بخشی از مقاله
چکیده :
ریسک عبارت است از انحراف در پیشامدهای ممکن آینده اگر تنها یک پیشامد ممکن باشد ، انحراف و ریسک کمتر می شود ما در دنیای مخاطرات و ریسک زندگی می کنیم . باید ریسک ها را تحلیل کنیم ، اگر با آنها بر خورد داریم باید آنها را شناسایی و در مجموع تمام ریسک ها و نتایج آنها را ارزیابی کنیم . مدیریت ریسک عبارت است از فرایند مستند سازی تصمیمات نهایی اتخاذ شده و به کار گیری معیارهایی که می توان از آنها جهت رساندن ریسک تا سطحی قابل قبول استفاده کرد . به عبارت دیگر فرآیند شناسائی ، ارزیابی ، انجام اقدامات کنترلی و اصلاح ریسک ها مفهوم دیگری از مدیریت ریسک را بیان می کند .
مدیریت ریسک سازمان را قادر می سازد که به نحو بهتری ریسک های متداول در فعالیتهای روزمره را مدیریت نموده و با خیالی آسوده از خسارات تصادفی ، بطور جامعتر و مؤثرتر جلوگیری کند و فعالیتهای روزمره خود را به نحو مطلوب تری ادامه دهد ، ضمن اینکه ما را قادر می سازد به نتایج قابل قبول با حداقل هزینه نایل گردیم . شناخت ریسک ها مستلزم شناخت هر یک از نقاط زنجیره ای است که عوامل خسارت آفرین - حادثه ها و .... - ، منابع خسارت پذیر - پرسنل ، اموال ، مسئولیتها و درآمدها - و نوع تأثیر عامل اول برعامل دوم - انواع خسارت ها - را بطور دقیق در بر می گیرد .
مدیریت ریسک کمک به انسانها برای حفاظت مستمر از خود ، داراییها و فعالیتهایشان در برابر حادثه هایی است که در طول تاریخ زندگی انسانها ، همواره او را با مخاطره روبرو کرده است . این علم ضابطه ها و روشهایی را بدست داده است که اشخاص ، مؤسسه های اقتصادی - صنعتی و تجاری - و غیر انتفاعی و دولتی ها با استفاده از آنها می تواند وظیفه آینده نگری را در ارزیابی ، کنترل و تأمین مالی خسارتها انجام دهند . بر این پایه مدیریت ریسک برخوردی نظام یافته با ریسک ها را سامان می دهد . بدین منظور همواره در کار پاسخ گفتن به دو پرسش اساسی در باره پیش آمدهای احتمالی آینده است .
نخستین پرسش اینکه - - چه خواهد شد ؟ - - و دوم اینکه - - چه باید کرد ؟ - - . در پژوهش حاضر که در حیطه فعالیت های شرکت برق منطقه ای خوزستان می باشد، روش مطالعات مدیریت ریسک در پروژه ها با توجه به عواملی همچون موقعیت پروژه ، استراتژیک بودن ، اهمیت و ضرورت بهره برداری از پروژه مدنظر قرارگرفته است. در این خصوص ضمن بررسی روش های مدیریت اجرایی معمول که در حال حاضر پروژه های شرکت مطابق آن در حال اجرا است ، راهکار مناسب تری با بهره گیری از تکنیک مدیریت ریسک به منظور بهبود وضعیت اجرایی پروژه های آتی نیز ارایه گردیده است .
-1 مقدمه :
همانطور که می دانید ما در کشوری در حال توسعه زندگی می کنیم و معمولاً در این کشورها پروژه های مختلفی تعریف و اجرا می شوند به همین علت مدیریت علمی این پروژه ها جهت تامین اهداف از پیش تعریف شده آن اهمیت بسیار زیادی دارد برای مدیریت مناسب پروژه ها آشنایی با مفاهیم و مباحث علمی و کابردی آن بسیار ضروری و مفید است. مدیریت پروژه مبحثی است که هر روز اهمیت و ضرورت بیشتری در کشور ما پیدا می کند بخش های پیشتازی همچون نفت گاز و پتروشیمی پروژه های بزرگ و متعددی را طی سالهای آتی در کشور اجرا خواهند نمود.
بخش های عمده دیگری نظیر آب و برق نیز دارای وضعیت مشابهی خواهند بود موفقیت این پروژه ها مستلزم ارتقاء ظرفیت مدیریت پروژه در کشور است عزم به اتمام انبوه پروژه های نیمه تمام موجود نیز واقعیت دیگری است که می بایست مورد توجه قرار گیرد بنابراین برای مواجهه با این جهش ها ضروریست بحث مدیریت پروژه در کشور جدی گرفته شده و ظرفیت سازمان ها در اجرای پروژه ها ارتقاء یابد. مطالعه وضعیت کنونی پروژه ها در کشور حاکی از وجود برخی از آفات مشترک بین پروژه هاست که غفلت از آنها مانع از بهبود وضعیت اجرای پروژه ها خواهد شد .
شکست ، تاخیر و ناتمام ماندن پروژه های زیربنایی از مهم ترین پیامدها و مشخصه های نهادینه نشدن اصول مدیریت علمی در طرح های کشور است در حال حاضر متوسط زمان اتمام پروژه های ملی در کشور بیش از دو برابر زمان برنامه ریزی شده برای اجرای آنها بوده که شاهدی دیگر بر وجود آفاتی بر پیکره نظام اجرایی پروژه هاست. مدیریت ریسک همواره در کنار برنامه ریزی برای رویارویی با رویدادهای احتمالی آینده است . بنابر ضابطه هایی که مدیریت ریسک بدست داده است ، ایمن کردن سازمانها و سرمایه گذاریها در برابر خطرها و خسارتها نیازمند شکل گیری نظامی فکری و عملی است که بوسیله آن سیاست گذاری در برابر ریسکها یکپارچه شود .
چنین نظامی به شکل مستمر در کارشناسی مشکل های شرکت در معرض خطر و یافتن راه حل های مناسب و مؤثر برای حل آنهاست . بر این پایه ، نظام یادشده باید مشکل های موجود را تشخیص دهد ، تعریف کند و تحلیل ساختاری از آنها بدست دهد و با گردآوردن اطلاعات مربوط و طبقه بندی شده ، مناسبترین شیوه های پیشگیری ، کنترل و تأمین مالی ریسکها را ارائه دهد برداشتی که از مدیریت ریسک ارائه شد ضرورت آگاهی از ریسکها را درشرکت برق منطقه ای خوزستان آشکار می کند . تنها در پرتو چنین آگاهی هایی می توان نظام مدیریت ریسک را در شرکت مربوطه سامان داده و به فعالیت واداشت .
آشکاراست که ایفای وظایف مدیریت ریسک را می توان بر حسب اندازه و وسعت شرکت ، توسط یک واحد سازمانی انجام داد و راهبری کرد . برای شناخت انواع ریسک هایی که شرکت در معرض آنها قراردارد ، می توان با روشهایی مشخص در میان منابع درون سازمان و برون آن به جستجو پرداخت . از دیدگاه مدیریت ریسک منابع درون سازمان همه چیزهایی است که در هر شرکت موجود است و امکان بهره برداری از آنها وجود دارد پس از شناخت ریسک های هرشرکت باید میزان تأثیر وقوع هرخسارت را برتمامی شرکت بررسی کرد و این کار نیازمند آن است که مشخص شود ،اولآ هریک ازخسارت ها با چه احتمال روی دادنی روبروست و ثانیآ در صورت وقوع چه مبالغی را تشکیل می دهد ، و این مبالغ چه تأثیری برساختار مالی شرکت خواهد گذاشت .
به بیان دیگر اقدام های مرحله اول - شناسایی ریسک ها - مجموعه ای از داده ها - اطلاعات خام - را درمورد ریسک هایی که سازمان در معرض آنها قراردارد به دست می دهد و مرحله بعد یافته های به دست آمده - داده های یاد شده - برپایه شالوده نظام مدیریت ریسک در سازمان طبقه بندی و پردازش می شوند که به فرآوری اطلاعات سنجیده معتبر و اولویت بندی شده می انجامد .
-2 تعریف مسأله و اهداف پژوهش :
مدیریت ریسک و اهمیت آن : هنگامی که ریسک را در مورد یک پروژه در نظر می گیریم ، همواره سه فرض مفهومی قابل مشاهده است :
- 1 ما با آینده سروکار داریم : چه ریسک هایی ممکن است باعث ناکامی در پروژه شوند؟
- 2 ما با تغییرات سروکار داریم : تغییرات محیطی مانند فناوری های توسعه ، درخواست ها و تمامی نهادهای دیگری که وابسته به پروژه هستند چگونه بر زمان بندی و موفقیت پروژه تآثیر می گذارند؟
- 3 سرانجام باید با انتخاب ها دست به گریبان شویم : از کدام روش ها و ابزار ها باید استفاده کنیم ؟چند نفر نیرو لازم است ؟ چقدر بر کیفیت تاکید شود؟
به هر حال شناسایی و برنامه ریزی برای مقابله با ریسک های پروژه باید صورت گیرد .
تعریف مفهومی ریسک : ریسک به اتفاقات آینده مربوط می شود، ریسک شامل تغییرات است - تغییرات در ذهن، آرائ، عملیات و مکان ها - ریسک شامل انتخاب و عدم قطعیت است - خود انتخاب به همراه دارد - مراحل کار چیست : - شناسایی ریسک های پروژه - اولویت بندی ریسک های پروژه - تهیه برنامه مدیریت ریسک عدم قطعیت : یعنی ریسک ممکن است اتفاق بیافتد یا نیافتد.
ضایعات : یعنی اگر ریسک بوقوع بپیوندد حتمآ ضایعات در بر خواهد داشت. هدف کار چیست : برنامه تقلیل ریسک ، نظارت و مدیریت آن
راهبرد واکنشی : در بهترین حالت پروژه را برای ریسک های احتمالی تحت نظر قرار می دهیم و در بدترین حالت مدیریت بحران برای مقابله با ریسک تشکیل می دهیم.
راهبرد پیش واکنشی : یک راهبرد بسیار هوشمندانه تر برای مدیریت ریسک راهبرد پیش بینی ریسک و داشتن برنامه برای مقابله با ریسک است . این راهبرد مدت ها قبل از شروع کارهای فنی آغاز می شود ریسک های بالقوه شناسایی می شوند، احتمال وقوع و میزان تآثیر آنها سنجیده می شود و از لحاظ اهمیت اولویت بندی می شوند سپس تیم مدیریت پروژه برنامه ای برای مدیریت ریسک تدارک می بیند.
هدف اولیه پرهیز از ریسک است اما از آنجا که همه ریسک ها قابل پرهیز نیستند تیم کوشش می کند تا یک برنامه احتیاطی توسعه دهد و یا به خوبی به آنها پاسخ دهد بنابراین : از مدت ها قبل از شروع کارهای فنی آغاز می شود. ریسک های بالقوه شناسایی می شوند. از لحاظ اهمیت ریسک اولویت بندی می شوند. برنامه ای برای مدیریت ریسک تدارک دیده می شود.
گروه اصلی ریسک های پروژه شامل :
ریسک های اجرایی : زمان بندی پروژه را مد نظر دارد - زمان، هزینه، منابع، اندازه و پیچیدگی پروژه - ریسک های فنی : کیفیت و سروقت آماده شدن پروژه را مد نظر دارد - طراحی، پیاده سازی، نگهداری، ابهام در مشخصات فنی و عدم قطعیت فنی -
ریسک های محیطی : عملی بودن مراحل اجرایی را مد نظر دارد - راهبرد، برنامه استراتژیک، پشتیبانی مدیریت ارشد و بودجه - شناسایی ریسک : شناسایی ریسک یک کوشش سیستماتیک در جهت مشخص کردن چیزهایی است که برنامه ریزی پروژه را تهدید می کنند، مدیر پروژه با شناسایی ریسک های قابل پیش بینی و شناخته شده نخستین گام به سمت پرهیز از آنها در صورت امکان و کنترل آنها در صورت لزوم بر می دارد.
