است. درآمدهای نفتی و اتکای جوامع نفت خیز به این منبع درآمدی به همراه نوسانات شدید قیمت آن اثرات نامطلوب و زیانبار اقتصادی فراوانی را به همراه داشته است.
.2 بیان مساله
در اقتصاد جدید جهان، چنانچه دولتها بخواهند ثروت و قدرت شان را افزایش دهند، بایستی وارد عرصه رقابت بینالمللی شوند وسیاستهای خود را در جهت ارتقای توان رقابتی و همچنین کیفیت عوامل تولید در کشورمان به پیش ببرند. یک شرکت تولیدی، برای اینکه بتواند در سطح بینالمللی رقابت کند، باید با ایجاد مراکز تحقیق و توسعه - R&D - در واحدهای تولیدی و همچنین بهرهگیری از فناوریهای نوین که عامل مهمی در توسعه اقتصادی میباشد، جایگاه خود را ارتقاء ببخشد. فناوری در جهان امروز عامل مؤثری در توسعه اقتصادی کشورهاست و صادرات موفق کشورها حاصل به کارگیری فناوریهای جدید و انطباق آن با شرایط فرهنگی، اجتماعی و سیاسی است. صادرات نقش ویژهای در ساختار اقتصادی یک کشور ایفا مینماید. اقتصاد ما بر اساس صدور نفت پایهگذاری شده است.
نفت کالایی است که کشورهای صنعتی خریداری مینماید و تعیین میزان تولید از طریق تقاضا و سایر عوامل موجب میشود بطور محسوس بر اقتصاد ما تأثیر منفی داشته و برنامهریزیهای اقتصادی کشور را تحت الشعاع قرار میدهد. الگوی توسعه صادرات موجب رشد و شکوفایی اقتصاد در داخل و تأمین نیازهای ارزی کشور است و درآمدهای کشور باید به تولید متکی باشد. تلاش برای رسیدن به اهداف چشمانداز 20 ساله و ایجاد ظرفیتهای جدید در جهت توسعه صادرات غیر نفتی همواره از جمله راهبردهای بلند مدت کشور در عرصه اقتصاد در طول سالهای اخیر بوده است. از مزایای صادرات غیرنفتی میتوان به: رهایی از صادرات تک محصولی نفت و مستقل شدن از بازیهای سیاسی و اقتصادی، جلوگیری از مهاجرت بی رویه روستاییان، کشاورزان و صنعتگران به شهرها و بهبود کیفیت تولید و قابلیت رقابت با توجه به امکان عرضه بیشتر اشاره نمود - توکلی و سانیج . - 1389 لذا در این تحقیق به دنبال حاضر بررسی رتبه بندی عوامل داخلی موثر بر صادرات در تعاونیهای تولیدی استان ایلام استان ایلام می باشیم.
.3 مبانی نظری
1-3 مفهوم و تعریف تعاونی واژه تعاونی در شکل فعالیتهای رسمی و برای مؤسساتی که بر مبنای اصول و قواعد تعاونی فعالیت مینمایند، به کار برده میشود. این واژه را معمولاً معادل شرکت تعاونی استعمال میکنند، واژه اخیر از اواسط قرن نوزدهم و به دنبال ایجاد مؤسسات اقتصادی مبتنی بر اصول تعاون رایج گردید. تعاون یک ساخت اجتماعی، مرکب از عوامل و مؤلفه متعددی است که ادراک آن بسیار دشوار است. پل روی مینویسد: تعاونی، مؤسسهای است اقتصادی که از طرف اعضا سازمان یافته، ایجاد میگردد و توسط خود آنها اداره میشود و به تدارک یا فروش کالا و ارائه خدمات به اعضا به قیمت تمام شده میپردازد.
وی در جای دیگر شرکت تعاونی را چنین تعریف میکند: شرکت تعاونی شرکتی، معمولاً سهامی است با هدفهای اقتصادی که برای اشخاص و توسط کسانی تشکیل میگردد که دارای احتیاجات مشترک بوده و در اداره تعاونی تقریباً سهمی یکسان یا متناسب دارند واز خدمات و منابع آن متناسباً استفاده میبرند. فرانس هلم با توجه به مفاهیم مختلف تعاونی تعریف نسبتاً جامعی از شرکت تعاونی کرده است: "شرکت تعاونی سازمانی است از واحدهای اقتصادی که به میل و اراده شخصی افراد تشکیل میشود و بر اساس اصل تساوی و برای تحقق هدف اقتصادی تعیین شده به فعالیت میپردازد. ماهیت شرکت تعاونی نه سرمایه داری است و نه سوسیالیستی، بلکه تشکیلاتی است که از طریق اقداماتی بی طرفانه به هدفهای مختلف و سیستمهای اقتصادی خدمت مینماید - طالب . - 1391
در ماده دو قانون بخش تعاونی آمده است "شرکتهایی که با رعایت قوانین و مقررات این قانون تشکیل و به ثبت برسند تعاونی شناخته میشوند". با توجه به اینکه قانون بخش تعاونی اهدافی را برای تعاونیها معین کرده و فقط به اشخاص حقیقی اجازه میدهد به تاسیس شرکت تعاونی اقدام کنند و قانون اساسی تعاونیها را به تولیدی و توزیعی تقسیم مینماید و شرکت تعاونی برای تأمین منافع مادی و بهبود وضع اجتماعی اعضاء و براساس توحید مساعی و همکاری آنها تشکیل میشود، میتوان در تعریف شرکت تعاونی چنین گفت: شرکت تعاونی شرکتی است که بین اشخاص حقیقی برای فعالیت در امور مربوط به تولید و توزیع در جهت اهداف مصرح در قانون بخش تعاونی و به منظور بهبود وضع اقتصادی و اجتماعی اعضاء از طریق همکاری و تشریک مساعی آنها با رعایت مقررات قانون مزبور تشکیل میشود - حسنی . - 1374
2-3 صادرات در سالهای اخیر به دلیل نواسانات شدید قیمت نفت در بازارهای جهانی و اتکا کشورمان به صادرات نفت لزوم توجه به صادرات غیرنفتی را بیش از بیش نموده است. توسعهی صادرات یکی از عوامل کلیدی در رشد و توسعهی اقتصادی پایدار است. تجارب موفق کشورهای پیشرو در عرصههای اقتصادی، حاصل تلاش و توجه آن کشورها به توسعهی صادرات و افزایش سهم آنان در تجارب جهانی است. بسیاری از دولتها، خط مشیها و برنامههای متنوعی در زمینهی کمک به تولید کنندگان برای آغاز یا افزایش صادرات تدوین و اجرا میکنند. بعضی از مزیتهای اصلی ارائهی چنین برنامههایی برای دولتها عبارت است از: افزایش فعالیتهای اقتصاد ملی، افزایش سطح اشتغال، افزایش درآمدهای مالیاتی و ارزی - لئونیدو و همکاران . - 2007 برای مثال مطالعات، تجربی نشان میدهد که به ازای یک درصد افزایش صادرات0/2 درصد رشد اقتصادی افزایش مییابد - پسران . - 1384
3-3 موانع صادرات
در زیر به تعدادی از مطالعاتی که بر روی شناسایی و طبقهبندی موانع صادرات در بنگاههای کوچک و متوسط - SMEs - صورت گرفته است اشاره میشود. برای نمونه میتوان به طبقهبندی مورگان و کاتسیکیاس - 1997 - اشاره کرد که طبق ان موانع صادرات به سه گروه موانع استراتژیک، موانع عملیاتی و موانع اطلاعاتی طبقهبندی شدهاند از طرفی بورچ میت و دیگران - 1985 - نیز یک تقسیمبندی پنج طبقهای ازموانع صادرات را شناسایی کردهاند که عبارت از موانع مربوط به سیاست صادرات ملی، بازار یابی تطبیقی از راه دور، نبود تعهد برای صادرات، محدودیتهای اقتصادی و در نهایت رقابت میباشد. - هاکان و توکول . - 2007لئونیدو - 1995 - موانع صادرات را به دو دسته موانع داخلی و موانع خارجی صادرات تقسیمبندی کرده است که موانع داخلی مربوط به خود شرکت یعنی قابلیتهای منابع انسانی آن و نیز روشهای شرکت برای صادرات است و موانع خارجی مربوط به محیط کلان بیرونی است که شرکت در آن فعالیت میکند.
این موانع در واقع از طرف دولتهای داخلی و خارجی که شرکت با آنها سرو کار دارد، به آنها تحمیل میشود. موانع داخلی از خود شرکت ریشه میگیرند و توسط خود آنها نیز قابل کنترل هستند اما موانع خارجی توسط شرکتها قابل کنترل نیستند و به نوعی شرکتها باید این موانع را بپذیرند و با آنها سازگار شوند - سوارزاورتگا و . - 2007 لئو نیدو مجدداً در سال 2004 عوامل داخلی را که در سال 1995 به آنها اشاره کرده بود به اجزای مشخصتر کاربردی، اطلاعاتی وبازاریابی و موانع خارجی را به چهار جزء رویهای، دولتی، وظیفهای و محیطی تقسیمبندی میکند - لئونیدو . - 2004اما با دقت در تمامی این مطالعات و عوامل شناسایی شده توسط آنها مشاهده میشود که تمامی این موانع را به طور کلی میتوان تحت دو عنوان یعنی موانع داخلی صادرات و موانع خارجی صادرات طبقهبندی کرد - تسفوم و لوتز. - 2006
4-3 موانع داخلی صادرات این موانع مربوط به داخل شرکت هستند و معمولاً به منابع سازمانی ناکافی برای بازاریابی صادرت تعبیر میشوند مانند عواملی که مربوط به استانداردهای کیفی مورد نظر وارد کننده، ایجاد طرح و تصویر مناسب برای بازار صادرات، ناتوانی برای تأمین مالی کردن صادرات، کمبود پرسنل کاردان و مناسب برای اداره فعالیتهای صادراتی، نبود تعهد و ویژگیهای لازم در مدیریت و نیز اطلاعات ناکافی در مورد بازارهای خارجی که همان شناسایی توزیع کنندگان مناسب در بازارهای خارجی و ارتباط با مشتریان خارجی است، میباشد - تسفوم و لوتز . - 2006 به طور کلی موانع داخلی مربوط به توانایی سازمانی شرکت و شامل آن دسته از جنبههای رفتاری و ساختاری میشود که مربوط به داخل شرکت هستند و یک تأثیر بالقوه بر روی صادرات دارند - ائونیدو . - 2004 تسفوم و لوتز - 2006 - موانع داخلی صادرات را به دو دسته موانع مربوط به شرکت و موانع مربوط به محصول تقسیمبندی میکنند.
5-3 موانع مربوط به شرکت تواناییها و مزیتهای یک شرکت، انتخاب و اجرای استراتژی بازاریابی صادرات آن شرکت را تحت تأثیر قرار میدهد. داراییها ومهارتهای کلیدی و اصلی یک شرکت منبع مزیت رقابتی آن شرکت هستند. با داشتن این داراییها و مهارتها صادر کننده میتواند فرصتها را در بازار صادرات شناسایی کند، استراتژی بازاریابی مناسبی را تهیه کند و به نحو اثر بخشی آن را اجرا کند - تسفوم و ولوتز . - 2006 موانع مربوط به شرکت را میتوان تحت عناوین زیر طبقهبندی کرد:
.1 دانش و اطلاعات بازار یابی: این موانع حول ضعف دانش در مورد بازارهای صادرات و صادر کردن، ناکافی بودن اطلاعات بازار، عدم توانایی در مشخص کردن مشتریان در بازارهای خارجی، مشکل بودن تماس و ارتباطات با مشتریان خارجی، حضور ناکافی در بازارهای خارجی، عدم توانایی در شناخت یا تعیین نمایندگان و توزیع کنندگان قابل اعتماد در بازارهای صادراتی و همین طور عدم وجود شناخت بینالمللی از نامهای تجاری شرکت، میگردد. ضعف دانش و اطلاعات برای شناسایی بازارهای دارای فرصت و آینده خوب، به عنوان یک مانع مهم برای - SME - در کشورهای در حال توسعه شناسایی شده است. صادرکنندگان با تجربه و فاقد تجربه در کشورهای در حال توسعه معتقدند که اطلاعات ضعیف از بازارهای بالقوه، فعالیتهای صادراتی آنها را با مشکل مواجه میکند.
دانش بازاریابی به ارتباط و عمق اطلاعات در دسترس شرکت بستگی دارد. شرکتهایی که از اطلاعات مربوط، دقیق و به موقع استفاده میکنند برای پاسخ گویی به مشکلات صادرات موقعیت بهتری دارند اما شرکتهای کوچک و متوسط در کشورهای در حال توسعه اغلب کمبود منابع داخلی برای بدست آوردن اطلاعات دارند. در حالی که شرکتهای بزرگ اغلب یک بخش مخصوصی برای گرد آوری اطلاعات و ترویج کالاهایشان در بازارهای خارجی دارند. بسیاری از SMEs در کشورهای در حال توسعه در مورد کانالهای توزیع کمبود اطلاعات دارند و در ایجاد شبکههای خرده فروشی کم کاری میکنند. - تسفوم و ولوتز . - 2006
.2 منابع مالی: بسیاری از بنگاههای کوچک و متوسط در کشورهای در حال توسعه با نبود سرمایه کافی و به موقع برای ادامه فعالیت هایشان مواجه هستند. به طور کلی از جنبه مالی بنگاههای اقتصادی کوچک با چهار مشکل عمده مواجه میباشند:
- کمبود سرمایه: این بنگاهها حتی در کشورهایی که دارای مؤسسات مالی پیشرفته میباشند به زحمت میتوانند اطمینان مؤسسات قرض دهنده را فراهم نموده و به علت خطر عدم توانایی در بازپرداخت تسهیلات مجبورند که بهرههای بالاتری را بپردازند.
