بخشی از مقاله
مقدمه
پیشرفت های قابل توجه در دست یابی به رشد بالای اقتصادی، کاهش فقر و تامین امنیت غذایی در اکثر کشورهای در حال توسعه، بدون گسترش کامل ظرفیت بالقوه بهره وری بخش کشاورزی و پشتیبانی آن از توسعه ی کامل اقتصاد حاصل نخواهد شد. تاکید بر توسعه بخش کشاورزی نه فقط به دلیل ارزش ابزاری آن برای رشد سریع بخش های غیر کشاورزی بلکه به جهت افزایش درآمد واقعی کشاورزان خرده پا و کارگران فقیر و روستایی است و به همین سبب برای دولت ها اولویت ویژه ای دارد
بخش کشاورزی به عنوان یکی از مهمترین بخشهای اقتصادی محسوب می گردد. که از حیث تولید مواد غذایی و محصولات کشاورزی صنعتی میتواند نقش بسیار مهمی را در مسیر توسعه اقتصادی ایفا کند
سرمایه گذاری در بخش کشاورزی به رشد دیگر بخشهای اقتصادی کمک میکند، زیرا از ارتباط پسین و پیشین زیادی با دیگر بخش های اقتصادی برخوردار است - آقانصیری،. - 1391 ماهیت غیر قابل پیش بینی حوادث طبیعی، شرایط خاصی را برای بخش کشاورزی ایجاد کرده و تصمیم گیری و چگونگی فعالیت بهره برداران را تحت تاثیر جنبه های مختلف خود قرار داده است.
وجود انواع مخاطره های طبیعی و غیر طبیعی در فعالیت های کشاورزی باعث شده تا تولید کنندگان محصولات کشاورزی با شرایط نامطمئن رو به رو باشند و درآمد آن ها با بی ثباتی همراه شود. عوامل آب و هوایی از جمله میزان و زمان بارندگی و درجه حرارت و همچنین، آفت ها و بیماری های گیاهی را می توان از مهم ترین نوسان محصولات کشاورزی و نبود اطمینان در مورد میزان تولید آن ها برشمرد
در بین سیاست های مختلف، حمایتی بیمه محصولات کشاورزی، به عنوان راه حل مفید و مناسب جهت مقابله با این خطرات همواره مورد توجه و تاکید بوده است. بیمه محصولات کشاورزی به کشاورزان کمک می کندتا به منظور کاهش ریسک، بهترین برنامه های مدیریتی و استراتژی های پایدار را به کار ببرند
بیمه کشاورزی بالاترین ظرفیت های عملیات و بیشترین قابلیت ها را برای مقابله با مخاطرات دارد و یکی از مناسبترین سازوکارها برای ایجاد امنیت سرمایه گذاری در بخش کشاورزی به شمار می رود. همچنین بیمه کشاورزی می تواند باعث افزایش احساس امنیت در جوامع روستایی شود و بهداشت روانی کشاورزان را تامین کند که این به نوبه خود از شرایط ضروری افزایش بهره وری در بخش کشاورزی است در واقع در صورتی که بیمه محصولات کشاورزی به خوبی عمل کند می تواند ریسک کارآفرینان در بخش کشاورزی را به خود انتقال دهد و موجب اطمینان سرمایه گذارانی گردد که می خواهند با استفاده از نهاد های مدیریت، سرمایه، نیروی کار و نوآوری به توسعه ی کشاورزی کشور یاری رساند
بیان مسئله
رشد جمعیت، نیاز بخش های مختلف اقتصادی به ستاده بخش کشاورزی، ایجاد اشتغال و امکان کسب درآمد ارزی از یک سو و ظرفیت قابل ملاحظه افزایش محصولات بخش کشاورزی به لحاظ تنوع شرایط آب وهوایی و اقلیمی،دسترسی به دریا، زمین های حاصل خیز، مراتع و جنگل ها و نیروی کار آماده برای فعالیت از سوی دیگر توجه بیشتر به بخش کشاورزی در ایران را الزامی می نماید
با توجه به شرایط طبیعی و اقتصادی ایران، خطراتی که سرمایه گذاری را در بخش کشاورزی تهدید می کند بسیار جدی است. بلایای طبیعی، آفات و بیماری های گیاهی و دامی، تغییرات ناگهانی دما، کمبود و پراکنش نامناسب بارندگی و پدید آمدن خشکسالی ها و رویدادهای ناگوار طبیعی مثل سیل و زلزله ممکن است خسارت های فراوانی به کشاورزی و بخش کشاورزی وارد کند. ناپایداری و مخاطره آمیز بودن شرایط تولید در کشاورزی سبب شده است که تولید این بخش به عنوان فعالیتی توام با ریسک تلقی شود
به عقیده کادا و شگینو، در بسیاری از موارد پیشامدهای طبیعی قابل پیش بینی نیستند و در نتیجه کشاورزان و برنامه ریزان نمی توانند به نحو مؤثری جلوی بروز آن ها را بگیرند، بنابراین، بیمه فرآورده های کشاورزی روشی بسیار ضروری و سودمند است این گونه بیمه می تواند مخاطرات را، هم از نظر زمانی و هم جغرافیایی، میان افراد و نهادهای گوناگون پخش نماید، و در نتیجه ریسک را کاهش می دهد. به همین دلیل استفاده از بیمه، به عنوان ابزاری دقیق، مفید و مؤثر به منظور کاهش ریسک از راه توزیع آن در میان بهره برداران و صندوق بیمه، جایگاه ویژه ای پیدا کرده است.
از این رو بیمه به شدت مورد توجه صاحب نظران، سیاست گذاران و برنامه ریزان عرصه ی تولید کشاورزی قرار گرفته و می تواند منبع اطمینان و اعتماد کشاورزان برای پذیرش و استفاده از نوآوری های نوین و همچنین زمینه ساز سرمایه گذاری های بیشتر در بخش کشاورزی باشد - مجردی و همکاران،. - 1386 میشرا مهم ترین عوامل توسعه ی نظام بیمه ی کشاورزی را افزایش سطح پوشش بیمه ها ی کشاورز ی، شناسا یی کشاورزان هدف، تأمین اعتبارات لازم برای جبران خسارت، و برقراری ارتباطات مناسب تر با کشاورزان ذکر کرده است.
اهمیت و ضرورت تحقیق
از آنجا که در ایران با رشد سریع جمعیت، تقاضا برای مواد غذایی افزایش یافته است. سرمایه گذاری جدید در بخش کشاورزی و افزایش سطح زیر کشت مناطق در معرض خطرات طبیعی، در حال گسترش است. بنا به اظهار دوستی - - 1376بخش کشاورزی و جامعه روستایی به دلیل ارتباط تنگاتنگی که با طبیعت دارد، آسیب پذیرترین بخش اقتصادی است. این بخش به لحاظ ویژگی های ساختاری و نقش بارزی که در فرآیند توسعه کشور دارد از اهمیت زیادی برخوردار بوده و مهمترین ثروت ملی و تامین کننده نیازهای غذایی مردم و مواد خام صنایع کشور است.
استقلال نسبی و حداقل وابستگی به منابع ارزی، وجود منابع بالقوه و بالفعل شرایط آب و هوایی متنوع برای تولید انواع گوناگون محصولات از دیگر مزیت های این بخش است - فرجی و میردامادی، . - 1385 کشور ایران به لحاظ شرایط جغرافیایی و اقلیمی یکی از بلاخیزترین کشورهای جهان است. رویدادهای طبیعی خسارت زا و مخاطرات مهارناپذیری که اغلب تولیدات کشاورزی را در کشور تهدید می کند از مهم ترین عوامل بازدارنده جلب و جذب سرمایه های خصوصی در بخش کشاورزی است.
وسعت طیف وقوع عومل یاد شده در کشور چنان است که بر اساس گزارش فائو از بین 40 نوع سانحه طبیعی که در جهان ثبت شده است 31 نوع آن در ایران امکان وقوع دارد، فراوانی رویدادهای سوانح طبیعی ویرانگر در کشور به حدی است که آن را در ردیف 10 کشور پر مخاطره جهان قرار داده است، به طوری که همه ی خسارت های چشم گیر در بخش کشاورزی ناشی از آن می باشد. بخش کشاورزی در کشور با تامین حدود 26 درصد تولید ناخالص ملی - - GNP، 25 درصد اشتغال نیروی کار، بیش از 80 درصد نیازهای غذایی، 26 درصد صادرات غیرنفتی و حدود 90 درصد نیاز صنایع به محصولات کشاورزی به عنوان مهم ترین بخش اقتصادی و محور برنامه های توسعه ی اقتصادی-اجتماعی کشورها مطرح است
بنابراین از میان کمک ها و مساعدت های دولت بیمه یکی از مؤثرترین عواملی است که می تواند کشاورز و محصول او را مورد حمایت قرار دهد.
مبانی نظری
سرمایه گذاری از اجزای مهم هزینه ملی و لازمه تولید و اشتغال بوده و رشد تولید ناخالص داخلی و رشداقتصادی در گرو سرمایه گذاری می باشد - پائول بلاک،. - 2006 اهمیت سرمایه گذاری و نقش آن در رشد اقتصادی، مسئله ای است که حجم قابل توجهی از نظریه های اقتصاد کلان و توسعه را به خود اختصاص داده است. در اغلب این مباحث سرمایه گذاری به عنوان موتور رشد اقتصادی جوامع مطرح می شد و تاثیر معنی داری در رشد و بهبود وضعیت اقتصادی کشور دارد.
لزوم سرمایه گذاری در بخش کشاورزی و افزایش موجودی سرمایه این بخش به دلیل کاربردن فعالیت های کشاورزی در ایران و توانایی این بخش در ایجاد فرصت های شغلی و جذب بیکاران بر کسی پوشیده نیست زیرا افزایش سرمایه گذاری در بخش کشاورزی علاوه بر ایجاد مشاغل جدید و کاهش نرخ بیکاری در کشور، درآمد کشاورزان را افزایش می دهد از این طریق مهاجرت آن ها به شهرها کاهش می یابد و توزیع درآمد را نیز بهبود می بخشد همچنین با توجه به ارتباط پسین بسیار قوی بخش کشاورزی با سایر بخش های اقتصادی کشور، افزایش در سرمایه گذاری این بخش باعث تسریع در رشد اقتصادی شده و به طور غیرمستقیم به رشد و توسعه کشور و افزایش اشتغال کمک می کند
کشاورزان به دلیل نداشتن اطمینان به درآمد سالانه خود همواره نگران بازپرداخت وام، پرداخت هزینه های تولید و حق پرداخت هزینه های ضروری زندگی خانواده خود هستند این خطرات، موجب نگرانی نهادهای اعتبار دهنده به کشاورزی نیز می شود، به گونه ای که این نهادها درصددند راه حل هایی برای کاهش خطر باززپرداخت وام های خود بیابند، از سوی دیگر، سرمایه گذاران نیز اغلب ترجیح می دهند سرمایه های خود را در زمینه های کم خطر به کارگیرند، حتی اگر منافع کمتری برای خود و جامعه داشته باشد از همین رو، بیمه کشاورزی به عنوان ابزاری جهت کاهش ریسک و تقویت انگیزه سرمایه گذاری در کشاورزی مطرح شده است
بیمه محصولات در ساختارهای متعدد با اهداف متنوع در بیش از هفتاد کشور به اجرا درآمده است. به ویژه در کشورهای در حال توسعه که برنامه بیمه محصولات کشاورزی نه فقط برای مجهز کردن کشاورزان به ابزار مدیریت ریسک بلکه برای تشویق اهداف دیگری مثل بهبهود دسترسی کشاورزان به اعتبارات و انگیزش تولید بیشتر محصولات به اجرا درآمده است
